Alþýðublaðið - 02.08.1974, Síða 7

Flóttinn
frá ^
færibandinu iVOflQ
eða svona?
Hljóð-og ekilslaust renna bifreiðarnar i Volvo-verksmið junum i Kalmar á pöllum um salinn. Hér ræður hraði færibandsins ekki afköstunum.
Logsuðumaður, sem vinnur
við færiband i bilaverksmiðju
gerir sama handtakið 400
sinnum á hverri vakt. Vinnan er
bæði erfið og leiðinleg. Færi-
bandið ræður hraðanum.
Logsuðutækið vinnur svo til
sjálfkrafa að þvi, sem gera
þarf. Sá sem vinnur við færi-
bandið þarf ekki að hugsa.
Auðlærð störf við færiband
gerðu iðnbyltingu aldarinnar
mögulega, en það er æ erfiðara
að fá fólk til að vinna þessa
einhæfu vinnu og iðnfyrirtækin
reyna að gera vinnu við færi-
band mannlegri.
Þeir vinna i sjálfstæðum
flokkum og taka sér hvild,
þegar þeim hentar: sænskir
starfsmenn i Volvo-verk-
smiðjunni i Kalmar. t stað færi-
bandsins eru paiiar, sem ganga
fyrir rafhlöðum og sem starfs-
mennirnir geta slökkt á að vild.
1 sjö ár vann Hermann
Muhleisen frá Stuttgart við
færiband. Hann var að setja
gira i Mercedes-bila af gerðinni
190 og 200 og við þá vinnu fékk
hann mikið sigg á fingurköggia
og þumalfingur. Þessi 44ja ára
gamli maður veit, hvaðmaður
þjáist af að gera sifellt sama
handtakið daginn út og inn. ,,Þú
eldist um tvo daga fyrir hvern
einn, sem þú vinnur við færi-
band. Ef þú reynir að komast að
þvi, hvað lifið eiginlega er.
Það eru ekki aðeins verk-
mennirnir heldur og vinnuveit-
endurnir, sem liða fyrir þetta.
Ahugalausir verkamenn við
færiband eyðileggja fram-
leiðslu vörurnar, tilkynna
veikindaforföll i stórum stil og
leita að öðru starfi. Oft kemur
andúðin á færibandinu fram i
ofbeldisverkum. Reiðir starfs-
menn hjá General Motors i
Lordstown (Bandarikjunum)
eyðilögðu framleiðslu á bif-
reiðinni „Vega”. Þeir skáru
sundur áklæðið, brutu allt króm
af bilunum, slitu leiðslur og
dælduðu bilana.
Skemmdarverk virðast liggja
i loftinu hjá þýskum bilaverk-
smiðjum lika.
Verkamaður i Mercedes-
verksmiðjunum i Muhlhausen,
segir hvernig menn þar
skemmdu allt siðkveldis. Hann
og kona hans voru heima, en
börnin farin að sofa og hann
settist niður og skrifaði allt af
létta i skrifbók. ,,Ég varð að
segja allt”.
Hann lýsir þvi, hvernig einn
bifvélavirkinn byrjaði að öskra
og henti salami-pylsu um alla
forstofuna, en matráðskonan
rétti honum pylsusneiðarnar i
sifellu. Á siðustu stundu fékk
hann aftur vald yfir sjálfum sér
og brast i grát.
Margir verksmiðjueigendur
gera allt til þess að gera
vinnuna skemmtilegri þó að
öðrum þyki óþægilegt að horfast
i augu við þá staðreynd, hve
þjakandi það er að vinna við
færiband. Það er hagsmunamál
vinnuveitandans, að gera
starfið eftirsóknarverðara, þvi
að gæðin og framleiðnin verða
meiri, ef verkamennirnir eru
ánægðir.
Volvo-verksmiðjurnar i
Kalmar hafa lagt niður færi-
bandið og Roland Candestam,
yfirverkstjóri segir: „Tími
færibandsins er liðinn”. En er
það nú rétt?
