Alþýðublaðið - 29.11.1972, Blaðsíða 11

í SKUGGA MARDARINS
Saga ástar og örlaga eftir Victoriu Holt
25
Kross-
gátu-
krílii
6Lf£Puf?/Nr/ r
Sr/f) 6/<'0 5 Pim, G/UL □
1"
é Hi BíR IR
E/mUR. /AW UA/D/G SToÐu
H/Tft
f KS/R TjW,£
^PÚL veR OL'DF/ QL'O/r) 5 KftfíT 6 RtP//fft
t
PR j
u L/T/L
ARDftR EiMS U/f) u TÓHf/
/<Y?/?l/ DREIFA v&rN/
r U/T
— Mér fellur illa að það sé horft
á mig þegar ég veit ekki af.
— Mér fellur illa þegar fólk er
ókurteist.
— Mér sömuleiðis, hreytti ég út
úr mér og slóð upp. Hugsunin um
mannaumingjann sem var að
deyia úr lungnaveiki gerði mig
reiða og mér stóð á sama hvort ég
móðgaði Mörðinn eða ekki.
Hann afréð að verða ekki
móðgaður. — Mér er ánægja af að
sjá þig vinna, sagði hann. — Mér
er illa viðjuleysi i þessu húsi.
Ef þér ætlist til að ég vinni,
ættuð þér að láta það i ljós. Þér
viljið kannski fá mig til að vinna
niðri i gullnámunni yðar.
Hann lézt velta þessu fyrir sér,
— Við hvað svo sem?
Ég ákvað að svara þessu ekki
en sagði: — Mér skilst að ég eigi
eitthvað af hlutabréfum i fyrir-
tækinu.
— Faðir þinn átti nokkur.. örfá.
Þau eru ekki mikils virði.
— Frekar en náman, sjálf,
likast til.
— Hefur þú einhverja sérþekk-
ingu á námurekstri?
— Ég veit ekkert um hann og
vil ekki vita. Ég vildi siður láta
bendla mig við slikt.
Hann sagði: — Ég held að timi
sé til kominn að við ræddum
saman. Það er ýmislegt, sem við
ættum að vita hvort um annað.
— Ég vil vita allt, sem kemur
mér við.
— Komdu i bókastofuna eftir
kvöldverðinn.
Hann fór og ég sneri mér aftur
að grasagarðinum hennar Ade-
laide, sterkur salviuilmur fyllti
loftið. Ég hugsaði með mér: t
kvöld ætla ég að vera skorinorð.
Ég ætla að segja honum álit mitt
á námunni, þar sem ungir menn
verða að gamalmennum fyrir
timann og eyðileggja i sér lungun.
Hann kom ekki til kvöldverðar
um kvöldið og ég braut heilann
um hvort hann myndi vera i
bókastofunni þegar ég kæmi
þangað. Það var hann. Hann sat
við borðið og dreypti á glasi, sem
ég gizkaði á að i væri port-
vin. Ég gat mér þess til að hann
hefði snætt kvöldverð einsamall
þarna i herberginu, en það skild-
ist mér að hann gerði öðru hverju.
— Ah, sagði hann. — Komdu
inn, ungfrú Nora. Seztu þarna
andspænis mér þar sem ég get
séð þig. Ég settist. Birtan i her-
berginu var dauf. Það hafði
aðeins verið kveikt á tveimur af
hinum mörgu oliulömpum.
— Þú drekkur eitt glas af port
vmi.
— Ég afþakkaði vegna þess að
af munni hans liktist það meira
boði en tilboði.
Hann lyfti vinflöskunni og hellti
aftur i sitt eigið glas. Þá tók ég
fyrsta skipti eftir höndum hans,
fingurnir voru langir og grannir
og á litla fingri hægri handar bar
hann hring með skornum jaðe-
steini. Yfir hverri smá hreyfingu
háns hvildi einhver glæsibragur
og ég gat imyndað mér hann lifa
,,náðugt" á gömlum enskum
herragarði.
