Alþýðublaðið - 17.11.1972, Blaðsíða 6

MEO LYFJAGJOF OG ÞJALFUN ER HÆGT AD
PlNA LÍKAMANN ÁFRAM - EN HVAD LENGI?
Olympiuleikarnir i
Munchen siöastliðiö sumar
ollu meöal annars miklum
vangaveltum um það hverj-
um árangri iþróttamennirnir
myndu ná. Hverjir hinna
fremstu myndu sigra, hver
yrði árangur þeirra? Hve
margir þeirra myndu setja
ný heimsmet og hverjir
myndu vinna gullverðlaun?
lþróttamennirnir, sem
kepptu i Munchen, hafa
sennilega myndað mestu
samsöfnun manniegrar getu
og afkasta, er nokkru sinni
hefur verið safnað saman á
einn stað. Það var þvi ekki
nema eðlilegt að vöngum
væri velt yfir þvi, hvort þeir
myndu ná betri árangri en
fyrri iþróttamenn Olympiu-
leikja. Raunar urðu leikarnir
til þess að vekja enn upp hina
sigildu spurningu: hve lengi
enn verður manninum unnt
að bæta stöðugt árangur sinn
i hlaupum, köstum og
stökkum? 1 hvert skipti sem
þessi spurning kemur fram,
eru þeir ætið fljótir til, sem
halda þvi fram, að þvi séu
mikil takmörk sett hve lengi
maðurinn getur bætt
árangur sinn. Hvort sem þeir
láta álit sitt i ljósi á fremur
losaralegan hátt eða reyna
að rökstyðja skoðanir sinar
sem itarlegast, eru þeir allir
á einu máli um það, að sókn
mannsins eftir nýjum met-
um séu takmörk sett. Lik-
aminn er vél, sem hefur i sér
fólgna mikla orku og þar
með getu. Fyrr eða siðar —
raunar að öllum likindum
fyrr — verður mörkum
mannlegrar getu náð, segja
þeir.
Ekki er allt hægt
Auðvitað hafa þeir nokkuð
til sins máls. Vitaskuld
verður manninum aldrei
auðið að hlaupa 100 metra
hlaup á 2 sekúndum, svo að
dæmi sé tekið, né stökkva
4.50 metra i loft upp, ekki
einu sinni á tunglinu. En er-
um við samt tekin að nálgast
takmörk likamlegrar getu
okkar? Flestir þeir, sem
hugleiða þá spurningu i al-
gjörri alvöru neita henni.
Yrði gert linurit yfir þau
met, sem sett hafa verið á
þessari öld, — i nær öllum
þeim iþróttagreinum, sem
nöfnum tjáir að nefna —
myndi koma fram linurit,
sem sýndi bratta, ört-hækk-
andi kúrvu, þó að sjálfsögðu
ekki á timum heimsstyrjald-
anna beggja. Þessi kúrra
yrði einkar tiikomumikil að
þvi er köstin varðar, en siöur
gagnvart hlaupum og stökk-
um. Gildi sliks linurits liggur
ekki aðeins i þvi, að það
sýnir vissa tilhneigingu ,
stefnu, heldur gerir það lika
mönnum fært að spá fram-
förum og meta gildi slikra
framfara. Setji til dæmis
iþróttamaður met, sem er
ofan við hina spáðu kúrvu á
ákveðnu ári, verður að lita á
afrek hans sem óvenjulega
frábært, langtá undan sinum
tima. Og i raun er það svo, að
„stóru nöfnin” i iþróttasög-
unni hafa verið nöfn þeirra,
sem sett hafa met þessarar
gerðar, er ekki hefur verið
ógnað áratugum saman. Er
hætta á þvi, að þessar kúrvur
lækki i fyrirsjáanlegri fram-
tið? „örugglega ekki”, segir
dr. Bengt Sltin, aðstoðarpró-
fessor við fþróttaskóla
sænska rikisins og einn
fremsti sérfræðingur Svia á
sviði iþrótta, þjálfunar og
vinnu. Og hann hefur sterk
rök fyrir skoðun sinni. Fyrir
það fyrsta tekur iþrótta-
tæknin stöðugum framför-
um. Þetta hefur sérstakt
gildi að þvi er stökk og köst
varðar. Annað er það, að
vaxandi þekking á sviði
læknisfræðinnar veitir stöð-
ugt betri skilning á manns-
likamanum, einkum hjarta,
lungum og vöðvum. Allt
þetta, ásamt aukinni
þekkingu og visindastarf-
semi á öðrum sviðum, leiðir
til sibættra þjálfunarað-
ferða. „Við eigum enn langt i
land með að ná valdi á beztu
og hagstæöustu þjálfunar-
tækninni”, segir Saltin.
