Helgarpósturinn - 29.05.1997, Blaðsíða 17

1
FIMMTUDAGUR 29. MAI1997

17
Þegar kvikmyndagagnrýnendur segja aö leikstjórn í þessari eöa hinni myndinni sé
ekki góð er undirritaður ekki alltaf meö þaö á hreinu hvaö verið er aö gagnrýna. Er
þaö leikstjóranum aö kenna ef leikararnir leika illa? Er þaö leikstjóranum aö þakka ef
kvikmyndatakan er góð? Hvaö í andsk... gerir kvikmyndaleikstjóri?
Hvað aerir
kvikmyndaleikstjóri
eiginlega?
„Það eru svo margir sem halda
að leikstjóri sé einhver maður
sem talar gáfulega við leikara.
Það eru ef til vill fimm prósent
af vinnunni að vinna beint með
leikurunum,“ segir Friðrik Þór
Friðriksson, sem hefur fyrir
löngu velt Hrafni Gunnlaugs-
syni úr sessi sem þekktasti
kvikmyndaleikstjóri íslands er-
lendis.
/ hverju felst vinna leik-
stjóra?
„Hún nær yfir allt ferli kvik-
myndarinnar. Að velja söguna,
velja tónlist, skapa andrúms-
loft og svo hér á Islandi að út-
vega fjármagn, svo eitthvað sé
tekið. Leikstjóri á íslandi gerir
allt.“
Hefur vinna þín breyst
mikið eftir að þú náðir al-
þjóðaathygli?
„Nei, ég er allt í öllu ennþá.
Að vísu er ég með aðstoðar-
menn sem taka að sér hin og
þessi störf, en ég vinn mjög ná-
ið með samstarfsfólki mínu. Ég
vinn kannski nánar en aðrir
leikstjórar með kvikmynda-
tökumanninum. Ari Kristins-
son hefur tekið flestar mínar
myndir og ég hef alla tíð unnið
mjög náið með honum. Til
dæmis fyrir kvikmyndina
Djöflaeyjuna ákváðum við
skotin einu ári áður, þannig að
við höfðum mikinn tíma til
þess að þróa þetta. En vinnu-
álagið hefur ef til vill minnkað
eitthvað hjá mér á undanförn-
um árum.“
Hvernig leikstjóri ertu?
Ertu harður húsbóndi?
„Nei, ég treysti til dæmis á
leikarana. Ég vel þá í hlutverk-
in af því ég treysti þeim til að
leika þessi hlutverk. Svo leið-
rétti ég þá ef ég er ekki ánægð-
ur. Leikstjórar láta leikara
stundum komast upp með ým-
islegt sem þeir hefðu ekki átt
að komast upp með.“
Nú ertu með nýja mynd í
bígerð, eða hvað?
„Það er ekki búið að ákveða
eitt né neitt í þeim rnálum,"
segir Friðrik Þór að lokum,
ánægður með að þurfa ekki að
tala lengur við blaðasnápinn.
ALLT Á ÁBYRGÐ LEIK-
STJORANS
„Leikstjórar vinna allir mjög
ólíkt og svarið við því hvað
leikstjórar gera er mjög per-
sónubundið,“ segir Hilmar
Oddsson kvikmyndaleikstjóri,
en hann hefur meðal annars
gert myndirnar Eins og skepn-
an deyr og Tár úr steini. Næsta
verkefni hans er spennumynd-
in Sporlaust, sem tekin verður
upp í sumar. „Eins og ég skil
orðið leikstjóri er allt innifalið.
Allt sem þú sérð á tjaldinu er á
ábyrgð leikstjórans. Þótt hann
geri ekki allt sjálfur á ekkert að
vera á tjaldinu sem leikstjórinn
hefur ekki samþykkt. Hann er
ábyrgur fyrir mistökunum og
einnig á hann stærstu þakkirn-
ar ef vel tekst til. Leikstjóri get-
ur aldrei látið vonlausan leik-
ara leika vel, hversu góður
sem leikstjórinn er, en hann
getur látið góðan leikara leika
illa. Annars eru sumir leikarar
orðnir það „rútíneraðir" að
þeir bjarga sér hjá vondum
leikstjórum.“
Skiptir þú þér af öllu sem
gerist í kvikmyndatökuferl-
inu?
„Ég held að ég sé að lagast
með það. Mikilvægt atriði fyrir
ieikstjóra er að velja sér gott
samstarfsfólk, fólk sem hann
treystir, lærir á og getur tekið
frumkvæði frá. Það fólk verður
að vita hvert leikstjórinn er að
fara, það verður að geta unnið
í anda leikstjórans. Því skýrar
sem leikstjórinn setur mark-
mið sín fram, því betur vinnur
samstarfsfólkið. Maður fer að
treysta fólki. Svoleiðis hóp er
ég hægt og rólega að fá til mín
og er mjög ánægður með það,
enda hef ég markvisst reynt að
byggja þannig hóp upp. Það
auðveldar mér vinnuna og eins
er ég þá að vinna með fólki
sem mig langar til að vinna
með, fólki sem ég treysti fag-
lega og finnst gott að hafa í
kringum mig. Eg legg þetta
nánast að jöfnu. Það er fullt af
fólki sem ég treysti faglega, en
ef tveir jafngóðir bjóðast tek
ég þann sem mér líkar betur
við eða sem mér líður betur í
návist við. Ég reyni oftast að
forðast fólk sem mér finnst
ekki passa inn í andrúmsloft-
ið.“
Hvort ertu harður hús-
bóndi eða mjúkur?
