Alþýðublaðið - 16.03.1973, Blaðsíða 7

N ER HVERGI FRJflLS LENGUR
ÆKNIN HEFUR INNREIÐ SÍNA
svo „á meðan grasið grær,
vindurinn .... o.s.frv., o.s.frv.
Hefur lögfræðideild Kölnarhá-
skóla látið frá sér fara álitsgerð
um þessa árás á einkalifið.
Ulrich Seitel, sem valdi sér
efni þetta til umfjöllunar i
doktorsritgerð, er nú hefur verið
gefin út undir heitinu „Stað-
reyndabankarnir og friðhelgi
einkalifsins”, sýnir þar fram á,
að nú þegar hafa uppljóstranir
þessar náð hrollvekjandi marki.
Hann fullyrðir, að jafnvel
trúnaðarupplýsingar, sem gefnar
eru undir þagnareiði við skoðana
kannanir erlendis séu nú úetækar
fyrir þriðja aðila. Einkalif fólks
nýtur hvergi nærri nægjanlegrar
verndar gegn staðreyndabönkun-
um, segir hann. í þeim skýrslum
er jafnvel haft að engu það grund-
vallaratriði nútima refsilöggjafar
og siðfræði, að maður, sem brotið
hafði af sér og tekið út sina hegn-
ingu fyrir það, skuli upp frá þvi
skoðaður af þjóðfélaginu sem
syndlaus og heiðarlegur maður
með óspillta æru.
— Staðreyndabankarnir
geyma aldrei þessum brotum,
hversu smávægileg, sem þau eru
og hversu margfaldlega einstakl-
ingurinn hefur tekið út refsingu
sina fyrir þau. Á gatakortunum i
rafheilakerfinu eru öll vixlsporin
tiltæk fyrir hvern þann þriðja
aðila, sem hafa vill — og þeir eru
ótrúlega margir, sem slikan að-
gang hafa að einkalifi manna. —
Reynslan, sem fengizt hefur af
staðreyndabankamiðstöðvum i
Ameriku — en þær miðstöðvar
safna til sin upplýsingum um
samfélagið — og einstaklinginn —
alls staðar að ---- hefur verið
ógnvekjandi. Þá er einnig mjög
auðvelt að falsa hvers kyns upp-
lýsingar á lifsferilsskýrslu ein-
staklingsins i staðreyndabönkun-
um, og gerir það málið að sjálf-
sögðu enn varasamara , þvi þegar
upplýsingar, réttar eða rangar,
eru einu sinni komnar „inn i kerf-
iö”, þá er ekki auðhlaupið að þvi,
aö ná þeim þaðan út aftur. Þá er
heldur aldrei hægt að útiloka, aö
upplýsingarnar, sem rafeinda-
heilarnir eru mataðir með, séu
ekki undir áhrifum frá ná-
grannaslúðri eða óvild eða for-
-dómum þess, sem heilann matar.
1 doktorsritgerð sinni nefnir
Seitel ýmis dæmi um þetta, sem
hann hefur tekið úr upplýsingum
staðreyndabanka i Þýzkalandi
um einkalif manna. Til dæmis
tekur hann mál manns, sem nú
getur ekki orðið sér úti um at-
vinnu vegna þess, að hann vann
einu sinni mál við vinnuveitenda
sinn fyrir rétti. Þess vegna var
hann flokkaður sem „þras- og
þrætugjarn” af staðreyndabanka
og auðvitað kærir enginn atvinnu-
veitandi sig um að taka mann i
vinnu, sem hann má búast við að
standi í sifelldu málavafstri við
sig út af smæstu atriðum varð-
andi kaup, kjör og aðbúnað.
Annað dæmi nefnir Seitel um
fólk, sem ekki unir þvi að fá af-
henta gallaða eða ónýta vöru. Það
hættir á að vera skráð sem
„vandræðafólk” hjá staðreynda-
bönkunum, vegna þess, að sá,
sem upplýsingarnar veitir hefur
horn i siðu þess. Rangt mat eins
atvinnurekenda á starfsmanni
getur á sama hátt haft áhrif á mat
allra þeirra atvinnurekenda, sem
starfsmaðurinn á eftir að vinna
hjá og auðvitað láta það
verða eitt sitt fyrsta verk, að fá
að kikja á æviferilsskýrslu starfs-
mannsins hjá næsta staðreynda-
banka — opinberum eða i einka-
eign.
