Helgarpósturinn - 28.11.1996, Qupperneq 11

FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBER1996
11
Uppgangur öfgamanna í Evrópu er ógnvekjandi, enda sækja þeir fýrirmyndir til fasista fjóröa áratugarins.
Margrét ELísabet Ólafedóttir býr í París og hefur fylgst meö Þjóöernisíylkingunni og foringja hennar, Jean-Marie Le Pen...
Hvorki hægri né vinstri
Leiðtogi frönsku Þjóðernisfylking-
arinnar, flokks öfgasinnaðra hægri-
manna, Jean-Marie Le Pen, hefur
ekki gefist upp á að ganga fram af
frönsku þjóðinni. Honum tekst reglu-
lega að beina að sér kastljósi með
óvarlegri orðanotkun, sem vel gæti
verið útreiknuð mismæli um ójafn-
rétti kynþátta, óbærilegan fjölda inn-
flytjenda í landinu eða ofbeldi þeim
tengt. Le Pen hefur ágæta ástæðu til
að gefast ekki upp á að hneyksla þjóð-
ina. Skoðanakannanir sýna að með
hverju misseri fjölgar þeim sem finna
til ákveðins andlegs skyldleika við
flokkinn. í vor lýstu 19% kjósenda sig
sammála stefnu Þjóðernisfylkingar-
innar, í haust var talan komin upp í
28%. Að vísu er hlutfall raunverulegra
stuðningsmanna — þeirra sem greiða
flokknum atkvæði sitt þegar í kjörklef-
ann er komið — aðeins lægra, í það
minnsta enn sem komið er.
Viðkvæm eyru kjósenda
Stærri flokkar iandsins standa ráð-
þrota gagnvart þessum uppgangi og
hafa ekki hugmynd um hvernig þeir
eiga að bregðast við. Fram til ársins
1986 voru Le Pen og flokkur hans
óþekkt stærð í frönskum stjórnmál-
um. Þjóðernisfylkingin hefur þó verið
til í rúma tvo áratugi, því hún var
stofnuð sama ár og Sósíalistaflokkur-
inn, 1972, af forsprökkum hreyfingar
sem kallaði sig Nýja skipun. Hún átti
að endurreisa hugmyndafræði hægri
öfgamanna, sem áttu litlu fylgi að
fagna í Frakklandi eftir ósigurinn í Al-
sír. Það voru helst stuðningsmenn ný-
lendustefnunnar og heitfengir and-
stæðingar De Gaulles sem reyndu að
halda merkinu á loft. Le Pen var einn
þeirra, þótt hann hafi hætt að skipta
sér af flokkapólitík um tíma eftir að
hann datt út af þingi árið 1962. Hann
var ekki meðlimur í Nýrri skipun, en
greip tækifærið þegar hreyfingin var
leyst upp og tók að sér formannsemb-
ætti Þjóðernisfylkingarinnar. Hann
hófst strax handa við að laga stefnu-
skrá flokksins að viðkvæmum eyrum
kjósenda, sem ekki þoldu orðalag er
minnti á fasisma millistríðsáranna.
Erfiðið tók ekki að bera ávöxt fyrr en
rúmum tíu árum síðar. í millitíðinni
hafði Frangois Mitterrand verið kos-
inn forseti og sósíalistar náð meiri-
hluta á þingi. Upp frá því fór að birta
yfir Þjóðernisfylkingunni.