Verkfræðingarnir, sem fundu
upp færibandið, hugsuðu sem
svo: Þvi fleiri sem læra auðlærð
störf og vinna þau i flokkum
með miklum hraða, þvi
auðveldara og ódýrara verður
að framleiða varninginn.
Jafnvel drambsamir
menn urðu að viðundri.
í sláturhúsum i Cincinnati og
Chicago voru færibönd notuð
fyrir öld. Nautgripir og svin
voru ekki falin einum slátraa i
hendur heldur hlutuð niður á
færibandi af mörgum mönnum.
1911 rak bandariski verk-
fræðingurinn Frederick
Winslow Taylor áróður fyrir
færibandinu, sem hann taldi að
einfaldaði vinnuna og yki
afköstin, i bók sinni: „Visinda-
leg endurbót á stjórnun
fyrirtækja”.
Þar segir hann, að verka-
menn við færiband eigi „að gera
stundvislega það, sem af þeim
er krafist og það spurningalaust
og án nokkurra uppástungna.”
Henry Ford var sá sem
reyndist iðnasti Iærisveinn
Taylors. 1911 hóf hann að nota
færiband við bilasmiðar sinar.
Árangurinn var furðulegur.
Samsetning bifreiðarinnar fór
úr 12 klukkustundum og 28 min-
útum niður i hálfa aðra klukku-
stund.
Tveim árum siðar hafði fram-
leiðsla Ford-verksmiðjanna
aukist úr 200 bilum á dag i 1000.
Og um leið lækkaði verðið. Bif-
reiðin „Tin Lizzie” hrapaði úr
850 dölum i 260. 16 bilar bættust
við daglega, ef hraðinn var
meiri á færibandinu.
Tuttugu árum siðar gerði
Charlie Chaplin ádeilu sina á
færibandið og nútima verk-
smiðjuvinnu með mynd sinni
„Nútiminn”. Kvikmyndagestir
hlógu, en aðstæður breyttust
ekki. Vélarnar tóku að sér
erfiðisvinnuna og léttu þvi ein-
hverju likamlegu af manninum.
Enginn kærði sig um sálar-
ástand hans. Það er ekki auð-
velt að vinna,sálarlausa vinnu 8
klukkustundir á dag.
Þegar einn flýöi/
kvörtuðu þúsundir
Taugaálagsins, sem vart
verður við langvarandi vinnu
við færiband, sást meðan heim-
styrjöldin siðari geisaði.
Þvi yngri, sem verkamenn-
irnir voru, því meira höfðu þeir
á móti þessari sálarlausu vinnu.
I Renault-verksmiðjunum i
Frakklandi þurfti ekki meira til,
en að einn verkamaður flýði, til
að þúsundir tækju upp reiðiösk-
ur. Verkamenn við færiband i
Leningrad i Sovétrikjunum
kvörtuðu undan „andlegu
hungri”.
í Volvo-verksmiðjunum i .
Gautaborg hættu margir störf-
um. Einn þeirra, Ólaf Lund-
quist, 37 ára gamall, segir um
þennan tima ævi sinhar: „Sið-
ustu tvö árin við færiband voru
eins og að búa i likkistu. Hend-
urnar á mér skulfu, þegar ég
hætti að vinna og ég þurfti að
taka átta róandi töflur á dag.”
Lundquist vinnur glaður fyrir
225 þýskum mörkum minna á
viku á litlu viðgerðarverkstæði.
Færri og færri vildu vinna við
færiband og yfirmönnum Volvo-
verksmiðjanna var þvi nauðug-
ur einn kostur. Þeir urðu að fá
verkamennina til að hafa meiri
áhuga á starfinu. Þeir notfærðu
Sér reynslu Bandarikjamanna. 1
Chrysler-verksmiðjunum báðu
menn óánægða starfsmenn að
koma með tillögur til úrbóta og
afleiðingin varð meira vinnu-
rúm, færri gallar á vinnu, meiri
og betri framleiðni.