„Ég hugsa að ég sé mjúkur á
þann hátt að ég hef ekki mjög
hátt í tökum. Það heyrist ekki
mikið í mér. Ég er ekki frægur
fyrir að vera að skammast út í
allt og alla. Ég vinn mjög mikla
forvinnu, bæði með tækni-
mönnum, sérstaklega töku-
manni, og svo er ég einn af
þeim leikstjórum sem vinna
hvað mesta forvinnu með leik-
urum. Ég æfi með leikurum
næstum því eins mikið og mað-
ur gerir á sviði. Að vísu má
maður ekki æfa of mikið því
það verður alltaf að vera eitt-
hvað eftir þegar í tökur er
komið. Kúnstin er að æfa tölu-
vert en það má ekki æfa í botn.
Það þarf alltaf að vera eitthvað
sem leikarinn kemur jafnvel
með á síðustu sekúndu. Þegar
maður gerir mynd eins og Tár
úr steini, sem er drama, verð
ég að vera búinn að fullkanna
flestar hliðar persónanna af
því ég hef ekki tíma til að
kanna þær í tökunum.11
Ertu einvaldur þegar verið
er að taka upp kvikmynd?
„Neinei, en í raun og veru
vantar mig ekki hugmyndir
þegar að tökum er komið og ég
er ekki að sækjast eftir því hjá
fólki. Mikil undirbúningsvinna
skilar ákveðnum hugmyndum
og það pirrar bara ef einhverjir
hlaupadrengir ætla að koma
með einhverjar hugmyndir.
Það er bara ekki þeirra vinna.
Það eru ákveðnir aðilar sem
hafa „leyfi“ til að koma með
hugmyndir. Svona er þetta
bara. Þetta eru leikreglurnar,
að minnsta kosti hjá mér.“
Nú ertu starfandi leik-
stjóri. Er þetta draumastað-
an?
„Já, það get ég hiklaust sagt.
Að vísu gríp ég í önnur störf á
milli. Eini maðurinn sem gerir
ekkert annað þessa stundina
er sennilega Friðrik Þór. Ég er
þó í allt annarri aðstöðu en ég
var fyrir fimm árum og þetta er
sannarlega bæði markmiðið og
draumurinn. Ég vona bara að
hann eigi eftir að eflast í fram-
tíðinni."
EINLÆGUR LEIKUR.
SKIPTIR MESTU MALI
I KVIKMYND
„Leikstjórinn á að þekkja all-
ar persónur myndarinnar svo-
leiðis út og inn að hann geti út-
skýrt það fyrir leikurunum án
þess að hann sé stöðugt æp-
andi á þá á meðan þeir eru að
túlka persónurnar,“ segir Guð-
uý Halldórsdóttir, sem meðal
annars hefur leikstýrt mynd-
unum Kristnihaldi undir Jökli
og Karlakórnum Heklu auk
fjölda sjónvarpsþátta og ára-
mótaskaupa. Eins hefur hún
skrifað ófá kvikmyndahandrit.
„Áður en farið er af stað í
myndina á leikstjórinn í raun
að vera búinn að sjá allt ferlið
fyrir sér. Hann verður svo að
halda sínu striki og halda öðr-
um á þessu striki.“
Er hann ábyrgur fyrir kvik-
myndinni í heild?
„Já, alfarið. Hann gefur til að
mynda kvikmyndatökumann-
inum upp stílinn á myndinni,
hvernig á að skjóta myndina,
hvernig stíllinn á að vera.“
Ertu einráð sem leikstjóri
eða fœrðu ráðleggingar hjá
fólkinu sem vinnur hjá þér?
„Ég er búin að sjá hvað á að
gera strax í byrjun, en auðvit-
að hlusta ég á fólkið í kringum
mig, bæði kvikmyndatöku-
mann sem og aðra sem koma
að verkinu. Það verður þó að
passa sig að hlusta ekki of mik-
ið því þá missir maður af þeirri
sýn sem maður myndaði sér í
upphafi."
Skiptirðu þér af öllu sem
gerist á kvikmyndagerðar-
ferlinu?
„Alfarið, frá upphafi, og ég
held að það sé mjög almennt
hjá leikstjórum í Skandinavíu
og í raun alls staðar í heimin-
um nema í Hollívúdd, þar sem
þetta er iðnaður. En yfirleitt í
evrópskum myndum gengur
leikstjórinn í gegnum öll skref-
in.“
Þannig að leikstjórinn á
langmest í myndinni?
„Upphaflegu hugmyndina á
h a n n
en síðan
kemur allt
fólkið sem
kemur að mynd-
inni á einn eða
annan hátt. Það
vinnur svo með leikstjóranum
að verkefninu. Aðalatriðið er
að geta fengið fólkið til að
skilja hvað maður vill láta gera
og hvernig myndin á að vera.“
Ertu harður húsbóndi eða
mjúkur?