— Þú vildir fá að vita stöðu
þina hér, sagði hann. — Þú ert
skjólstæðingur minn. Ég er for-
svarsmaður þinn. Það var faðir
þinn sem.kom þvi þannig fyrir
áður en hann fékk sinn ótimabæra
dauðdaga. Hann þekkti hættur
þessa lands og hann talaði oft, i
þessu herbergi, um áhyggjur
sinar og kviða og ég hét honum
þvi, að ef hann dæi áður en þú
hefðir náð tuttugu og eins árs
aldri, skyldi ég sjá fyrir þér.
— Hann hlýtur að hafa fengið
eitthvert hugboð um að hann
mundi deyja.
Hann hristi höfuðið. — Faðir
þinn var mikill draumóramaður.
Hann var hrifinn af draumum
sinum, en með sjálfum sér vissi
hann alltaf að þeir myndu aldrei
rætast. Innst i hugskoti sinu
viðurkenndi hann að hann myndi
aldrei verða auðugur, en það var
aðeins þegar hann hafði þig i
huga, sem hann gerði raunhæfar
áætlanir. Þú getur haft það til
marks um dálæti hans á þér. Þin
vegna hvarf hann úr sjálfum sér
og játaði það sem hann vissi að
var satt og rétt. Svo varð þetta að
samkomulagi milli okkar og áður
en hann dó undirritaði hann skjal
þar sem hann tilnefndi mig for-
svarsmann þinn. Ég varð við
beiðni hans — og hér erum við.
— Hversvegna valdi hann
yður?
Enn lyftist önnur augabrúnin.
— Þú segir þetta eins og þú teljir
mig ekki verðugan trausts hans.
— Hann þekkti yður svo
skamman tima.
— Hann þekkti mig nógu vel.
Við þekktum hvor annan. Þess-
vegna verður þú að gera mig þér
að góðu. Þú átt ekki um neitt að
velja.
— Ég gæti liklega séð fyrir mér
sjálf.
— t námunni... eins og þú
stakkst upp á? Það er ekki auð-
hlaupið að þvi fyrir unga konu að
sjá sér farborða, öðruvisi en sem
vinnukona eða eitthvað þess-
háttar og ég fullvissa þig um að
það mun ekki liggja vel fyrir þér.
— Ég á þessi hlutabréf i nám-
unni.
— Þar er ekki af miklu að taka.
Þau myndu hrökkva skammt.
— Ég vil siður að peningar sem
ég á haldi uppi gullnámu.
— Þaö má selja hlutabréfin. En
það fæst ekki mikið fyrir þau.
Náma er þekkt sem litt gróða-
vænlegt fyrirtæki.
— Hversvegna er þá haldið
áfram við hana?
— Það er vonin. Við höldum i
vonina.
— Og fólk deyr á meðan þér
haldið áfram að vona.
— Þú ert að hugsa um föður
þinn. Hann hlaut þau örlög, sem
mörgum eru búin i þessu landi.
Þessir stigamenn eru á hverju
strái. Við gætum öll orðið fyrir
barðinu á þeim.
— Ég er að hugsa um veslings
mann, sem ég sá um daginn.
Hann þjáðist af lungnakvilla.
— Nú, já tæringu.
— Þér talið eins og það væri
álíka alvarlegt og höfuðverkur.
— Það er áhætta við námu
vinnslu.
— Eins og morð af völdum
stigamanna?
— Ertu að leggja til að ég loki
námunni vegna þess að maður
þjáist af lungnatæringu?
— Já.
Hann hló. — Þú ert umbóta-
manneskja, og eins og flestir um-
bótamenn hefurðu litinn skilning
á þvi sem þú ætlar aö bæta. Ef ég
lokaði nðmunni, hvað yrði þá um
alla verkamennina? Þeir myndu
svelta i hel á vikutíma.
— Ég vil ekkert vera bendluð
við þessa námu.
— Við getum látið selja hluta-
bréf þin og lagt peningana inn á
banka fyrir þig. Ég vara þig við
að það verða ekki mikið meira en
hundrað pund. Og ef við fyndum
gull^
mg vei ekki vera viöriðin
gullgröft á nokkurn hátt.
Hann andvarpaði og horfði á
mig yfir portvinsglasið, augu
hans glóðu. — Þú ert ekki sérlega
skynsöm. Eins og sagt er heima
„Hjarta þittstjórnar höfðinu”. Þú
hugsar með tilfinningunum. Það
geturkomið þér i erfiðleika,en er
til litils gagns við að komast úr
þeim aftur.
