Helgarpósturinn - 14.11.1996, Page 9

FIMMTUDAGUR14. NÓVHMBER1996
9
\--
Konur eru betri
Konur sækja stíft í hinum staðlaða karlaheimi for-
stjóranna og virðast ætla að taka hann með
trompi. Árangurinn lætur ekki á sér standa, eins
og kannanir hafa leitt í Ijós. í franskri könnun kom
fram að fyrirtæki sem stjórnað er af konum skila
tvöfalt meiri hagnaði en þau sem rekin eru af
körlum og niðurstaða bandarískrar könnunar var
að fyrirmyndarforstjórinn væri kvenkyns.
Franska könnunin var gerð
meðal 22 þúsund fyrir-
tækja og niðurstaðan varð sú
að þegar stjórnun væri annars
vegar næðu konur miklu betri
árangri. Þau fyrirtæki sem rek-
in voru af konum skiluðu tvö-
falt meiri hagnaði og uxu tvö-
falt hraðar en hin sem höfðu
karl í brúnni.
Á Bretlandi stjórna hátt í 800
þúsund konur sínu eigin fyrir-
tæki og þriðjungur þeirra sem
stofnuðu eigin fyrirtæki á sl.
ári var konur. Breskir banka-
stjórar tala um konur sem við-
skiptajöfra tíunda áratugarins.
„Þær bæði sjá og spá fyrir um
eyður á markaðnum,“ segja
þeir, „og eru undir það búnar
að leita uppi tækifærin sem
skapast hafa með breyttu
vinnuumhverfi."
Þótt aðgangur kvenna að
stjórnum fyrirtækja hafi ekki
enn opnast alveg eru dyrnar
vissulega í hálfa gátt. Þekkt
bresk fyrirtæki þar sem konur
eru í stöðu framkvæmdastjóra
eða fjármálastjóra, eða jafnvel
forstjóra, eru meðal annarra
Marks & Spencer, Rolls Royce,
Laura Ashley, Sainsbury og Pe;
arson-útgáfufyrirtækið. í
Bandaríkjunum er sömu sögu
að segja. Frá 1987 hefur fyrir-
tækjum í eigu kvenna fjölgað
um 78% eða í 8 milljónir!
ímynd forstjórans
Alþjóðleg könnun Gallup tók
meðal annars til þess hvort
fólk vildi fremur fá karl eða
konu sem yfirmann sinn. Nið-
urstöðurnar benda til þess að
enn vilji flestir fá karl sem yfir-
mann. Það er þó breytilegt
milli landa. Svarendur virtust
þó nokkuð sammála um að
kvenyfirmenn væru tilfinninga-
ríkari, ræddu málin frekar, þær
væru hlýlegri og þolinmóðari
en karlar. Karlarnir væru hug-
rakkari, frekari, — og vinsælli.
ímynd dugmikils forstjóra er
ennþá karimaður. Þegar Is-
lendingar urðu fyrir svörum
sögðu flestir að kynið skipti
ekki máli, en þó sögðust mun
fleiri konur vilja karl sem yfir-
mann en karlar. Körlum virðist
láta betur að stjórna konum og
konum að stjórna körlum. (Eða
eigum við að segja: Konum
gengur betur að hlýða körlum
og körlum að hlýða konum?)
Konum finnst oft eins og þær
séu settar út í horn þegar þær
þurfa sem mest á stuðningi að
halda frá kynsystrum sínum.
Breski sálfræðingurinn Be-
verly Stone segir að konur hafi
tilhneigingu til að hugsa sem
svo að fyrst þær þurftu að
þjást á leiðinni á toppinn þá
ættu aðrar konur í starfsliðinu
að gera það líka. „Karlar eru
kannski yfirlætisfullir og
drottnunargjarnir en þó eru
þeir líklegri til að hleypa konu
fyrr heim úr vinnunni vegna
barnanna," segir hún. „Viðhorf
kvenforstjórans gæti hins veg-
ir verið að þar sem hún sjálf
ætti lfka börn en kæmist þó af
væri engin þörf á að gefa eftir. í
stað þess að segja: „Ég þurfti
að berjast og skil hvaða vanda
þú ert í,“ segir hún: „Ég þurfti
að berjast svo ég skal sjá til
þess að þú gerir það líka.“„
Er konum eðlislægara
að taka ábyrgð?
Starfsmenn sem bæði hafa
haft konu og karl sem yfir-
mann segja að konur séu ekki
eins pólitískar sem stjórnend-
ur og þær eigi auðveldara með
að fá fólk til að vinna saman.
Þær geri miklar kröfur og setji
markið hátt, hafi næmt auga
fyrir smáatriðum og séu mjög
praktískar í hugsun. Einn
starfsmaður fullyrti að ástæð-
an fyrir velgengni kvennanna
væri sú að þær gætu hugsað
um marga hluti samtímis með-
an karlar gætu aðeins hugsað
um eitt atriði í einu. Annar
sagði: „Ég held að konur séu
skipulagðari og nái meiri
árangri af því að þær eru mæð-
ur. Mæður þurfa að vera for-
sjálar og skipuleggja daginn.