I stað færibandanna eru bil-
arnir á pöllum, sem snúast fyrir
tilstilli rafhlaðna. Það er hægt
að breyta snúningshraðanum og
taka sér hlé frá vinnu eftir þörf-
um.
f Kalmar eru 25 sjálfstæðir
vinnuflokkar að störfum i verk-
smiðjunni. Menn geta skipt um
flokk eftir þvi sem hentar. Hér
er ekki lengur um handlangara
að ræða, sem mata færiband,
heldur verkamenn, sem vinna
saman að ákveðnu markmiði.
„Ég vinn ekki við færiband
nema nauðbeygð,” segir Inge
Hartung, verkakona. „Ég varð
svo taugaóstyrk, að ég gat ekki
haldið á neinu. Nú liður mér
betur. Ég færi ekki afturá færi-
band, þó að mér yrðu boðin 300
mörk”.
Á færibandi morgun-
dagsins verða vél-
menni
Það má þegar sjá breytingu
til hins betra eftir að Taylors-
imsinn var lagður niður hjá
Daimler-Benz-verksmiðjunum i
Stuttgart. Mennirnir vilja frek-
ar erfiðisvinnu en færiband.
Deyr færibandið út? Prófess-
or dr. Ing. Gunter Ruhl við
háskólann i Karlsruhe segir, að
það lifi þetta af, en breytist
mikið.
Hann segir, að það verði ekki
menn heldur vélmenni, sem
verða látnir vinna við færibönd
og hann trúir á hægfaraen vax-
andi þróun færibandsins, sem
geri það að verkum, að verka-
menn fái meira næði til annarra
starfa.
Á árshátið Daimler-Benz-
verksmiðjanna var rætt um eft-
irlaunamenn, sem hefðu nú
tækifæri til að snúa sér að
skemmtilegri störfum, þó að
þeir færu ógjarnan úr vinnunni,
þvi að þeir hefðu notið starfsins.
Þá stóð einn verkamanna á fæt-
ur og sagðist vonast til þess, að
menn, sem ynnu á færibandi
gætu sagt slikt hið sama, þegar
þeir kæmust á eftirlaun.
Bengt Holmgren, Roland Candestam og félagar þeirra unnu áður við færiband. Þeir
vilja heldur hópvinnu, þvi að hún er ekki jafnleiðigjörn.
Vinna við færiband 1917. Efri hluti bilsins er á leiðinni, en Svona eða Neðri hlutinn biður
en einn bill af hinni frægu Ford-bifreið, „Tin Lizzie”.
Á átta sekúndna fresti varð Gudrun Ullman,
sem vann við færiband hjá Klöckner-Moeller að
ýta á plastskifu. Hún nýtur hún vinnunar meira.
„ÉG ÆTLA ALDREI AÐ VINNA VIÐ FÆRI
BAND AFTUR - ÞAÐ ER OF SEINVIRKUR
DAUÐDAGI”.
0
REYKJAVÍK
ÞJÓÐHÁTÍÐ
3.-5. ÁGÚ5T 1974
DAG5KRÁ
Laugardagurinn 3. ágúst
BARNASKEMMTANIR
Kl. 9.30 Við Melaskóla
— Laugarnesskóla
— Árbæjarskóla
— 10.20 — Austurbæjarskóla
— Vogaskóla
— 10.30 — Breiðholtsskóla
— 11.10 — Álftamýrarskóla
— Breiðageróisskóla
— 11.15 — Fellaskóla
Stjórnendur barnaskemmtana:
Bessi Bjarnason.
G.ísli Alfreðsson.
Ómar Ragnarsson.
Stjó.rnendur lúðrasveita
Páll P. Pálsson.
Stefán Þ. Stephensen.
Ólafur L. Kristjánsson.
HÁTÍÐARSAMKOMA VIÐ ARNARHÓL
Kl. 13.40 Kynnir Etður Guðnason Lúðrasveitin Svanur leikur ættjarðarlög.