— Þér eruð öðruvisi. Þér hugs-
ið með höfðinu.
— Til þess er höfuðið.
— Og hjartað?
— Til að stjórna blóðrásinni.
Ég fór að hlæja og hann lika.
— Var það nokkuð annað, sem
þú vildir fá að vita?
Já, Hvað er ætlast til aö ég geri
hérna?
— Geri? Þú gætir ef til vill
hjálpað Adelaide, eins og yngri
systir myndi gera. Þetta er heim-
ili þitt. Þú verður að búa i þvi sem
sliku.
Ég leit i kringum mig i her-
berginu og sá það nú i fyrsta
skipti. Bækur þöktu einn vegginn,
eldur logaði á opnum arni, á
veggjunum héngu margar
myndir og herbergið var
nákvæmlega eins og hægt var að
búast við að ensk bókastofa liti út.
Á gljáfægðu eikarþorði stóð
manntafl. Mönnunum hafði verið
raðað upp eins og einhverjir
hefðu ætlað að fara að tefla og ég
hrópaði ósjálfrátt upp yfir mig,
vegna þess að ég þekkti þetta
manntafl vel. Það var mjög fall-
egt, mennirnir voru gerðir úr
hvitu og gulleitu filabeini og
kórónur kónganna og drottn-
inganna voru sett gimsteinum,
reitirnir á borðinu voru úr hvítum
og bleikum marmara. Ég hafði
teflt á þvi við föður minn.
— Faöir minn átti þetta, sagði
ég i ásökunarrómi.
— Hann skildi það eftir hjá
mér.
Oi ■ Cfi ■ '
SlS-'íS ■
3)íOt*>'i' ■
ast, get ég farið til Maxico,
Suður-Ameriku, Evrópu,
hvert sem ég vil. Og lifað þar
til æviloka. 1 vellystingum á
ég við. Ég gæti beðið þig að
koma með mér. En hugsaðu
ekki um það. Láttu það engin
áhrif hafa á ráð þin.
Ingrid: Ég geri það ekki. Ég hef
heyrt þetta áður.
Anderson: Ég veit það. En ég
þarf á reiðufé að halda til að
geta framið þetta innbrot. Ég
þarf að borga kaup og slikt.
Ingrid: Viltu fá peninga hjá
mér.
Anderson: Nei, ég vil ekki fá
peninga hjá þér.
Ingrid: En mennirnir, sem þú
færð peninga hjá og aðstoð —
þeir vilja eitthvað eða hvað?
Anderson: Þú ert svo skörp, að
ég er hálfhræddur.
Ingrid: Reyndu að gera þér
grein fyrir þvi, hvernig ævi
min hefur verið. Hvað vilja
þeir?
Anderson: Ég hef ráðið menn.
Ég gat fengið fimm menn. En
þeir sem f jármagna fyrirtæk-
ið, verða að eiga sinn fulltrúa.
Þetta er svo sem skiljanlegt.
Ég vinn sjálfstætt. Maður fær
atvinnuleyfi, en þeir verða að
fylgjast með, að engin brögð
séu höfð i tafli og hver ábatinn
verður. Skilurðu?
Ingrid: Auðvitað. Og hvað svo?
Anderson: Þeir eru að hugsa
um að fá mann frá Detroit.
Ég þekki hann ekki. Ég hef
aldrei heyrt hans getið. Þeir
segja, að hann sé atvinnu-
maður. Þeir segja, að hann
muni hlýða fyrirskipunum
minum. Ég verð foringinn við
þetta innbrot.
Ingrid: Og hvað um það?
Anderson: Þeir vilja, að ég
drepi hann. Það verður gjald-
ið fyrir atvinnuleyfið. Þegar
verkinu er lokið, á ég að
skjóta þennan mann. Þeir
vilja ekki segja mér hvers
vegna ég á að gera það, mér
komi það ekki við.
Ingrid: Ó....
(Einnar minútu og tólf
sekúndna þögn).
Ingrid: Þeir kunna á þér lagið.
Þeir vita, að ef þú fellst á að
gera þetta, þá verður það
gert. Þú gerir það ekki af ótta
við þá, heldur vegna þess að
þú ert John Anderson, og
þegar þú segist munu gera
eitthvað, stendur þú við orð
þin. Er þetta ekki rétt?
