Alþýðublaðið - 21.09.1974, Blaðsíða 3

BJÖRN JÓNSSON SVARAR SPURNINGUM
LESENDA ALÞYÐUBLAÐSINS UM VERKALYÐSMAL
Fyrstu spurningarnar til Björns Jónssonar, forseta A.S.t. um
verkalýðsmál eru frá Þóri Hinrikssyni, 9640-6665. Lesendum er bent á
aö ritstjórn Aiþýöubiaðsins tekur viö spurnirigunum og kemur þeim
áfram til Björns og siöan mun blaöiö birta spurningar og svör svo
sem hér er nú fariö af staö meö. Spurningar Þóris eru:
1) Eru verkalýðsfélög og verkföll oröin úrelt kerfi I þjóöfélaginu?
(Skýring: Reynsla undanfarinna ára hefur sýnt aö árangur sá, sem
náöst hefur i kjarasamningum, hefur jafnan veriö tekinn aftur meö
ýmsu móti og launþegar aldrei náö raunverulegum kjarabótum, sem
um hefur verið samiö).
2) Kæmiekkitil greina aö skipa geröadóm f málefnum launþega og
ákveöa laun á þann hátt? (Skýring: Nú þegar er mikill fjöldi laun-
þega I landinu, sem hefur mjög takmarkaðan rétt til samninga um
laun sfn og vandséö hvers vegna samningarétturinn skuli gefinn ein-
um hópi öörum fremur. (Bændur og sjómenn má nefna sem dæmi.)
Svör Björns
I 1. Svar:
„Að minu mati fer hvoru
tveggja ákaflega fjarri. Aö þvi
er verkalýðssamtökin áhrærir
fer mikilvægi þeirra i lýðfrjáls-
um löndum sfst minnkandi.
Starfsemi þeirra og áhrif taka
ekki aðeins til ákvarðana um
kaupgjald og vinnutima, heldur
láta þau til sin taka á æ viðtæk-
ari sviðum félagsmála, menn-
ingarmála og efnahagsmála.
Má þvi segja, að verkalýðsfé-
lögin, landssambönd þeirra
heimssvæðasambönd þeirra og
alþjóðasamtök, hafi með árun-
um stöðugt aukið áhrifavald sitl
og séu I dag einn af stóru þátt-
unum i þeirri valdadreifingu,
sem ávallt hlýtur aö mynda og
móta lýðræöislegskipti manna
og lýðræðislegt þjóðskipulag
yfirleitt.
Verkfallsrétturinn er og á að
vera trygging verkamanna (og
launþega almennt) fyrir þvi, að
þeir séu meðráðamenn við
launaákvarðanir, en að kjör séu
ekki skömmtuð að geðþótta at-
vinnurekenda einum saman eða
rikisvalds, svo sem tiðkast i ein-
ræðisrikjum.
Sú skýring, sem spurningunni
fylgir, að árangur, sem næst i
kjarasamningum sé jafnan tek-
inn aftur, er vafalaust að hluta
til rétt, þ.e.a.s. varðandi kaup-
mátt umsaminna launa, en
miklu siður eða ekki að þvi er
varðar önnur samningsatriði.
Mætti þar til nefna marga á-
rangra kjarabaráttunnar, svo
sem löggjöf um atvinnuleysis-
tryggingar, orlof, lifeyrissjóði,
sjúkrasjóði, vinnutima o.fl.,
sem staðist hafa allt hnjask i
timans rás.
Að þvi er kaupið sjálft eða
raungildi þess varðar er lika
rétt að hafa i huga heildará-
rangur, sem náðst hefur á lengri
timabilum, og verður þá glöggt,
að ekki hafa þær allar gengið til
baka, þrátt fyrir margar svipt-
ingar. Raunverulegt kaupgjald
hækkaði t.d. um nálægt 100% á
tveim áratugum, frá 1950—1970.
Samaingar um verölagsbætur
á íaun hafa verið tilraun verka-
lýðssamtakanna til að festa
kaupgjaldsárangra i sessi, en
reynslan hefur orðið sú, að af-
komusveiilur þjóðarbúsins hafa
ýtt stjórnvöldum út i margvis-
legar skerðingar á umsömdum
verðlagsbótum og hafa þessir
samningar þvi ekki haldið i
reynd, þegar á hefur hert. Þetta
er þó siður en svo sönnun fyrir
þvi, að verkföll og verkalýðsfé-
lög séu úrelt — heldur fremur
sönnun fyrir þvi gagnstæða. að
verkalýðssamtökin séu lifs-
nauðsynleg og þurfi að halda
uppi vakandi starfi. Og einnig
að þau þurfi að hafa eina vopn
sitt, verkfallsvopniö, tiltækt, ef
nauðsyn krefur”.