— 14.00 Samhringing kirkjuklukkna • Reykjavik. — 21.05
— 14.05 Hátíðin sett. Gisli Halldórsson. formaður
þjóðhátiðarnefndar. — 21.15
— 14.10 Lúðrablástur — Boðhlaupari kemur og
— 14.15 tendrar eld við styttu Ingólfs Arnarsonar. Lúðrasveitin Svanur leikur ..Lýsti sól” — 21.35
— 14.20 eftir Jónas Helgason. Ræða. Birgir ísleifur Gunnarsson, — 22.30
— 14.30 borgarstjóri. Lúðrasveitin Svanur leikur . Reykjavík”
— 14.35 eftir Baldur Andrésson. Samfelld söguleg dagskrá. Bergsteinn
Jónsson, cand. mag. tók saman. Stjórnandi Klemenz Jónsson. Stjórnandi
Sunnudagurinn 4. ágúst
Kl. 11.0Ó Hátiðaimessur í öllum kirkjum borgarinnar.
— 14.00 Helgistund i Grasagarðinum i Laugardal í
umsjón séra Gríms Grimssonar,
sóknarprests í Ásprestakalli.
Laugardalsvöllur:
Stjórnandi og kynnir Sveinn Björnsson.
Kl. 15.00 Átján manna hljómsveit FÍH leikur.
. Stjórnandi Magnús Ingimarsson.
— 15.30 Skákkeppni með lifandi taflmönnum.
Keppendur: Friðrik Ólafsson, stórmeistari,
og Svein Johannessen, Noregsmeistari.
Stjórnandi Guðmundur Arnlaugsson.
— 16.10 íþróttakeppni. Boðhlaup — knattspyrna
o. fl.*
— 16.40 Sýnt fallhíífarstökk og björgun með þyrlu.
Þátttakendur úr Fallhlifaklúbbi Reykja-
víkur. Í Laugardalnum verður einnig dýra-
sýning, skátabúðir og sýning hjálparsveita
og björgunarsveita.
Mánudagurinn 5. ágúst
BARNASKEMMTANIR
kórs og lúðrasveitar Páll P. Pálsson.
— 15.05 Söngsveitin Filharmonia og Sinfóniuhljóm-
sveit íslands flytja tónverk eftir Jón Þórar-
insson. samið i tilefni þjóðhátiðarinnar.
Höfundur stjórnar.
— 15.25 Aldarminnmg islenzka þjóðsöngsins.
Biskup islands. hr. Sigú;bjorn Einarsson.
—: 15.30 Þjóðsöngurinn fluttur.
Sþngsveitin Filharmonia og Sinfóniuhljóm-
sveit islands, undir stjórn Jóns Þórarins-
sonar.
KVÖLDSKEMMTUN VIÐ ARNARHÓL
Kynnir Guðmundui Jónsson.
Kl. 20.00 Lúðrasveit Reykjavikur leikur.
Stjórnandi Páll P. Pálsson.
— 20.15 Aldarminning stjórnarskrár íslands.
Gunnar Thoroddsen. prófessor.
— 20.30 Þjóðdansar. Félagar úr Þjóðdansafélagi
Reykjavíkur sýna.
Stjórnendur: Sigriður Valgeirsdóttir
og Jón Ásgeirsson.
— 20.45 Einsöngvarakvartettinn syngur.
Söngvarar: Guðmundur Jónsson,
Kristinn Hallsson.
Magnús Jónsson.
Þorsteinn Hannesson.
Fimleikar. Stúlkur úr ÍR sýna.
Stjórnandi: Olga Magnúsdóttir
Þættir úr gömlum revium. Leikarar úr
Leikfélagi Reykjavikur flytja
Stjórnandi: Guðrún Ásmundsdóttir.
Karlakórinn Fóstbræður syngur.
Stjórnandi: Jón Ásgeirsson.
Dansað á eftirtóldum stöðum:
Við Melaskóla: Hljómsveit Ragnars Bjarna-
sonar.
Við Álftamýrarskóla: Hljómsveit Ólafs
Gauks.
Við Árbæjarskóla: Hljómsveitin Stein-
blómið.
Við Fellaskóla: Hljómsveitin Brimkló.
Við Austurbæjarskóla:
Gömlu dansarnir. Hljómsveit As-
geirs Sverrissonar.
— 1.00 Dagskrárlok.
LAUGARDALSVOLLUR
Kl. 20.00 Knattspyrnukeppni,
Reykjavík — Kaupmannahofn.