„Ég er hörð á mjúku nótun-
um myndi ég segja. Ég held
áfram þangað til ég er ánægð.
Stundum er það ekki hægt
bara út af peningunum. Það er
bara svo leiðinlegt að vera allt-
af að tala um peninga í sam-
bandi við kvikmyndir að við
skulum sleppa því að ræða
þá.“
Er það draumurinn að
vera leikstjóri?
„Ég veit það ekki. Þetta er
djöflinum erfiðara hér á landi.
Það tekur svo langan tíma orð-
ið að fjármagna íslenskar
myndir. Þetta er orðið svo
miklu, miklu meira batterí en
það var. Það að þurfa að fá
svona mikinn pening frá út-
löndum er meira en að mæla
það. Þess vegna getur liðið
langt á milli mynda. Síðustu
myndina gerði ég
árið 1992 en sfðan
hef ég bæði gert ára-
mótaskaup og skemmti-
þætti fyrir sjónvarp.“
Er eitthvað í bígerð hjá
þér?
„Jájá. Ég hef undafarin fjögur
ár verið að fjármagna mynd og
ég er komin með allt fé að utan
sem þarf. Það tekur þrjú ár í
minnsta lagi að fjármagna al-
vörumynd. Ef Guð lofar og út-
hlutunarnefnd þá ætti að koma
mynd frá mér á næstu árum.
Menntamálaráðuneytið ætti
að nýta sér þessa jákvæðu
strauma sem eru í kringum ís-
lendinga núna úti í hinum
stóra heimi, bæði í kvikmynda-
gerð og í poppinu. ísland er
svolítið in, bæði hvað varðar
kvikmyndir og popptónlist, og
við ættum að grípa gæsina á
meðan hún gefst því við verð-
um ekki að eilífu vinsæl.“
Hvaða kvikmyndaleik-
stjóra líturðu mest upp til?
„Ég lít mest upp til manns
sem heitir Ettore Scola. Hann
er ítalskur, vann mikið með
Fellini og tók í raun við af hon-
um.“
Á hvað horfirðu þegar þú
horfir á bíómynd?
„Mér finnst einlægur leikur
skipta mestu máli. Ef ég finn að
leikurinn er ekki einlægur
finnst mér myndin vond og þá
fer ég út.“
Kóngulær í hveitinu!
í stórum sal í gömlu fisverk- myndinni voru tekin aðfara-
unarhúsi er subbulegt bakarí. nótt þriðjudags. Þá á að vísu
Ástandið í þessu bakaríi er eftir að klippa myndina, en
ósköp ömurlegt og
ekki nokkur leið að
draga að sér and-
reiknað er með að bíógestir fái
að kynnast subbulegum eig-
endum bakarísins, sem leikin
eru af Ólafíu Hrönn Jónsdótt-
ur og Jóhanni Sigurðarsyni,
þegar rökkrið fer að hellast yf-
ir þjóð og land.
HÁRLUFSUR OG
TJOÐRAÐ FOLK
Þar sem tökum myndarinnar
er lokið gat Óskar drifið sig til
rakara og látið snyrta hár sitt,
sem var orðið ansi lufsulegt.
ann þar inni án
þess að vitin fyllist
af hveiti og ryki. Til
allrar hamingju er
brauð frá þessu
bakaríi hvergi á
boðstólum því þar
er ekki bakað sem
betur fer! Bakaríið
er sviðsmynd í bíó-
mynd Óskars Jónas-
sonar, Perlur og
svín. Nú er hlut-
verki þessa ógeð-
fellda bakarís lokið
því síðustu skotin í
„Ég skerði aldrei hár mitt með-
an á tökum stendur. Það er
ekki hægt að kalla það hjátrú
því ég hef hina skelfilegustu
reynslu af hárklippingum þeg-
ar tökur standa yfir. Þannig
var að þegar ég var að taka
mína fyrstu stuttmynd gerði ég
þau mistök að láta snoða á
mér kollinn. Eftir það gekk
bókstaflega allt á afturfótunum
og eftir þau ósköp tek ég enga
áhættu."
Óskar segir vinnuna við
myndina hafa verið sérstak-
lega skemmtilega og móralinn
í hópnum sem að henni stóð
hafa einkennst af mikilli kát-
ínu. „Stundum var varla vinnu-
fært vegna brandara- og gam-
ansagnaflæðis", segir Oskar.
„Að öðru leyti gekk allt sérdeil-
is vel þrátt fyrir að við þyrftum
að lemja fólk, tjóðra það og
hlekkja, aka utan í það og hálf-
drekkja sumum í skítugu vatni.
Þetta tókst með eindæmum
vel og ég minnist þess ekki að
nokkur maður hafi látið lífið í
hamförunum," segir hann og
hlær. „Enda er það mikið ein-
valalið sem að myndinni
stendur. Meira að segja kóngu-
lærnar sem skríða um í hveit-
inu voru indælis leikarar,
hlýðnar og góðar og munu ef-
laust slá í gegn.“