Alþýðublaðið - 03.04.1975, Blaðsíða 5

(Jtgefandi: Blað hf.
Framkvæmdastjóri: Ingólfur P. Steinsson
Ritstjóri: Sighvatur Björgvinsson
Fréttastjóri: Helgi E. Helgason
Auglýsingastjóri: Fanney Kristjánsdóttir
Afgreiðslustjóri: örn Halldórsson
Ritstjórn: Siðumúla 11, slmi 81866
Auglýsingar: Hverfisgötu 8-10, simar 28660 og 14906
Afgreiðsla: Hverfisgötu 8-10, simi 14900
Prentun: Blaðaprent hf.
ASÍ SAMA SINNIS
í forystugrein Alþýðublaðsins i gær var m.a.
fjallað um fyrirheit rikisstjórnarinnar um
skattalækkanir. í þvi sambandi benti blaðið á
tvennt. í fyrsta lagi að hér er um að ræða ráð-
stöfun, sem getur létt byrðum af ákveðnum hóp-
um i þjóðfélaginu, getur þvi a.m.k. að einhverju
leyti komið i stað kauphækkana til þeirra og þvi
sé rik ástæða fyrir rikisvaldið til þess að hafa
verkalýðshreyfinguna með sér i ráðum um,
hvernig þessar skattalækkanir beri að
framkvæma. 1 annan stað vakti Alþýðublaðið
athygli á þvi, að ef stefna ætti með þessum ráð-
stöfunum i þá átt að létta sérstaklega skattbyrð-
ar hinna tekjulægstu væri miklu æskulegra að
skattalækkunin yrði eingöngu eða þvi sem næst
eingöngu framkvæmd á beinum sköttum vegna
þess að lækkun á söluskatti myndi koma há-
tekjumönnum til góða ekkert siður en lágtekju-
fólki — og jafnvel mun frekar þvi þá slyppu þeir
best, sem mest eyða.
1 Alþýðublaðinu i gær var skýrt frá þvi i frétt,
að Alþýðusamband íslands hefði sent fjárhags-
og viðskiptanefndum Alþingis, sem m.a. fjalla
nú um skattalækkunarfyrirheitin, bréf þar sem
einmitt er óskað eindregið eftir þvi, að öllum
þeim heimildum til skattalækkana, sem i frum-
varpi rikisstjórnarinnar eru, verði beitt til lækk-
unar beinna skatta. Sagði Björn Jónsson, forseti
ASÍ, að launþegasamtökin nytu stuðnings Þjóð-
hagsstofnunarinnar i þessu efni.
Sú hefur verið yfirlýst stefna hinna pólitisku
foringja Alþýðubandalagsins — þeirra Lúðviks
og Magnúsar — að leggja ætti áhersluna á lækk-
un söluskatts en ekki tekjuskatts og hafa þeir i
þvi efni látið i ljós algerlega andstæðar skoðanir
við það, sem Alþýðuflokkurinn hefur haft. Nú
hefur komið i ljós, að verkalýðshreyfingin — og
þar á meðal verkalýðsforingjar Alþýðubanda-
lagsins — eru á öndverðum meiði við hina
pólitisku foringja flokksins, en sama sinnis og
Alþýðuflokkurinn. Þetta er aðeins eitt dæmið
enn af mörgum um þann djúpstæða skoðana-
ágreining, sem rikir i Alþýðubandalaginu milli
menntamannaliðsins i hinni pólitisku forystu
annars vegar og verkalýðsmannanna hins
vegar.
ÁGREININGUR ENN
Eins og Alþýðublaðið hefur áður bent á rikir
ekki fullt samkomulag i stjórnarherbúðunum
um eitt af meginatriðum frumvarps rikis-
stjórnarinnar um ráðstafanir i efnahagsmálum
— þ.e.a.s. um framkvæmd fyrirheitsins um
sparnað á rikisútgjöldum um 3.500 m.kr. Ýmis
öfl i Framsóknarflokknum hafa berlega látið i
það skina, að þessi sparnaður eigi aðeins að
verða til á pappirnum.
Dagblaðið Visir staðfesti þessa frásögn Al-
þýðublaðsins i forystugrein sinni i gær. Blaðið
ræðir þar um sparnaðaráformin og segir svo:
„Heyrst hefur, að sumir þingmenn telji þetta
ekki framkvæmanlegt. Þess vegna er nú nauð-
synlegt, að ábyrgir þingmenn láti slikar úrtölur
sem vind um eyru þjóta og taki þátt i þeim nið-
urskurði, sem allir sjá, að er óhjákvæmilegur”.