2. Svar:
„Gerðardómar eru I eðli sinu
andstæðir þeim frjálsa samn-
ingsrétti launþega og atvinnu-
rekenda, sem verkalýðssam-
tökin hafa knúið fram og talið
fjöregg sitt. Þau hafa þvi ávallt
barist gegn gerðardómum sem
öðru fyrirkomulagi, sem skerðir
eða tekur af meðráðarétt þeirra
um kjaramál.
Hér gildir þó ekki sama máli,
hvort um er að ræða lögþving-
aða dóma eða gerðardóma, sem
aðilar koma sér saman um að
skipa til þess að leysa tiltekin
landsmál eða deilur. Slikt getur
vissulega komiö til greina sem
undantekning frá meginregl-
unni um frjálsa samninga.
Rétt er, að ekki hafa allir
launþegar hér á landi verkfalls-
rétt. Opinberir starfsmenn eru
þar undantekning, en verka-
lýðshreyfingin er þvi eindregið
fylgjandi, að þeir fái þennan
rétt, með þeim takmörkunum,
sem eðli málsins samkvæmt
virðast eðlileg (læknar, lög-
gæsla o.fl.). Bændur eru fram-
leiðendur og oft atvinnurekend-
ur og koma hér þvi tæpast við
sögu.
Sjómenn hafa fullan verk-
fallsrétt. Þó að fiskverðið sjálft
sé ákveðið af lögskipuðum gerð-
ardómi, ráðast skiptakjör og
tryggingar fyrir lágmarkskaupi
af frjálsum samningum”.
Reiknisyfirlit
Viðlagasjóðs
hafa alltaf
legiö á lausu
— Reikningar Viðlagasjóðs
hafa ævinlega legið á lausu. Þá
getur fengið að sjá hver sá, sem
biður um það, sagði Helgi
Bergs, formaður stjórnar Viö-
lagasjóðs, er fréttamaöur
blaðsins náði sambandi við
hann i gærkvöldi.
Tilefni ummæia Helga er for-
siðufrétt Alþýðublaðsins i gær,
þar sem sagt er frá ályktun
Húseigendafélags Vestmanna-
eyja þess efnis, að Viðlagasjóð-
ur birti opinberlega öll gögn og
reikninga sina.
— Á skrifstofu sjóðsins er
hægt aö fá að skoða reiknings-
yfirlit hans hvenær sem er,
sagði Helgi Bergs. — Þessar
kröfur eru náttúrlega ekkert
annaö en... ja, ég veit ekki hvað
á að kalla það. A þessu stigi
málsins get ég ekkert meira um
þetta sagt. Ég sé ekki ástæðu til
að svara þessu fyrr en mér hafa
borist þessar ályktanir og kröf-
ur rétta boðleið.
Ámundi kóngur
í Klúbbnum
Annan þriðjudag, 1. október,
verður haldið nýstárlegt
skemmtikvöld i Klúbbnum,
„A.A.-kvöld”. Það er Amundi
Ámundason, sem stendur fyrir
kvöldinu og munu þar skemmta
hljómsveitirnarPelican og Roof
Tops sem gert hafa plötur fyrir
fyrirtæki Amunda, AA-hljóm-
plötur, og eingöngu verða leikn-
ar hljómplötur, sem fyrirtæk-
ið hefur gefið út.
Eins og mönnum er kunnugt
hefur þegar komið út LP-plata
með Pelican og LP-plata með
Roof Tops kemur á markaðinn
innan skamms. Þá er einng
væntanleg um eða upp úr mán-
aðamótum ný, litil plata með
Pelican, og eru á henni lög, sem
ekki eru á nýju LP-plötunni.
HORNIÐ
„LEIÐRÉTTINGAR VÆRU
GERÐAR SVO FUÚTT SEM
VERÐA MÆTTI”
Félagsmálaráðuneytið hefur
sent frá sér eftirfarandi vegna
fréttar Alþýðublaðsins um að
mistúlkun á lögum um endur-
greiðslu skyldusparifé hefði
haft stórfé af fólki:
Að gefnu tilefni vill ráðuneyt-
ið taka fram eftirfarandi:
1 júnimánuði s.l. var athygli
ráðuneytisins vakin á þvi, að
þeir, sem skv. lögum nr. 30/1970
fá skyldusparifé sitt endur-
greitt, fái aðeins greitt álag, er
svari til helmings hækkunar
kaupvisitölu, sem orðið hefur á
timabilinu frá þvi er féð var
lagt inn, þar til endurgreiðsla
fer fram.
Af þessu tilefni fór fram at-
hugun I ráðuneytinu á þvi, hvort
þessi framkvæmd væri rétt og
lögum samkvæm.
