Alþýðublaðið - 24.03.1973, Blaðsíða 6

Fituefnin eru mörg og margvísleg eins og
allir vita. Af fjölómettuðum fitusýrum -
sem sjaldfundnar eru í dýrafeiti, mjólkur-
fitu og venjulegu smjörlíki - fáum við
yfirleitt helzt til lítið. Af annarri feiti fáum
við aftur á móti helzt til mikið, en í öllu
þessu reikningsdæmi sem hefur svo mikla þýðingu fyrir kölkunina, gleymum við yfirleitt
okkar eigin fitu, sem við sköþum sjálf úr kolvetni. Það er því miður líka dýrafeiti - og
ekki síður óæskileg en svo margt annað.
Knud Lundberg:
Rétt mataræði
- hreysti og
langlífi
Hin óhugnanlega kölk-
unardrepsótt i velferðar-
rikjunum á sér margar
orsakir.
Ein orsökin, sem allir eru
sammála um, eru fituefnin
i sjálfu blóðinu, og þá fyrst
og fremst kolesterolið.
Nú hefur það sýnt sig, að
fitan i fæðunni hefur áhrif á
það. Jákvæð að þvi leyti til,
að þvi minna sem við borð-
um af feiti, og þvi meiri
hluti af þeirri feiti er fólg-
inn i fjölómettuðum fitu-
sýrum, þvi meir dregur úr
kolesterolinu.
Þetta varð fyrst ljóst i
sambandi við þjóðhag-
fræðilegar rannsóknir —
það sýndi sig að velmegun,
kölkun og mikil neyzla
dýrafitu fylgjast að.
O-------------------------
En svo urðu aðrir til að
benda á, að sykurneyzlan
var lika með i dæminu.
Fyrir það hafa menn
deilt allharkalega um það
hvort heldur er sykurinn
eða dýrafitan sem kallast
mega skaðvaldurinn.
En nú eru vist engir i
vafa um að báðir aðilar
hafi þar rétt fyrir sér.
Sykurinn sem
breytist í fitu
Svo er nefnilega mál með
vexti, að langmestur hluti
þess sykurs sem við
neytum i velferðarrikinu
breytist i fitu i fitufrum-
unum, en þaðan fer hann
svo út i blóðið aftur, þegar
þess þarf með.
Þvi kolvetnið geymist i
liffærunum, bæði sem kol-
vetni og fita. Þvi fljótara
sem það gerist að blóðið
taki kolvetnin til sin gegn-
um veggi þarmanna, þvi
meira verður kolvetnis-
magnið i blóðinu, og þvi
meira af þvi geymist sem
feiti.
Þar sem sykurinn skilar
sér fljótt gegnum veggi
þarmanna, er þvi mikið
magn af honum tekið til
geymslu sem fita.
Og að sjálfsögðu sér i lagi
ef mikils er nyett af honum,
eins og i velferðarrikinu.
En svo er lika annað kol-
vetni — sterkjan i brauði og
kartöflum meðal annars —
er geymist sem fita, enda
þótt lengur sé á leið sinni i
blóðið. Að minnsta kosti ef
við neytum mikils af þeirri
fæðu og þó sérstaklega ef
við neytum einnig mikils af
sykri jafnframt.
Fleirir máltiðir,
meiri hreyfing
Einnig þetta varpar ljósi
á aðrar athuganir.
Það hefur sýnt sig að við
likamlega áreynslu verður
minna fitumagn i blóðinu,
og þá um leið minni hætta á
kölkun, eða svo mætti
halda.
Það gerist einfaldlega á
þann hátt, að við hreyf-
inguna og áreynsluna eyða
vöðvarnir sinum eigin
einkabirgðum af sykri og
taka siðan til sin sykur úr
blóðinu, standi það til boða.
Þjálfaðir vöðvar meir en
óþjálfaðir.
Vegna þess verður það
minna sykurmagn, sem
tekið verður til geymslu —
og minni fitumyndun.
En að auki hefur það sýnt
sig að fáar stórmáltiðir
mynda meira fitumagn i
blóðinu, meiri kölkun —
meiri ofþyngd — heldur en
fleiri léttar og litlar mál-
tiðir.
Það kemur til af þvi, að
stórar máltiðir valda þvi að
meira er tekið til geymslu,
meira kolvetni, sem fitu-
frumurnar taka til sin — og
virðist þvert um geð að af-
henda það aftur, heldur
mynda úr þvi dýrafeiti,
sem þær svo láta frá sér
þegar langt er liðið á hin
löngu hlé á milli máltið-
anna.
Fjögur, einföld
en holl ráð
Hvað eigum við þá að
taka til bragðs, við sem
gjarna viljum draga úr
kölkunarhættunni, með þvi
að eta skynsamlega?
Við getum dregið úr
sykurneyzlu okkar.
Við getum forðazt
stórar máltiðir, en borðað
oftar og minna i hvert
skipti.
Við getum dregið úr
feitineyzlu okkar.
Og við getum breytt
feitineyzlunni bannig, að
við neytum me.ra af fjöl-
ómettaðri feiti.
Það er ekki neinum vafa
bundið að i velferðarrikj-
unum er náið samband
með mataræðinu og kölk-
unarmeinum. En það er þó
ekki eins og við stöndum
þar uppi varnarlausir.
Laugardagur 24. marz 1973.