Vinstrimenn brugðust vonum
þjóðarinnar
Að aukið fylgi fylkingarmanna sé
sósíalistum að kenna eða þakka er
vafasöm söguskýring og nægir að
benda á að skyldum flokkum í flestum
löndum Vestur-Evrópu hefur á síð-
ustu árum tekist að afla svipaðs fylg-
is. Skýring á velgengni lepenista er
margslungnari en svo, þótt vissulega
megi fullyrða að vinstrimenn hafi
brugðist harkalega þeim vonum sem
þjóðin batt við þá. Fylgi Þjóðernisfylk-
ingarinnar varð fyrst marktækt í bæj-
arstjórnarkosningunum 1983, þótt
því væri varla veitt nokkur eftirtekt af
öðrum stjórnmálaflokkum fyrr en eft-
ir þingkosningarnar 1986 þegar fylk-
ingin fékk þrjátíu þingsæti. Aðferðirn-
ar sem flokkarnir beittu í upphafi á
móti þessum nýja andstæðingi hafa
hins vegar ekki skilað tilætluðum
árangri, kannski vegna þess að Le Pen
fer ekki eftir sömu leikreglum og aðrir
stjórnmálaflokkar. Ástæðan gæti líka
verið rangar aðferðir. Gaullistar
héldu að besta leiðin til sigurs væri
samstarf og fóru í sameiginlegt fram-
boð með lepenustum í bæjar- og
sveitarstjórnarkosningunum. Það
reyndust mistök sem fæstir kæra sig
um að vera minntir á í dag. Sósíalist-
um tókst litlu betur upp þegar Laur-
ent Fabius, fyrrverandi forsætisráð-
herra, lét hafa eftir sér þá skýringu á
velgengni Le Pen að hann bæri líklega
fram „réttu spurningarnar" þótt hann
kæmi vissulega með „röng svör“ við
þ.eim. Það verður seint hægt að kalla
þetta snilldarlega greiningu á ástand-
inu, því fleiri fylgdu á eftir og afleið-
ingin er sú að kærkomin umræðuefni
Þjóðernisfylkingarmanna eru orðin
að hversdagslegu umræðuefni allra
stjórnmálaflokka landsins. Þeir tala
um að stemma verði stigu við „inn-
rás“ innflytjenda, en þetta viðhorf
kom ríkisstjórn Alains Juppé í slæma
klípu í sumar þegar hópur skilríkja-
lausra innflytjenda hélt út margra
mánaða þrýstiaðgerðir sem enduðu
með valdboði. Þær höfðu þó þau áhrif
að ríkisstjórnin er að endurskoða
svokölluð Pasqua-lög, sem tóku gildi
fyrir þremur árum og var bæði leynt
og ljóst ætlað að höfða til stuðnings-
manna Le Pen. Það verður sífellt erf-
iðara fyrir valdhafa að bakka og ætla
sér að hunsa helstu hugðarefni Þjóð-
ernisfylkingarinnar sem eru innflytj-
endur, öryggismál og sérkenni þjóð-
arinnar.
Getuleysi ráðamanna
Le Pen veit hvernig fara á að því að
ásaka menn, væna þá um lygi og hug-
myndastuld. Hann á auðvelt með að
láta líta svo út sem hann sé fórnar-
lamb, ekki aðeins hugmyndafræði-
legra ránsferða heldur samantekinna
ráða stjórnmálamanna og fjölmiðla
um að þagga niður í honum með því
að bjóða honum ekki þátttöku í pólit-
ískum umræðuþáttum. Annað er í
sama dúr, en engan sem séð hefur Le
Pen í sjónvarpi undrar hve sjaldan
honum er boðið. Það er þraut að ætla
sér að halda uppi sæmilega eðlilegum
samræðum við manninn. Líklega
finnnur þó áhorfandinn sem heillast
af ofstopanum til samkenndar með Le
Pen þegar hann segist aldrei fá að
komast að í umræðunni og honum sé
meinað að tjá sig opinberlega. Le Pen
er líka sannfærður um að hann tali í
nafni þjóðarinnnar og fullyrðir blákalt
að það sem hann segi upphátt hugsi
þjóðin. Ofan á þessa almannatengsla-
tækni, sem foringinn hefur fullkom-
lega á valdi sínu, hefur ástandið í
þjóðfélaginu ásamt röð hneykslis-