Niðurstöður þessara athug-
ana eru sem hér segir:
1. Með lögum nr. 42/1957 voru
i fyrsta sinni leidd i lög hér á
landi ákvæöi, er með tilteknum
undantekningum skylduðu
menn á vissum aldri til að spara
fé til ibúðarbyggingar eða bú-
stofnunar i sveit. Samkvæmt 10.
gr. þeirra laga skyldi slíkt
sparifé endurgreitt með uppbót,
er svaraði til hækkunar á visi-
tölu framfærslukostnaðar. Um-
rætt álag var reiknað að fullu i
samræmi við hækkun nefndrar
visitölu og endurgreiðslu spari-
fjárins hagað i samræmi við
það.
2. Frá 1964 var farið að greiða
fullar visitölubætur á umrætt
sparifé á grundvelli svonefndr-
ar kaupgreiðsluvisitölu. Engin
breyting varð á þessu fyrir-
komulagi við gildistöku laganna
um Húsnæðismálastofnun rikis-
ins nr. 19/1965.
3. Með lögum nr. 21/1968 voru
gerðar veigamiklar breytingar
á lögum nr. 19/1965, þar sem þá
voru lögtekin ákvæði um visi-
tölutryggingu lána og sparifjár,
sem eru fyrirmynd núgildandi
ákvæða um þau efni. 1 lögunum
var m.a. kveðið svo á, að eftir-
leiðis skyldu lántakendur ibúð-
arlána byggingasjóðs rikisins
greiða hálfa visitöluuppbót á
ársgreiðslur i staöinn fyrir, að
áður höfðu þeir greitt fulla visi-
tölu.
í lögunum er ekkert tekið
fram um, aö skyidusparifjár-
eigendur skuli fá skyldusparifé
sitt endurgreitt með hálfri visi-
töluuppbót.
4. Sú framkvæmd á endur-
greiðslu skyldusparifjár, sem
verið hefur frá gildistöku laga
nr. 21/1968, að greiða aðeins
hálfa káupvisitöluuppbót hefur
ekki stoð I lögum. Skyldusparn-
að á þvi eftir sem áður að end-
urgreiða með fullu visitöluálagi.
1 samræmi við framangreind-
ar niðurstöður lagði ráðuneytið,
með bréfi dags. 12. ágúst s.l.,
fyrir húsnæðismálastjórn, að
sjá til þess að leiðréttingar á
vangreiddu álagi kaupvisitölu
til skyldusparifjáreigenda frá
gildistöku laga nr. 21/1968 væru
gerðar svo fljótt sem verða
mætti.
Ráðuneytinu er kunnugt um,
að verið er að vinna að þessari
leiðréttingu og má búast við að
þvi verki verði lokið á næstunni
og munu þá þeir, sem fengið
hafa sparifé sitt endurgreitt og
rétt eiga á þessari leiðréttingu,
fá greiðsluna senda i ávisun.
EKKI
RÁÐU-
NEYTIÐ
Hallgrímur Dalberg,
ráðuneytisstjóri í félags-
málaráðdneytinu, hafði
til viðbótar bréf ráðu-
neytisins í þessu Horni
samband við Alþýðublað-
ið í gær vegna svars rit-
stjóra blaðsins við at-
hugasemdum Sigurðar E.
Guðmundssonar í Horn-
inu i gær.
Sagði Hallgrímur, að í
svari ritstjórans kæmi
fram, að mistúlkunin á
lögunum hefði verið
,,verk ráðuneytisins".
,,Það er ekki rétt," sagði
Hallgrímur ,,Ráðuneytið
sendi aldrei fyrirmæli um
þessa túlkun til Húsnæð-
ismálastjórnar."
OG
ÞÓ
Mér er skylt að leiðrétta þau
mistök i svari minu við athuga-
semdum Sigurðar E. Guð-
mundssonar i gær, að „það hátt-
virta félagsmálaráðuneyti hafi
nú uppgötvað mistúlkun sina á
lögunum”. Það voru, eins og
kemur fram i skrifum frá ráðu-
neytinu hér i þessu Horni ein-
hverjir, sem vöktu athygli ráðu-
neytisins á mistökunum.
Hitt er rétt að athuga, að Hús-
næðismálastofnunin heyrir und-
ir félagsmálaráðuneytið og þó
mistúlkunin eigi sér ef til vill
upptök hjá stjórn hennar með
hliðsjón af þvi að ráðuneytið
hafi aldrei sent „fyrirmæli um
þessa túlkun”, þá ber ráðuneyt-
iö auðvitað endanlega ábyrgð á
gjörðum Húsnæðismálastjórnar
og þá ekki siður fulla ábyrgð á
þvi að hafa látið vitleysuna við-
gangast.
Þau orð, sem ég viðhafði i
svari minu i gær um þörfina á
„miklu strangari aðhaldi með
framkvæmdavaldinu” eru þvi
áfram i fullu gildi.
Freysteinn Jóhannsson
□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□
Laugardagur 21. september 1974.
o