Anderson: Ég veit ekki hvað
þeir halda.
Ingrid: Þú kemur til min að
leita ráða. Ég er að reyna að
ráða þér. Ef þú gengur að
þessum kostum, drepur þú
þennan mann. En ef þú
neitar, lendir þú i einhverjum
vandræðum?
Vnderson: Nei, ég lendi ekki i
vandræðum. Þeir drepa mig
ekki. Ég er ekki þess verður.
En ég get aldrei framar unnið
sjálfstætt. Ég fengi aldrei
leyfi til þess. Ég gæti unnið
með þeim, ef ég kæri mig um,
en það er ekki hið sama. Ég
fengi smánarlaun. Ég yrði að
fara heim. Ég fengi aldrei að
vinna i þessari borg.
Ingrid: Heim? Hvar áttu
heima?
Anderson: Fyrir sunnan I
Kentucky.
Ingrid: Og hvað gætir þú gert
þar?
Anderson: Hnepptu frá þér
sloppnum.
Ingrid: Já. Svona...?
Anderson: Já. Leyfðú mér að
horfa á þig, á meðan ég tala.
Ég verða að fá að tala.
Ingrid: Já. Ég veit ekki, hvað ég
gæti gert. Smyglað áfengi.
Rænt bensinstöðvar. Banka-
rán öðru hverju, ef ég gæti
fundið hæfa menn.
Ingrid: Kanntu ekkert annað?
Anderson: Já, ég kann andskot-
ann ekkert annað. Heldurðu
kannski, að ég færi að vinna
fyrir mér sem kerfisfræð-
ingur eða vátryggingasali i
Kentucky?
Ingrid: Vertu ekki reiður.
Anderson: Ég er ekki reiður. Ég
var búinn að segja þér, að ég
vildi bara fá ráð hjá þér. Ég
veit varla, hvað ég á að gera.
Ingrid: Þú hefur drepið mann
áður.
Anderson: Já, en ég varð að
gera það. Hann sagði svolítið.
Ingrid: En núna er það hluti af
starfi þinu. Hvaða munur er á
þvi?
Anderson: Andskotinn sjálfur.
Þessir útlendingar skilja
ekkert.
Ingrid: Nei, það geri ég ekki.
Anderson :Þessi náungi, sem ég
skaut, var alltaf að striða
mér. Ég svaraði honum.
Loksins varð ég að ganga frá
honum sóma mins vegna. Ég
varð að gera það.
Ingrid: Þið Bandarikjamenn
eruð skritnir. Ykkur er illa
við að segja, að þið myrðið
fólk. Hvernig stendur á þvi?
Anderson: Þú hefur lög að
mæla. Þetta er einkennilegt.
Ég veit ekki, hvernig á þessu
stendur. Ég varð að lokum að
spyrja mennina, sem ég var
að segja þér frá, hvort þeir
vildu, að ég dræpi hann. Hann
féllst loks á, að það var ein-
mitt það sem þeir vildu. En ég
sá það á svip hans hve hikandi
hann var, að honum var illa
við orðið drepa. Þegar ég var
að keyra fyrir bruggara
heima, vann hjá honum
gamall negri — afar snjall i
sinu starfi — og hann sagði,
að einhvern tima yröu allir að
fara. Hann sagði, aö það væri
þetta, sém allir óttuðust mest,
og þvi væru fundin upp alls
konar heiti yfir það.
Prédikararnir segja , að
maður muni endurfæðast, og
maður gefur prédikaranum
peninga, enda þótt maður viti
með sjálfum sér, að hann er
að ljúga. Það er sama
hverrar trúar maður er —
allir vita, að þeir munu ekki
endurfæöast. Þegar maður er
dauður , þá er maður dauöur.
Ekkert annað. Þetta var
gamli negrinn alltaf að segja
mér, og hann hafði sannar-
lega á réttu að standa. Þetta
er það eina, sem öllum i
heiminumer sameiginlegt: við
erum hrædd við að deyja og
forðumst jafnvel að hugsa um
það. Þarna liggur þú nærri
allsnakin —- heldurðu
kannski, að þú hafir eilift lif?
o
Miðvikudagur 29. nóvemoer 1972