Það, sem Seitel varar sérstak-
lega við i ritgerð sinni, er opinber
upplýsingasöfnunarmiðstöð —
central-staðreyndabanka — sem
safnar að sér hvaðanæfa aö upp-
lýsingum um einstaklinga og ver
sig með þvi, að ekki sé safnaö á
nafn, heldur númer — nafnnúmer
hvers og eins. Hann segir, að með
þessu móti sé mikil hætta á, aö
það flóð af trúnaðarupplýsingum,
sem þannig berist til upplýsinga-
söfnunarmiðstöðvarinnar um
hvern og einn geti orðið aðgengi-
legt fyrir bæði opinbera aðila og
einkaaðila — og það einfaldasta
af öllu einföldu er að komast að
raun um, hvaða einstaklingur
dylst undir dulnafni nafnnúmers-
ins hjá upplýsingamiðstöðinni.
Og þessi upplýsingasöfn verða
ávallt til. Þar má ganga að atrið-
um eins og einkunnum, sakaskrá,
skatttekjum, starfsferilsskrá,
félagaaðild, niðjatali, ættleiðing-
um, hjúskaparstétt, stjórnmála-
skoðunum og jafnvel enn leyni-
legri og trúnaðarfyllri upplýsing-
um um einkalíf manna.
Með hliösjón af sliku upp-
lýsingasafni mætti draga upp ná-
kvæma mynd af einkalifi og per-
sónuleika viðkomandi.Seitel
heldur þvi t.d. fram, að nú þegar
geti staöreyndabankar I Þýzka-
landi svaraö þvi, hver greiöi
húsaleiguna fyrir fallegu stúlk-
una i næstu ibúö, hver fari i
næturklúbb reglulega á þriðju-
dögum, hvaða viðskiptafélaga
einstaklingurinn eigi sér og hvaða
þjónustufyrirtæki hann noti.
Seitel segir, að til þess að
vernda einkallf manna fyrir mis-
notkun, sem af sliku geti mætavel
hlotizt — og sé jafnvel nú þegar
farið að gæta i töluvert rikum
mæli —séekki nóg að setja ein ný
lög. Það veröi að setja algerlega
nýjan lagabálk, sem verndi fólk
fyrir staðreyndabönkum og mis-
notkun þeirra upplýsinga, sem
um það er safnað. Hann segir, að
m.a. þurfi að leggja þunga refs-
ingu við þvi að láta þriðja aðila i
té trúnaðarupplýsingar um sam-
borgarana eða upplýsingar um
einkamál þeirra, sem finna megi
i opinberum skýrslum. Slikt eigi
aðeins að vera heimilt i ákveön-
um, tilteknum tilvikum.
Kosturinn við slika lagasetn-
ingu er sá, að þá veröur sérhver
aðili, sem biður um slikar upplýs-
ingar aösanna, að hann eigi rétt á
að fá aðgang að þeim. Aður en
slikur lagabálkur hefur verið
settur ber borgurunum að lita á
alla staðreyndabanka og öll upp-
lýsingasöfn um einkamál sin sem
viðsjárverð og beinlinis hættuleg,
segir Seitel. Hvað myndi hann
segja um hætturnar fyrir einkalif
einstaklingsins á íslandi, sem
okkur er sagt af sérfræðingum, að
búi i „bezt gegnumlýsta” sam-
félagi heims? Hvaða leyfi hafa
hinir og þessir aðilar — opinberir
aðilar og einkaaðilar — til þess að
skiptast á upplýsingum um okkar
einkamál og dæma okkur svo eft-
ir þvi? Þetta er nú þegar gert i
rikum mæli hér á landi.
R ÓGNA EINKALÍFI FÓLKS
Föstudagur 16. marz 1973
o