Helgarpósturinn - 29.05.1997, Blaðsíða 22

22
smm
FlMIVrnjDAGUR 29. MAÍ1997
\
Rómantík
FORBIDDEN
FLOW’ERS
% '
'ma
m
NJ
FR!
Nancy Friday
Forbidden Flowers
Arrow 1994
Kynórar kvenna
í nýjasta heftl tímaritsins Veru
er fjallaö um nokkrar þær konur
sem þykja hafa átt stóran þátt í
framgangi feminismans og sett
mark sitt á jafnréttisumræðuna f
heiminum. Ein þessara kvenna er
bandariski höfundurinn Nancy
Friday.
, Það er aldarfjórðungur síðan
Nancy Friday skrifaöi sína fyrstu
bók, The Secret Garden, en þar
fjallar hún um kynóra kvenna. Fri-
day vildi sýna fram á að kynórar
kvenna væru eðlilegur hluti af lífi
kvenna en útkoma bókarinnar
þótti alger opinberun.
Á löngum ferli hefur Nancy Fri-
day veriö ötul viö aö senda frá sér
bækur og eru þær flestar til í Málj
og menningu um þessar mundir. í
nýjustu bókinni, Forbidden Flo-
wers, er Friday enn aö fjalla um
kynóra kvenna. Bókin er byggö
upp á raunverulegum reynslusög-
um kvenna sem Friday hefur eytt
drjúgum tíma í að safna. Friday
segir í inngangi að þaö sé mjög
merkilegt aö bera saman annars
vegar The Secret Garden og For-
bidden Flowers hins vegar. Við-
horfin hafa tekiö stakkaskiptum
og nútímakonur lifa sáttar og við-
urkenna sínar innstu þrár í stað
þess að skammast sín fyrir þær
eins og á árum áður.
Rannsóknir Nancy Friday eru
kannski ekki mjög vísindalegar,
enda segist hún ekki vera að
boða neinn stórasannleika. Til-
gangurinn er að vekja konur til um-
hugsunar um sjálfar sig og þaö
tekst henni örugglega í flestum til-
fellum.
Bókin er 307 síður, fæst hjá
Máli og menningu og kostar
1.395 krónur.
FMMTUDAQUR&OKltaEA.
Joseph Wambaugh
Floaters
Bantam Books 1997
Barist um bikarínn
Floaters er nýjasta spennusaga
hins velþekkta rithöfundar Jos-
ephs Wambaugh. Alls hefur
Wambaugh sent frá sér fjórtán
bækur, sem allar hafa prýtt met-
sölulistana vestanhafs.
Sögusviö Floaters er borgin San
Diego í Suður-Kaliforntu. Wam-
baugh leiðir lesendur inn í heim
Ameríkubikarsins, en það er fræg-
asta siglingakeppni heims. Am-
brose Lutterworth er í aöalhlut-
verki sögunnar en hann hefur þaö
hlutverk aö varöveita sjálfan Amer-
íkubikarinn, enda er hann nokkurs
konar liösstjóri sigurliösins frá því
árið áður. Lutterworth er sem sagt
ekkert á því að láta bikarinn af
hendi en er um leiö hræddur um
að lið hans muni tapa næstu
keppni. Hann einsetur sér aö
koma í veg fyrir þaö og með þeirri
ákvörðun má segja aö atburðarás
sögunnar fari af stað meö tilheyr-
andi smákrimmum, vændiskonum
og misgáfuðum lögreglumönnum.
Floaters er úrvalsspennusaga,
enda ægir saman frábærum ka-
rakterum og stórskemmtilegum
samtölum þeirra í milli. Notkun
oröaleikja er mikil í sögunni og
engar ýkjur að segja að fáir standi
Wambaugh þar á sporði.
Bókin er 291 síður, fæst hjá
Máli og menningu og kostar 975
krónur.
Tímamóta-
ákvöröun:
Alþingi setur
lagasafniö á
Internetiö...
inkavæðing á kostnað lýðræði:
Alpfmö i
I vorþlnginu voru samþykkt
luupplýsingalóg”. sem i
umivailaratriðum eiga að
yggja itimenningi og fjölmiðl-
m aögang að ýmsu efnl i
jrtrnsýslunni, sem einkum
•rtír nlmennire
Piölmiðlar
hendumar á þeim. sem reyna rnenn þar A im* oinkum áh>
að grasða .1 þeim og sama gilct- ur ai kostnaði af þes&ari
ir um drtmstólanal mgu fýðrioðisins, aukt
Ltrgfráeðingur í ráðuneytlnu mannréttíndum og gc
tók fram í mrgnnbludinu, að stjórnsýslu Ráðunevlið «
ráðuneytlð hefðl ekki séð slg I stelllngar og finnur ieL
„Sama fyrirtæki og nældi
sér í lagasafnið virðist
byrjað að semja við
Hæstarétt um birtingu
hæstaréttardóma gegn
gjaldi. M hefur fyrirtækið
milligöngu um aðgang að
þjóðskrá, hlutafélagaskrá,
fasteignamatsskrá FMR,
ökutækjaskrá og fleiri op-
inberum gagnabönkum.