Þessum orðum sinum beinir ritstjóri Visis til
Framsóknarflokksins. Það eru þingmenn hans,
sem hann talar um sem „suma menn” og lætur i
veðri vaka að skorti ábyrgð. Þannig er stöðugur
ágreiningur jafnvel um yfirlýst stefnumál milli
stjórnarflokkanna tveggja—og i stjórnarráðinu
heyja flokksforingjarnir eilifa bændaglimu

Kissinger að
gefa leikinn
Ný stefna er í mótun í bandarískum stjórn-
málum. Þingið krefst þess nú að fá að vera
með í ráðum. Stefna Bandaríkjanna í utan-
rikismálum ræðst ekki lengur af duttlungum
eins manns — forsetans. Jafnvel er það farið
aðgerast, aðþíngið tekur völdin af ríkisstjórn-
inni í utanríkismálum og knýr fram
þveröfuga stefnu á við það, sem forsetinn
vildi.
Ýmislegt bendir til þess, að Bandaríkin
kunni að vera að taka upp nýja einangrunar-
stefnu. Striðið í Indó-Kina hefur orðið Banda-
ríkjamönnum lærdómsríkt. Nú vilja þeir um-
fram allt forðast að lenda í slíku ævintýri aft-
ur. Þess vegna kann að vera, að á næstu árum
hætti Bandaríkin að mestu afskiptum sinum
af málefnum annara heimshluta. Og hvaða
áhrif mun það hafa?
Utanrikisstefna Bandarikjanna
er aöhrynja. USA stefnir nú beint
inn i nýtt einangrunartimabil.
Kissinger hefur tapað leiknum og
býr sig nU til að hætta.
Slika spádóma gefur að lesa i
svo til hverju einasta dagblaði I
Bandarikjunum um þessar
mundir. Þeir bergmála svo i
evrópskum blöðum. Þau segja,
ekkert siður en þau bandarisku að
Ford og Kissinger séu búnir að
týna áttunum i utanrikismálum.
Það er talsvert til i þessu.
Sjálfur varnarmálaráðherra
Bandarikjanna, James Schles-
inger, lýsti þvi nýlega yfir i
viðtali við timaritið News
week, að það sé rétt, að
miklum meirihluta Bandarikja-
þegna finnist ekki lengur, að teflt
sé um hagsmuni Bandarikjanna I
Vletnam og Kambódiu. Og að
mikill meirihluti Bandarikja-
manna sé andstæður þvi, að
Bandarikin skipti sér frekar en
orðið er af þróun mála i
Miöjarðarhafsbotnum.
Fleiri fletir
En það eru fleiri fletir á málinu
en þessir. Bandariskir sérfræð-
ingar i utanrikismálum, sem
hægt er að reiða sig á, segja, að
S.-A. Asia sé eitt, en Evrópa
annað. I Bandarikjunum fylgjast
menn enn af áhuga með þróun
mála iEvrópu og telja, að Banda-
rikin eigi ábyrgðarhlutverki að
gegna i Evrópu. Þetta er ekki
aðeins tilfinningamál fyrir
Bandarikjamenn heldur ekki
siður pólitiskt — og um efnahags-
lega hagsmuni. Allt of mikið af
bandarisku fé hefur verið varið til
fjárfestingar i Evrópu til þess að
Bandarikjamenn vilji sætta sig
við aö missa þar öll áhrif. Þá er
mörgum Bandarikjamanninum
einnig i fersku minni, að hann á
ættir sinar að rekja til Evrópu og
sá hópur manna, sem er skoðana-
myndandi i Bandarikjunum man
vel þá kenningu, að varnir
Bandarikjanna byrji i Evrópu.
Einkum og sér i lagi á atómöld.
Lexia
En Vietnam er lærdómsrfkasta
lexia, sem Bandarikjamenn hafa
numið i stjórnmálum frá árum
siðari heimsstyrjaldarinnar. Það
er áreiðanlega rétt, sem banda-
risku blöðin segja, að
Bandarikjamenn óttist mjög að
eiga eftir að flækjast i fleiri ævin-
týri áþekk Vietnam og Kambódiu
og sá ótti hefur smitað stjórn-
málamennina i öldungadeildinni,
þar sem demókratar hafa
traustan meirihluta eins og i
fulltrUadeildinni. Bandariskri
utanrikisstefnu er ekki lengur
stjórnað frá fundarherbergjum i
Hvita hUsinu.
Forsetinn getur ekki lengur háð
sinar einkastyrjaldir með banda-
riskum vopnum og bandariskum
hermönnum og utanrikisráð-
herrann getur ekki lengur
stjómað utanrikisstefnu Banda-
rfkjanna eftir geðþótta forsetans
eins, eins og átti sér stað I tið
þeirra Kennedys, Johnsons og
Nixons. Aðalástæðan fyrir þvi er
að sjálfsögðu Vietnam.