Það að bera ábyrgð er konum
einfaldiega eðlislægt."
Konur sem komist hafa í
stjórnunarembætti hafa þurft
að beita ýmsum karlabrögðum
og þær hafa þurft að sýna svo
mikla ákveðni til að ná árangri
að það laðar fram allt hið
besta hjá starfsmönnunum.
Karlar hafa tilhneigingu til að
vera frekir án þess að á það sé
minnst en konur eru gjarna
kallaðar frekar þegar þær eru
einfaldlega ákveðnar. Þær
þurfa að einblína á framann,
fórna fjölskyldu sinni og
sleppa því til dæmis í mörgum
tilfellum að fara í fæðingaror-
lof. „Maður þarf að vera töff til
að komast á toppinn. — Það er
leyndarmálið á bak við vel-
gengnina."
Hollywood-útgáfan
Laurel Ayres er eitursnjall
sölumaður á Wall Street en
geldur fyrir kyn sitt og litar-
hátt. Hún skáldar upp sögu um
ráðsettan hvítan karlmann
sem hún segir vera yfirmann
sinn sem er nauðsynlegt til að
viðskiptavinirnir taki hana trú-
anlega. Að endingu verður hún
að dulbúa sig og þykjast vera
þessi ímyndaði karl til að
dæmið gangi upp.
Eitthvað á þessa leið lítur
Draumasmiðjan á stöðu
kvenna í nýjustu gamanmynd
bandarísku leikkonunnar
Whoopi Goldberg, The Associ-
ate. Whoopi kórónar kallagerv-
ið með því að koma sér upp
stórri skrifstofu með leðurstól-
um, hreindýrahöfði á veggnum
og gildum vindlum I ösku-
bakka.
En er það svo að konur þurfi
að varpa frá sér öllum kvenleg-
um eiginleikum til að komast
áfram? Lengi vel dugði ekkert
annað, en það er sem betur fer
á undanhaldi. Nútímafyrirtæki
Karlar og konur
stjóma á ólíkan hátt
Kristín Ragna Gunnars-
dóttir rekur auglýsinga-
stofuna XYZ ásamt eigin-
manni sínum, Gunnari Smára-
syni. Fyrirtækið er aðeins árs-
gamalt en þó farið að spjara
sig vel með fimm starfsmenn.
Kristín segir að þau hjónin
stjórni á mjög ólíkan hátt, þó
sennilega fyrst og fremst
vegna þess að hann sé lærður
viðskiptafræðingur en hún
grafískur hönnuður. „Hann
beitir því sem hann hefur lært
en þar sem ég hef ekki lært
stjórnun notast ég við eigin
reynslu af mannlegu lífi. Þetta
eru bara tveir ólíkir stílar en
hvort þetta á við um kynin al-
mennt vil ég ekki fullyrða,"
segir hún.
Kristín og Gunnar eru barn-
laus svo enginn ágreiningur
kemur upp um hvort þeirra
eigi að vinna yfirvinnu. Þau
gera það einfaldlega bæði,
enda mikið verk að byggja
upp fyrirtæki.
leita að öðrum eiginleikum en
felast í leikmunum á borð við
hálsbindi og vindla.
Nútímafyrirtæki
vilja konur
Fjölmargar kannanir hafa
staðfest að konur sækja af
krafti í viðskiptalífinu. Roy
Adler, prófessor við Pepperd-
ine- háskólann nærri Los Ánge-
les, kannaði meira en 200 fyrir-
tæki og komst að því að konur
með MBA-prófgráðu, eða fram-
haldsgráðu í viðskiptum, væru
tvisvar til þrisvar sinnum lík-
legri til að komast á toppinn en
karlar með sömu gráðu. Fram-
tíðarstofnunin í Washington
gerði könnun meðal 6.000
stjórnenda í stórfyrirtækjum á
borð við Nike, Gillette og Mo-
torola í því skyni að finna hvað
einkenndi fyrirmyndarstjórn-
anda ofanverðrar tuttugustu
aldarinnar. Því var fljótsvarað.
Fyrirmyndarstjórnandinn var
kona. Þessi könnun tók til
meira en þrjátíu atriða sem
hæfa áttu nútímaforstjóra, at-
riða á borð við orðheldni, hug-
myndaauðgi, auga fyrir nýj-
ungum og hæfni til að viðhalda
framleiðni. Kvenforstjórar
þóttu taka karlforstjórunum
fram í um 90% tilvika.
Ken Feltman, stjórnarfor-
maður framtíðarstofnunarinn-
ar, segir að það séu konur sem
skapi störfin í Bandaríkjunum,
en fáar þeirra hafa komist á
toppinn í stærstu fyrirtækja-
samsteypunum. Anne Fudge
er þó ein þeirra, 45 ára gömul
og forstjóri Maxwell House-
kaffifyrirtækisins sem veltir 1,4
milljörðum dollara á ári. Jill
Barad stýrir Mattel- leikfanga-
fyrirtækinu og Brenda Bames
heldur um stjórnvölinn hjá
Norður-Ameríkudeild Pepsi
Cola.