Allt gegn gjaldi. Allt er
þetta almannaeign, sem á
að vera opin öllum
á netinu.“
Alvara
Bnkavæðmg íslenzka
afhumin!
Fyrir rösklega hálfu ári lýsti
ég í pistli í þessu blaði
áhyggjum vegna „einkavæðing-
ar á kostnað lýðræðis“ í grein,
þar sem m.a. var fjallað um þá
staðreynd, að aðgangur að lög-
um landsins og ýmsum al-
mannaupplýsingum væri ekki
frjáls, heldur gerðu stjórnvöld
sér almannaupplýsingar að fé-
þúfu. Einkum lýsti ég áhyggjum
yfir þeirri staðreynd, að Laga-
safn íslands væri ekki aðgengi-
legt almenningi á Internetinu,
hinum galopna og frjálsa nú-
tímavettvangi upplýsinga,
nema gegn áskrift til einkafyrir-
tækja.
Forysta og starfsmenn Al-
þingis hafa kveðið upp úr um,
að lög landsins, „helzta höf-
undarverk Alþingis“, séu al-
mannaeign. Forsætisnefnd Al-
þingis hefur brugðizt við at-
hugasemd Marðar Ámasonar
um störf þingsins, þar sem
hann vakti athygli þingheims á
því, að almenningi væri bann-
aður aðgangur á Internetinu að
lögum landsins. Samþykkt hef-
ur verið tillaga starfsmanna
þingsins, að öll íslenzk lög
verði sett á Internetið almenn-
ingi að kostnaðarlausu.
Gera má ráð fyrir, að strax í
haust byrji Alþingi að koma ís-
lenzka lagasafninu fyrir á ver-
aldarvefnum. Svo merkilega
vill til, að lagasafnið er nú þeg-
ar til í tölvukerfi Alþingis, en
hefur einungis verið aðgengi-
legt þingmönnum og starfs-
mönnum þingsins á staðarneti
stofnunarinnar. Gripið var til
sérstakra ráðstafana til þess að
hindra almennan aðgang vegna
þeirrar afstöðu starfsmanna í
dómsmálaráðuneytinu, að
ráðuneytið ætti einkarétt á
dreifingu íslenzkra laga.
Embættismenn segja
einkaréttinn sinn
í raun má segja, að ráðuneyt-
ið hafi í krafti reglugerðar um
Stjórnarráð íslands haft
kverkatak á Alþingi. Starfs-
menn ráðuneytisins hafa túlk-
að reglugerðina sem svo, að
þeir eigi einkarétt á dreifingu
safnsins, hvort sem er prent-
uðu eða í tölvutæku formi.
Jafnframt hefur reglugerðin
verið túlkuð þannig, að hún
veiti ráðuneytinu höfundar-
réttinn, þ.e. á hönnun laga-
safnsins, uppsetningu, upp-
færslu lagatextans, niðurröðun
efnis, atriðisorðaskráa o.s.frv.
Um þetta sagði Ragnar Am-
alds, þingforseti: „Sökum
þessa einkaréttar og sölu
dómsmálaráðuneytis til gagna-
miðlunarfyrirtækja á dreifingu
tölvutextans hefur hvorki skrif-
stofa Alþingis né aðrir aðilar
Fjölmiðlar
Halldór Halldórsson
skrifar
getað dreift texta lagasafnsins
á internetinu þannig að al-
menningur hafi frjálsan aðgang
að því.“
Fyrir tölvuöld komst sá ósið-
ur á, að embættismenn í dóms-
málaráðuneytinu ráðskuðust
með lagasafnið, eins og eigið
höfundarverk, en ekki „helzta
höfundarverk Alþingis", eins
og Mörður Árnason lýsti laga-
safninu réttilega á þingi í febrú-
ar.