Betrumbætt tæki
Endurbætur á iþróttatækj-
unum sjálfum hafa ekki
minna gildi. Kastspjót og
stökkstangir þær, sem nú eru
notaðar, eru gjörbreyttar frá
þvi sem var fyrir einum ára-
tug siðan. Ekki er nokkur
vafi á þvi, að glerfiberstöng
sú, sem Kjell ísaksson, fyrr-
verandi heimsmeistari i
stangarstökki, notaði, hefur
gert honum kleift að stökkva
miklum mun hærra en sá
gamli meistari bambus-
stangarinnar, Cornelius
Warmerdam, lét sig nokkurn
tima dreyma um.
Að lokum er það grund-
völlur alls þessa: maöurinn
sjálfur. Betri lifskjör, bættur
matur og aukin vörn gegn
sjúkdómum hafa ieitt til
betri heilsu og við það hafa
likamarnir stækkað og orðið
sterkari. Sú þróun hlýtur að
geta af sér aukna afkasta- og
afreksgetu. Keppnin er lika
stöðugt að harðna, sem
veldur þvi, að iþróttamenn-
irnir neyöast til að leggja sig
enn meir fram en nokkru
sinni fyrr. Aður fyrr voru
hinar svokölluðu heims-
keppnir að mestu takmark-
aðar viö Evrópu (Rússland
þar með talið) og Bandarik-
in. Nú til dags eru Olympiu-
leikarnir og önnur heimsmót
iþróttamanna i raun og
sannleika á heimsmæli-
kvarða. Satt að segja er það
svo, að þegar spretthlaupin
eru undanskilin, er tilhneig-
ingin i átt tii stöðugt betri
árangurs svo greinileg og
auðsæ, að sumir telja hættu i
þvi fólgna. Þeir óttast, að
iþróttirnar muni færast út af
iþróttavöllunum og spyrja:
er tryggt, að almenningur sé
ekki i hættu þegar unnt
verður að kasta spjóti 100
metra eða lengra? Er öryggi
manna tryggt þegar kúlu-
varparinn og sleggjukastar-
inn hafa bætt árangur sinn
verulega frá þvi sem nú er?
Er ekki hætta á þvi, að
öryggi stangarstökkvarans
sjálfs sé i veði þegar hann
stekkur sifellt hærra?
Svarið við þessum spurn-
ingum getur orðið það, að
þungi spjóta, kúla og sleggja
verði aukinn og að iþrótta-
vellir verði stækkaðir. En
getur þá ekki farið svo, að
hið siðarnefnda verði til þess
að fæla beinlinis áhugamenn
frá iþróttavöllunum,. en laða
þá i þess stað að sjónvarps-
tækjunum?
Kynákvöröunarpróf
Segja má, að allar þessar
framfarir, bæði hjá kepp-
endum sjálfum sem og
tækjum þeirra og tækni, að
viðbættu mun betra yfirborði
iþróttasvæða — ekki sizt
hlaupabrauta — og miklu ná-
kvæmari timamæla, hafi
komiðtil leiðar aukinni reglu
og festu innan hinna viður
kenndu iþróttagreina. Og
þvi er einnig haldiö fram, aö
hið nýlega fram komna kyn-
ákvörðunarpróf hafi aukið á
reglu og festu innan iþrótt-
anna. Að baki þessa prófs
býr óskin um að fjarlægja úr
röðum iþróttakvenna þær,
sem gætu skarað fram úr
vegna karlmannalegra
eiginleika sinna. Dæmi er
þess, að fundur Y-litnings
(karl-litnings) hjá konu hafi
valdið þvi, að henni var visað
úr keppni. Dr. Jan Lindsten,
prófessor við erfðadeild
Karolinska Institutet i
Stokkhólmi, er mikill gagn-
rýnandi kynákvörðunar-
prófsins og þess viðhorfs,
sem tengt er þvi. Hann
heldur þvi fram, að kyn-
ákvörðun sé mjög flókið mál
og feli i sér miklu meira en
það eitt, að ákvárða f jölda X
og Y litninga i einni persónu.
Jafn mikilvægar séu þær
hliðar viðkomandi persónu,
er séu á sviðum sálarlifs
hans, likamsbyggingu, kyn-
lifs, félagslifs og hjónalifs.