mála ýtt undir trúverðugleika um-
mæla hans. Síversnandi efnahagur,
aukið atvinnuleysi, spilling og fjár-
svindl tiltekinna stjórnmálamanna og
jafnvel heilu flokkanna ásamt vantrú
á ágæti Evrópusambandsins og Ma-
astricht-samningsins hafa laðað kjós-
endur að Þjóðernisfylkingunni. Getu-
leysi ráðamanna til að finna viðun-
andi og varanlega lausn á vanda þjóð-
arbúsins gerir heldur ekkert til að
draga úr trúverðugleika Þjóðernis-
fylkingarmanna. Þeir bjóða freistandi
lausnir, sem virðast skemmtilega ein-
faldar og auðveldar í framkvæmd:
„Þrjár milljónir atvinnuleysingja —
það er þremur milljónum innflytjenda
of mikið.“
„Ójafnréttháir kynþættir“
Atvinnuleysið er að sjálfsögðu
raunverulegt, innflytjendur einnig,
þótt þeir séu ekki fleiri en þeir voru í
byrjun aldarinnar. En ótryggt at-
vinnuástand og óvissa um framtíðina
eru ágætur jarðvegur fyrir skoðanir
sem boða afturhaldssemi, þjóðrækni,
lokuð landamæri á menn og vörur og
valdboð. Le Pen hamrar einnig á
hnignun þjóðfélagsins og bendir á
sökudólginn; nærveru óæðri kyn-
þátta (!). Hann segir það ekki beinum
orðum þótt hann hafi ekki verið langt
frá því í haust þegar hann talaði um
„ójafnréttháa kynþætti". í orðunum
liggur að franska þjóðin hafi náttúru-
lega yfirburði og rétt fram yfir aðrar
þjóðir. Svipaðan málflutning má finna
hjá öllum öfgasinnuðum hægriflokk-
um Evrópu sem berjast gegn Evrópu-
sambandinu. Það nægir að benda á
slagorð frönsku þjóðernissinnanna:
Hvorki hægri né vinstri. Le Pen hefur
hins vegar forðast að sækja fyrir-
mynd til eins ákveðins flokks úr for-
tíðinni. Til að ná eyrum sem flestra
maliar hann saman ósamstæða og
órökrétta stefnuskrá sem höfðar til
ólíkra hagsmunahópa og stétta. Þar
er að finna skýringuna á sambúð
strangtrúaðra kaþólikka og heiðingja,
frjálshyggjumanna og verndarsinna,
aðdáenda Reagans og hatursmanna
Mikka músar. Le Pen hefur reynt að
fara í mál við fjölmiðla sem kalla hann
öfgasinnaðan hægrimann, en það
breytir ekki staðreyndum sem sagan
styður. Þetta er ekki í fyrsta skipti í
sögunni sem efnahagskreppa og ráða-
leysi stjórnvalda reynast frjór jarð-
vegur fyrir öfgasinnaða afturhalds-
semi og þjóðernisrembing sem telur
sig hvorki til hægri né vinstri.
Le Pen:
Ofstopamaður
sem fullyrðir
blákalt að hann
segi upphátt
það sem þjóðin
hugsi þegjandi.
„Að aukið fylgi fylkingarmanna sé sósíalistum að kenna eða
þakka er vafasöm söguskýring og nægir að benda á að skyld-
um flokkum í flestum löndum Vestur-Evrópu hefur á síðustu
árum tekist að afla svipaðs fylgis.
Skýring á velgengni lepenista er margslungnari en svo, þótt
vissulega megi fullyrða að vinstrimenn hafi brugðist harka-
lega þeim vonum sem þjóðin batt við þá. Fylgi Þjóðernisfylk-
ingarinnar varð fyrst marktækt í bæjarstjórnarkosningunum
1983, þótt þvíværi varlaveitt nokkur eftirtekt af öðrum
stjórnmálaflokkum fyrr en eftir þingkosningarnar 1986 þegar
fylkingin fékk þrjátíu þingsæti.“
Hvers vegna eru allar jólaseríur hvítar?
Þrátt fyrir fréttir af sláandi lélegum niður-
stöðum um frammistöðu íslenskra barna úr
fjölþjóðlegri rannsókn á þekkingu nemenda á
náttúrufræði og stærðfræði ber að fagna allri
umræðu um skólamál og rannsóknum á því
sviði. íslendingar ættu að auka stórlega allar
slíkar rannsóknir.