Staðreyndin er hins vegar
sú, að það eru fyrst og fremst
starfsmenn Alþingis, sem
ganga frá lagatextanum í tölvu-
tæku formi, og er ráðuneytinu
meira að segja afhent uppfært
lagasafn tvisvar á ári! Alþingi
vinnur verkið, ráðuneytið þigg-
ur. Þær reglur, sem hafa gilt
hingað til, eru út í bláinn og á
Alþingi eru uppi allt aðrar hug-
myndir um hvernig staðið skuli
að miðlun lagatexta til al-
mennra nota á Internetinu en í
dómsmálaráðuneytinu. Nú
þarf Þorsteinn Pálsson, dóms-
málaráðherra, að gera ráðu-
neytismönnum góða grein fyrir
lýðræði og nútímahugmynd-
um.
Hver á lögin, dómana...?
Urlausn - Aogengi ehf.
og Skýrr?
Eftir að netið kom til sögunn-
ar gerðu þessir menn samning
í nafni dómsmálaráðuneytisins
við fyrirtækið Úrlausn-Aðgengi
um birtingu safnsins á netinu
og greiddi fyrirtækið röska
hálfa milljón iynr\ Til þess að
standa undir þessum kostnaði,
hönnun leitarstrengs o.fl. aflar
Úrlausn-Aðgengi sér tekna með
því að leggja hátt áskriftargjald
á notendur. Skýrr er einnig
með lagasafnið. Fyrsta spurn-
ingin, sem vaknar, er náttúr-
lega þessi: Hver á íögin? Sama
fyrirtæki birtir ýmsar aðrar al-
mannaupplýsingar og gagna-
grunna eða gagnabanka, sem
hafa verið teknir saman hjá
hinu opinbera. Það „aðgengi"
kostar líka skildinginn þótt um
sé að ræða almannaupplýsing-
ar unnar af opinberum emb;
ættismönnum borgaranna. í
rafrænum nótuskiptum fyrr í
vikunni kom fram hjá Garðari
Garðarssyni, stjórnarformanni
Úrlausnar-Aðgengis, að fyrir-
tækið hefði lagt í kostnaðar-
sama hönnun leitarkerfis fyrir
lagasafnið, sem öðrum þætti
fengur í. Þá segir Garðar, að Úr-
lausn-Aðgengi vilji en hafi ekki
fengið heimild dómsmálaráðu-
neytisins til að dreifa lagasafn-
inu ókeypis á Internetinu.
Sama gildi um reglugerðir.
Haukur Arnþórsson, for-
stöðumaður á AÍþingi, hélt því
fram í ræðu í vetur, að sala eða
áskrift að tölvuaðgangi sam-
svaraði lokun á almannagögn,
sem ættu að vera opin og öll-
um frjáls til aflestrar. Mér er
kunnugt um það, að starfs-
menn Alþingis hafi illa getað
sætt sig við að settur hafi verið
lás á lagabanka þingsins.
Starfsmenn þingsins töldu af-
stöðu ráðuneytisins stríða
gegn þeirri grundvallarreglu,
að Alþingi skuli heyja í heyr-
anda hljóði. Þá voru menn
þeirrar skoðunar, að þessi
einkavæðing stríddi gegn
stefnu þingsins í Internet-mál-
um, sem endurspeglaðist í því,
að á vefnum er að finna ölí
þingmál og ræður, sem fólk vill
kynna sér - endurgjaldslaust
að sjálfsögðu. Af lagatoga hafa
einungis nýjustu lokaskjöl
þingmála, s.s. samþykkt laga-
frumvörp, verið aðgengileg.
íslendingar lengra komn-
ir en flestir
í nálægum löndum hefur
nokkuð verið rætt um gjald-
töku vegna textaaðgangs á net-
inu og almennt telja sérfræð-
ingar fráleitt að selja aðgang að
almannaupplýsingum. Þær
EIGI að vera aðgengilegar og
ókeypis á netinu. Á hinn bóg-
inn sé alls ekki ástæða til að
leggja stein í götu gagnamiðl-
unarfyrirtækja, líkt og Úrlausn-
ar- Aðgengis eða Skýrr, sem
vilji klæða t.d. lagatexta í svo
sérstakan búning, að þau telji
sig geta hagnazt á frágangi sín-
um á honum. Hérlendis hefur
lítið verið fjallað um þessi mál
opinberlega, en óvíða hefur
verið tekin jafnótvíræð og
stefnumótandi grundvallar-
ákvörðun um frjálsan aðgang
almennings að almannaupplýs-
ingum eins og hér.