Um leið og konur hafa verið
að hreiðra um sig í forstjóra-
stólunum hafa þær skákað
öðru eðalveldi amerískra
BFv
Jafnt hlutfall karl-
og kvenstjómenda
Karitas Gunnarsdóttir er
deildarstjóri í lista- og
safnadeild menntamálaráðu-
neytisins. Karitas hefur bæði
haft konu og karl yfir sér sem
ráðuneytisstjóra og viður-
kennir fúslega að það sé mun-
ur á vinnubrögðum og stjórn-
unarstíl kynjanna, þótt bæði
hafi haft ágæta stjórnsýsiuyf-
irsýn. Hins vegar segir hún að
lítið beri á þessum mun dags
dagiega, því hlutfall kven- og
karlstjórnenda sé nokkuð
jafnt í ráðuneytinu, þótt konur
séu kannski ívið fleiri. „Ráðu-
neytisstjórinn er kona,“ segir
Karitas, „aðstoðarmaður ráð-
herra er kona og af sex skrif-
stofustjórum eru þrjár konur.
Þetta fólk hefur samráð um
flesta hluti og deilir með sér
ábyrgðinni."
Konurnar í ábyrgðarstöðun-
um eru vel menntaðir einstak-
lingar að sögn Karitasar og all-
ar með börn nema ein. Karitas
er sjálf með barn en segist
eiga skilningsríka fjölskyldu,
bæði eiginmann og foreldra,
sem bjargi málunum þegar
hún þurfi að vinna frameftir
eða fara í ferðir á vegum ráðu-
neytisins.
karla. Á lista Forbes yfir 400
ríkustu einstaklingana í Banda-
ríkjunum er loks farið að glitta
í kvenmenn. Að frátöldum
erfðaprinsessum á borð við
ekkju McDonald’s-auðkýfings-
ins er þar að finna konur sem
skapað hafa sér sína milljarða
sjálfar. Pamela Lopker er rík-
ust þeirra, ameríski draumur-
inn holdi klæddur. Pamela
stofnaði sitt eigið tölvufyrir-
tæki, QAD, þegar hún lauk há-
skólanámi í lok 8. áratugarins
og á nú eignir upp á 425 millj-
ónir dala. Frægust kvennanna
á auðkýfingalistanum er þó
Oprah Winfrey, en eignir
hennar eru metnar á 415 millj-
ónir dala eða um 30 milljarða
íslenskra króna.
Yngri konur, eldri karlar
En það er ýmislegt sem
greinir að kven- og karlstjórn-
endur. Kvenstjórnendur í
Bandaríkjunum eru að meðal-
tali 44 ára en karlkollegar
þeirra 56 ára. Það er spurning
hvort konur séu fljótari að
sanna sig en karlar eða hvort
aldursmunurinn stafi einfald-
lega af því að mjög skammt er
síðan konur fóru að fá tækifæri
til að komast í ábyrgðarstöður.
Konur sem nú eru komnar yfir
miðjan aldur hafa eflaust aldr-
ei átt möguleika á að helga sig
starfi utan heimilisins. Konur
eru nýfarnar að láta að sér
kveða á sviði fyrirtækjarekstr-
ar og frumkvöðulsstarfið borg-
ar sig. Laun bandarískra
kvenna I stjórnunarstöðum
hafa hækkað um rúmlega 18%
á sl. þremur árum meðan laun
karla í svipuðum stöðum hafa
verið nær óbreytt.
Konur hafa helst sótt í sig
veðrið í fyrirtækjum á sviði
tækni- og tölvubúnaðar, af-
þreyingar og heilsuverndar og
einmitt á þessum sviðum er
vöxtur fyrirtækja hvað örast-
ur. Konur hafa hins vegar lítið
sótt í stjórnunarstörf í stáliðn-
aði og olíuvinnslu svo dæmi
séu tekin. Hér hlýtur ísland að
skáka sjálfri Ameríkunni með
konu sem tilvonandi forstjóra
stærstu jarðefnaverksmiðju
landsins.
Þessi orð um aukin völd og
áhrif kvenna þýða samt ekki að
konur sem kvarta yfir því að
kynferðið hamli þeim í við-
skiptalífinu hafi rangt fyrir sér.
í könnun Gallups á Islandi kom
meðal annars fram að nær allir
sem spurðir voru, eða 98%,
töldu að karlar og konur ættu
að hafa sömu atvinnutækifæri
en 77% töldu að þau hefðu það
ekki. Yfir 70% karla og yfir 80%
kvenna efuðust um að konur
hefðu sömu atvinnutækifæri
og karlar.
Tækifærin munu væntanlega
jafnast þegar fólk fer að átta
sig á því að til þess að ná
árangri í fyrirtækjarekstri gæti
verið nauðsynlegt að fá konu
völdin. ímyndin um miðaldra
karlforstjórann með vindilinn
mun hverfa.
Byggt að mestu á greininni
„Do women make better bosses?"
í The Sunday Telegraph, 3. nóv. sl.