Á fundinum þar sem niðurstöðurnar voru
kynntar kom fram í máli manna að til einhverra
aðgerða yrði að grípa. Á fyrstu alþjóðlegu ráð-
stefnunni um rannsóknir á þátttöku foreldra í
menntun barna sem haldin var hér í Kaup-
mannahöfn í síðustu viku kom ýmislegt fróðlegt
í ljós. Ráðstefnan bar yfirskriftina „Education is
partnership". Þar voru kynntar rannsóknir og
niðurstöður á þátttöku foreldra í menntun
barna sinna, annars vegar með beinni þátttöku í
skólastarfi og hins vegar á þætti foreldra í upp-
eldi og heimanámi barnanna.
Allflestar niðurstöður bentu til þess að far-
sælt samstarf heimila og skóla væri lykillinn að
betri árangri nemenda. Einnig kom fram að ekki
væri nóg að foreldrar og skólar væru í samstarfi
heldur þyrftu skólayfirvöld á hverjum stað að
vera með í samvinnunni. í máli eins fyrirlesar-
Bréf frá Kaupmannahöfn
Auður Stefánsdóttir
skrifar
ans, sem kom frá Bandaríkjunum, kom fram
að þrátt fyrir sláandi niðurstöður úr mörg-
um skólakönnunum sem gerðar eru þar í
landi virðist lítið sem ekkert gerast í málunum
og sami vandi kemur upp aftur og aftur. Hann
hélt því fram að ef samvinna foreldra og skóla
væri meiri yrði þrýstihópurinn nægilega stór til
að eitthvað raunhæft yrði aðhafst. Yfirvöld létu
reka á reiðanum á meðan enginn þrýsti verulega
á um úrbætur.
Og þá kem ég aftur að ísiensku nemendunum.
Vonandi bera íslensk yfirvöld gæfu til að taka á
málunum. Það er nefnilega ekki nóg að hafa uppi
stór og falleg orð um að nú verði gripið til ein-
hverra úrræða.
Það þarf að fylgja niðurstöðunum eftir með
aðgerðum. Og til þess að eitthvert vit verði í að-
gerðunum verður að koma til samvinna yfir-
valda, foreldra og kennara. Einhvers staðar ligg-
„Oft hefur verið talað um að
íslendingar byrji „jólabrjálæðið11
snemma en hér er allt orðið skreytt og
meira að segja hinn almenni borgari er
í óðaönn að setja jölaseríur í glugga og
á tré í garðinum. Eitt er þó einkenn-
andi fyrir þessi ljós. Þau eru öll hvít,
ekki ein einasta lituð pera nokkurs
staðar!“
ur orsök vandans og vonandi finnum við hana
og vinnum okkur út úr vandanum.
Á sama tíma og rannsakendur úr öllum heims-
hornum voru að kynna niðurstöður sínar voru
Kaupmannahafnarbúar í jólaskapi viðstaddir
þegar kveikt var á ljósunum á Kóngsins nýja-
torgi um helgina. Torgið er allt uppljómað og
eins er með byggingarnar í kring. Oft hefur verið
talað um að íslendingar byrji „jóiabrjálæðið"
snemma en hér er allt orðið skreytt og meira
að segja hinn almenni borgari er í óðaönn að
setja jólaseríur í glugga og á tré í garðinum.
Eitt er þó einkennandi fyrir þessi ljós. Þau
eru öll hvít, ekki ein einasta lituð pera nokk-
urs staðar!
Magasínin hamast við að senda bæklinga
í hús þar sem væntanlegir kaupendur geta í
ró og næði ákveðið um hvað þá vanhagar
mest. I einum slíkum bæklingi var mynd af ein-
hvers konar kertastjaka sem var sérstaklega út-
búinn þannig að hann gæti hangið á jólatré. Þeg-
ar forvitnast var um hvort virkilega væru ennþá
notuð lifandi ljós á jólatré í Danmörku leit við-
mælandinn undrandi upp og sagði að svo væri.
Síðan bætti hann við: „Eg er viss um að þú notar
rafmagnsljós og heldur „amerísk" jól og ég er
líka viss um að þau eru þar að auki marglit." Fyr-
irlitningin leyndi sér ekki. Það lá við að jóla-
stemmningin hyrfi og sektarkennd yfir öílum
þessum marglitu jólaseríum yfirgnæfði tilhlökk-
unina til jólanna. En að minnsta kosti var komin
skýring á því hvers vegna allar jóiaseríur í Kaup-
mannahöfn eru hvítar.