Nú er tryggt, að fólk þarf ekki
að greiða gagnamiðlunarfyrir-
tæki peninga til þess að lesa
lög landsins! En það er í mörg
horn að líta á bernskuskeiði
Internetsins. Sama fyrirtæki og
nældi sér í lagasafnið virðist
byrjað að semja við Hæstarétt
um birtingu hæstaréttardóma
gegn gjaldi. Þá hefur fyrirtækið
milligöngu um aðgang að þjóð-
skrá, hlutafélagaskrá, fast-
eignamatsskrá FMR, ökutækja-
skrá og fleiri opinberum gagna-
bönkum. Allt gegn gjaldi. Allt
er þetta almannaeign, sem á að
vera opin öllum á netinu. Marg-
miðlunarfyrirtækjum á svo að
vera frjálst að dreifa allri þess-
ari almannaeign telji þau sig
geta hagnazt á því. Hvorki
dómsmálaráðuneytið né einka-
fyrirtæki eiga birtingarréttinn.
Hann á almenningur, háttvirtir
kjósendur.
*«( 4 3* \ -í* : & 'ig
H ITi.f rs
Wll.i |NG
EXECUTIONIRS
Daniel Jonah Goldhagen:
Hitlers Willing
Executioners
Ordinary Germans and the
Holocaust
Abacus 1996
Morðingjar og
hversdagslrf
Maöur fattar ekki hvernig
venjulegir menn gðtu á daginn
myrt karlmenn, konur og börn en
hlustaö á Schubert á kvöldin
eins og aö baki væri hvert annaö
dagsverk. Tesan í þessari bók er
aö engin tilviljun var aö Helförin
hófst í Þýskalandi og þarlendir
skipulögöu fyrstu verksmiöju-
framleidda þjóöarmoröiö. Oviö-
felldikvið kenninguna er aö hún
útilokar aö aörir en Þjóöverjar
geti skiliö hvaö fær fólk til aö
drepa samborgara sína kalt og
yfirvegaö. Þótt enginn viðlíka
manndrápsfaraldur hafi heltekiö
neina þjóö síöan seinni heims-
styrjöld lauk eru allmörg dæmi
um aö viljann hafi ekki skort,
t.a.m. hjá Serbum og Króötum á
Balkanskaga og meöal þjóöa í
Afríku og Suöur-Ameríku, en
meðulin skorti.
Goldenhagen sækir rök sín
fyrir þýsku séreöli Helfararinnar í
þýska menningu og sögu. Eöli
mélsins samkvæmt eru heimildir
hans valdar meö tillití til þess
hvort þær passa viö tesuna auk
þess sem hann reynir aö hætti
fræðimanna aö hyggja aö mót-
bárum viö kenninguna. Golden-
hagen er mjög sannfærandi og
bókin vakti óhemjuathygli í
Þýskalandi og víöar. En hún er
umdeild. Ritstjóri bandariska
vikuritsins New Republic,
Andrew Sullivan, ætlaöi aö
birta neikvæöan ritdóm um bók-
ina en þá greip útgefandinn,
Martin Peretz, í taumana, enda
haföi hann kennt Goldenhagen í
Harvard. Sullivan er ekki lengur
ritstjóri tímaritsins.
Þeim sem fariö er eins og höf-
undi þessarar ritfregnar, aö finn-
ast sjónarmiö Goldenhagens
óásættanleg, er ráðlagt að lesa
bók Christophers R. Browning,
Ordinary Men, sem ræöir ódæöi
þýskra nasista í almennara sam-
hengi.
Bókin fæst hjá Máli og menn-
ingu og kostar 1.995 kr.
Bókabúð
Máls
og menningar
er opin
frá 10 til 22
alla daga
vikunnar
Bók sem
skipti
mmáma
irmáli
Hannes H. Gissurarson prófessor
„Þær þrjár bækur, sem mótuðu skoðanir mínar einkum, voru Qúlageyjarnaræftir
Alexander Solsénitsyn, Leiðin til ánauðar eftir Friðrik von Hayek og Opið skipu-
lag og óvinir þess eftir Karl Popper. Ég á erfitt með að gera upp á milli þeirra, en
myndi þó velja Leiðina til ánauðar. Þar bendir Hayek í fyrsta lagi á, að nasismi og
kommúnismi eru tvær greinar af sama meiði. í öðru lagi leiðir hann rök að því, að
miðstýrður áætlunarbúskapur sé ekki framkvæmanlegur nema við Iögregluríki og
kúgun. í þriðja lagi heldur Hayek því fram, að hið svonefnda blandaða hagkerfi fái
ekki staðist til lengdar. Annaðhvort verði hagkerfið að mótast af valddreifingu, sér-
eign og samkeppni eða af miðstýringu, þar sé enginn stöðugur millivegur til. Þessi
kenning Hayeks er mjög athyglisverð, þótt hún eigi sér sennilega færri formælend-
ur en hinar tvær.“