Lindsten álitur, að þær próf-
anir, sem nú eru fram-
kvæmdar á litningaafbrigð-
um, geti verið góðar til að
ákvarða kyntengsl en ekki
kynferði. Hann bendir á, að
sænsk lög, svo að dæmi sé
tekið, leyfi persónu að skipta
um kyn ef hún óskar þess.
Þess vegna er meira mark
tekið á þvi hvernig persón-
unni sjálfri finnst hún vera
en þvi, hvernig litningar
hennar eru samsettir. „Hvi
skyldu aðrar reglur gilda i
iþróttum en þjóðfélaginu al-
mennt?”, spyr dr. Lindsten.
„Hvi ekki að rannsaka þá
karlmennina lika? Ef kona
er viðurkennd sem kona af
þjóðfélaginu, löggjafanum
og löggæzlunni, jafnvel af
eiginmanni sinum, hvi
skyldu þá ekki keppinautar
hennar i iþróttum einnig
gera það? „Lindsten neitar
að framkvæma kynákvörð-
unarpróf á iþróttamönnum.
Hann telur slikt misbjóða
heiðri sinum sem manns og
læknis og vill ekki á nokkurn
hátt eiga minnsta þátt i að
neinn fái á sig stimpil. Hann
álitur litningaafbrigði einka-
mál hvers og eins;en ekki út-
varpsefni fyrir almenning.
Konur og knattspyrna
Úr þvi að verið er að ræða
um iþróttir og kynferði er
rétt að benda á, að ört vax-
andi áhugi er meðal kvenna
á svo karlmannlegri iþrótt
sem knattspyrnan er.
Aöeinsi Sviþjóð ein-i eru 8000
konur knattspyrnumenn og
þeim fjölgar stöðugt. Fjöldi
fólks, einkum fyrrverandi
iþróttakonur og karlkyns
áhorfendur, eru mjög
ánægðir með þessa innrás
kvenna inni gamalt virki
karlmanna. En fjöldi manna
harmar einnig þessa þróun
mála, ýmist af siðfræðileg-
um ástæðum eða vegna
gamaldags sjónarmiða. Dr.
það að konur leiki knatt-
spyrnu. Það gera þær heldur
ekki sjálfar og fæstir aðdá-
enda þeirra.
Þ|alfun
Að endingu nokkur lokaorð
um iþróttir og kynferðismál.
Saltin sér ekkert athugavert
við það, að kynlif sé ástund-
að meðan á iþróttaþjálfun og
keppni stendur, svo fremi að
það standi ekki svefni fyrir
þrifum eða trufli þjálfunará-
ætlanir. Hann segir, að fáan-
legar upplýsingar um kyn-
ferðismál og iþróttir séu ekki
i samræmi við það atferli i
þessum efnum, er tiðkist. 1
öllu falli sé það svo, að burt-
séð frá nauðsyn þess, að
menn hafi nægilegan svefn,
séu mestu kostir eða ókostir
kynlifs sálarlegs eðlis
fremur en likamslegs eð):
Kringlukasta ristnn
Ricky Bruch er gott dæint
um inenn sem byggðir
eru upp á kraftapillum.
Pillurnar áttu að
tryggj»Hb.«num guii-
verðlaun á OL, en dúgðu
ekki til. Hreysti Bruch
þvkir undraverð.
Ém,
Sten-Otto Liljedahl, prófess-
or og læknir i Linköping i
Sviþjóð, sem var um margra
ára skeið læknir sænska
landliðsins i knattspyrnu, er
henni andvigur. Sagt er, að
dr. Liljedahl sé þeirrar skoð-
unar vegna þess, að konur
séu ekki nægilega þjálfaðar
til að taka þátt i iþróttagrein,
sem fleiri slasast i en nokk-
urri annarri i Sviþjóð. Konur
hafi heldur ekki jafn þrosk-
aða vöðva og karlmenn til
verndar gegn slitum á sinum
og vöðvafestingum. Stúlkur
halda þvi fram, að þær leiki
ekki knattspurnu af jafn
mikilli hörku og karlmenn,
en gera það samt. Þær verða
alveg jafn ákafar i hita leiks-
ins og gefast honum fullkom-
lega á vald. Gagnrýnendur
kvenknattspyrnunnar biðja
stúlkurnar að láta piltunum
eftir hinar svokölluðu afl-
iþróttir. Þeir vilja sjá
stúlkurnar taka þátt i iþrótt-
um, sem þær eru hæfari til
að stunda, til dæmis tennis,
sund, hlaup og þviumlikt.
Saltin sá, er áður er getið,
sér ekkert athugavert við
o
o
Föstudagur 17. nóvember 1972
Föstudagur 17. nóvember 1972