DÓMKIRKJAN Í REYKJAVIK
Kl. 20.30 Hátiðarsamkoma i tilefni 100 ara afmælis
þjóðsongsms.
Andrés Bjornsson utvarpsstjóri. flytur
erindi um séra Matthias Jochumsson.
hofund þjóðsongsms. Jón Þórarmsson.
tónskáld. flytur erindi um tónskaldið
Sveinbjorn Svembjorns^pn. Dómkórinn
undir stjórn Ragnars Bjornssonar
og fleiri aðilar flytja tónhst eftir Sveinbjorn
Svembjornsson.
Kl. 9.30 Við Melaskóla — Laugarnesskóla — Árbæjarskóla
— 10.20 — Austurbæjarskóla — Vogaskóla
— 10.30 — Breiðholtsskóla
— 11.10 — Alftamýrarskóla — Breiðagerðisskóla
— 11.15 — Fellaskóla
Stjórnendur barnaskemmtana:
Bessi Bjarnason.
Gisli Alfreðsson.
Ómar Ragnarsson.
Stjórnendur lúðrasveita.
Páll P. Pálsson.
Stefán Þ. Stephensen.
Ólafur L. Kristjánsson.
SÍÐDEGISSKEMMTUN VIÐ ARNARHÓL
Kynnir Guðmundur Jónsson.
Kl. 14.40 Luðrasveit verkalýðsins leikur.
Stjórnandi Olafur L. Kristjánsson.
— 15.00 Minm Reykjavikur. Vilhjálmur Þ. Gislason,
form. Reykvikingafélagsms.
— 15.10 Einsöngur. Sigriður E. Magnúsdóttir.
Undirleikari Ólafur Vignir Albertsson.
— 15.25 Dans- og búnmgasýning.
Stjórnandi Hinrik Bjarnason.
— 15.40 Pólýfónkórinn syngur.
Stjórnandi Ingólfur Guðbrandsson.
— 15.55 Þættir úr gömlum revium.
Leikarar úr Leikfélagi Reykjavikur flytja.
Stjórnandi Guðrún Ásmundodóttir.
Geymið auglýsinguna!
KVOLDSKEMMTUN VIÐ ARNARHOL
Kynnir Gunnar Eyjólfsson.
Kl. 20.00 Lúðrasveitm Svanur leikur.
— 20.15 Karlakór Reykjavikur syngur.
Stjórnandi Páll P. Pálsson.
— 20.30 Fimleikar. Piltar úr Armanni sýna
Stjórnandi Guðni Sigfússon.
— 20.42 Þjóðdansar. Félagar úr Þjóðdansafélagi
Reykjavíkur syna.
Stjórnendur: Sigriður Valgeirsdótt'r
og Jón Ásgeirsson.
— 20.55 Þættir úr nútima songleikjum.
Stjórnandi Róbert Arnfinnsson.
Hljómsveitarst|óri Carl Billich.
— 21.20 Samsongur. Karlakór Reykjavikur
og karlakórinn Fóstbræður syngja.
Stjórnendur: Jón Ásgeirsson
og Páll P. Pálsson.
— 21.35 Söngsveitin Filharmonia og Sinfóniu-
hljómsveit íslands flytja tónverk eftir Jón
Þórarinsson, samið i tilefni þjóðhátiðar-
innar. Höfundur stjórnar.
Þjóðsöngurinn fluttur.
Söngsvetin Filharmonia og Sinfóniuhljóm
sveit Islands flytja.
Stjórnandi Jón Þórarinsson
— 22.15 Dansað á eftirtoldum stoðum:
A Lækjartorgi: Hljómsveit Ragnars Bjarna-
sonar.
i Austurstræti: Hljómsveitin Brimkló.
Við Vonarstræti: Hljómsveit Ásgeirs
Sverrissonar.
— 1.00 Flugeldasýning við Arnarhól i umsjá •
Hjálparsveitar skáta.
— 1.15 Hátiðinni slitið.
þjóðhátiðarnefnd
Reykjavikur 1974
Föstudagur 2. ágúst 1974.
Föstudagur 2. ágúst 1974