Evrópumönnum þykir sjálfsagt
og eölilegt að svona eigi það að
vera — stefna lands Ut á við eigi
ekki að ráðast að geðþótta
eins—tveggja manna — en þetta
er nýmæli I bandariskum stjórn-
málum. Bandarfkjaþing krefst
þess nU ákveðið að verða haft
með i ráðum um utanrikisstefnu
landsins — og á það jafnvel til að
knýja fram stefnu, sem utanrikis-
ráðherrann er mótfallinn. Það
þarf ekki endilega að merkja, að
þingið hafi rétt fyrir sér og utan-
rikisráðherrann rangt, en það
merkir, að pólitiskt eftirlit þjóð-
kjörinna fulltrUa með stefnu-
mótun i utanrikismálum hefur
orðið ofaná i Bandarikjunum.
Betra seint en aldrei.
Ósigur
Ford, Kissinger og hershöfð-
ingjarnir i Pentagon hafa beðið
hvem ósigurinn á fætur öðrum.
Þingið lætur þá ekki lengur hafa
umyrðalaust peninga til styrktar
stjóminni i Kambódiu aðeins
vegna þess, að forsetinn segi að
það verði að gera til þess að
Bandarikin glati ekki tiltrU. Þessi
nýja afstaða þingsins hlýtur auð-
vitað að vera rétt og skynsamleg.
Það á ekki að gera viðskipta-
samning við Sovétrikin bara
vegna þess, að Kissinger segi að
þaö sé rétt. Miðurstaða þess máls
— er þingið neitaði að fara að
vilja Kissingers — virðist i sjálfu
sér vera röng (en það meginatriði
er þó rétt, að það eru áhrif hinna
þjóðkjörnu fulltrUa, sem eiga að
ráða Urslitum i málum sem þessu
—• þótt þeir hafi „rangt” fyrir
sér). Þá hefur hernaðaraðstoð við
Tyrkland veriö stöðvuð þvert
gegn vilja rikisstjórnar Fords.
Þetta kann lfka áð vera pólitiskt
rangt, þvi ekki á að veikja NATO
á þeim sviðum þar sem hægt er
að nota bandalagiö til þess að
draga Ur spennu og viösjám.
Það er sennilega meirihluti i
bandariska þinginu fyrir þvi, að
Bandarikin kalli herlið sitt i
Evrópu heim innnan ákveðins
tima. En það er engu að siður
skyssa að gera það of fljótt og of
hratt vegna þess að auðvitað á að
nota þennan herstyrk sem
„verslunarvöru” I samningum
við Sovétrikin um gagnkvæman
samdráttherafla á meginlandinu
En þetta sýnir þó, að jafnvel
Evrópa getur „orðið fyrir
baröinu” á hinum nýju kenndum i
bandariskum stjórnmálum —
tilhneigingunni til þess að
Bandarikin dragi Ur afskiptum
sinum af málefnum annara
heimshluta til þess að þau lendi
ekki Inýjum Vietnam ævintýrum.
Enn þurfa Evrópumenn þó
engar sérstakar áhyggjur að
hafa. Ef Bandarlkin taka á ný upp
einangrunarstefnu þá verður
Evrópa siðasti heimshlutinn, sem
þeir munu hætta afskiptum af og
auðvitað höfum við lika gagn af
góðri sambuð við Bandarlkin.
Gagnsemin af þvi er ekki aðeins á
aðra hlið — siður en svo. En sé
litið til lengri framtiðar og reynt
að segja fyrir um atburði, sem
kunna að gerast, þá blasir sU
nauðsyn við, að Evrópurikin
verða að treysta samvinnuna sin
á milli.
NU þegar er slik samvinna
nauðsynleg til þess að veita
Evrópurikjunum vörn gegn
tilraunum risaveldanna til óæski-
legra áhrifa — áhrifa, sem aðeins
yrðu þeim einum að gagni. En
valdahlutföllin á nýkjörnu
Bandarikjaþingi og þær skoðanir,
sem þar eru uppi, gera það enn
brýnna en jafnvel áður, að
Evrópurikin efli samvinnu og
samstarf sin á milli — ekki með
þvi að reisa um sig nýjan
KinamUr — EvrópumUr — heldur
með þvi að þróa með sér eðlilega
samvinnu innávið og æskilega
samstöðu Ut á við. Þessi nýju
viðhorf koma m.a. mjög fram i
afstöðu Efnahagsbandalags-
landanna hin siðari ár. Aður var
megináherslan lögð á myndun
innbyrðis samannjörfaðrar rikja-
blokkar, en nU er stöðugt meiri
áhersla lögð á samstöðuna Ut á
við. Og þegar dýpra er skyggnst
komast menn að raun um, að
þessi nýju viðhorf má i raun og
veru rekja til Víetnamsstyrj-
aldarinnar. Ahrif hennar á
heimsmálin eru meiri og
djUpstæðari en flesta órar fyrir.
Ósigur á ósigur ofan.Kissinger átti erfitt meö aö verjast gráti þegar
hann kvaddi Rabin, forsætisráðherra israels, eftir aö tilraunir hans
til þess að ná sættuni milli israelsmanna og Araba höfðu farið Ut
um þúfur.
Fimmtudagur 3. april 1975