Alþýðublaðið - 17.05.1975, Blaðsíða 7

geti hagnýtt sér lögmannsþjón-
ustu og þurfi ekki að mæta sjálf-
ir.
Breyting á flokkun mála eftir
efni þeirra kemur einnig mjög
til álita. Með meiri flokkun
mála ætti að fást meiri sérhæf-
ing dómara, hugsanlega meiri
not dómara af aðstoðarfólki og
meira samræmi i dómum. All-
tiðar frávisanir mála i Hæsta-
rétti og nokkuð mismunandi
niðurstöður þar fyrir utan, t.d.
um málskostnaðarákvæði,
benda til þess, að lögmenn og
dómarar hafi ekki full tök á hin-
um ýmsu málum, sem til þeirra
berast. Má þó ætla, að ástæður
væru til að kveðja réttarlega
menntaða menn til starfa I
margvlslegri tilvikum en nú er
gert, ef þarfir einar réðu. Kem-
ur hér til, að námsefni Islenskra
lögfræðinga er að mestu hið
sama hjá öllum, þótt fyrir liggi,
að þeir takist á hendur ólik störf
siðar. íslenskur réttur er svo
viðfeðmur, að fjarlægt virðist,
að einn og sami maður geti
kunnað góð skil á öllum grein-
um. Er ósennilegt, að hann nái
verulegum afköstum í starfi, ef
hann leitast ekki við að sérhæfa
sig. Sérhæfing virðist þvi geta
verið til nokkurrar lausnar, og
væri að minu mati athugandi,
að starfsréttindi til flutnings
mála fyrir dómstólum væru
ekki eins þröngt takmörkuð og
þau eru i dag, heldur i nokkrum
tengslum við dagleg störf
manna, sem öðrum þræði starfa
að öðru en málflutningi. Stofnun
Fíkniefnadómstólsins er vafa-
laust spor til sérhæfingar, sem
kann þó að vera fullmikil, en á-
stæður stofnunar hans eru án
efa að nokkru þær, að ráða-
mönnum hefur réttilega ekki
þótt hæfa að bjóða upp á al-
menna þjónustu réttarkerfisins,
þegar um mál út af fikniefnum
var að ræða.
Sáttamöguleikar séu
þrautkannaðir eftir
gagnasöfnun
Sem þriðja meginþátt, er um-
bætur á réttarkerfinu ættu að
beinast að, nefni ég meðferð
mála fyrir dómi. Hef ég þá eink-
um i huga meðferð almennra
einkamála, en verulegar breyt-
ingar virðast einnig æskilegar
að þvi er varðar önnur mál.
Hlutverk héraðsdómara nú
virðist ærið viðfeðmt eins og
sumir túlka það. Stundum finnst
lögmönnum sem dómari telji,
að best fari á þvi, að lögmenn
þegi I vitnaleiðslum og skýrslu-
gjöfum aðila og dómarinn sé allt
i senn: Forsvarsmaður stefn-
anda og spyrji sem slikur, for-
svarsmaður verjanda og spyrji
sem slikur og spyrji væntanlega
einnig sem dómari, ef honum
þykir svo við horfa. Þá skiptist
meginhluti skýrslutima i nokk-
urs konar viðtal dómara við að-
ila eða vitni, en hinn hluti tim-
ans fer I skriftir á skýrslunni.
Það er svo ekki fyrr en undir lok
skýrslunnar, þegar hún er upp
lesin, að þeim lögmanni, sem
hefur leitt vitni, og raunar hin-
um lika, er ljóst, hvað bókað
hefur verið. Er þá undir hælinn
lagt, hve ánægðir menn eru með
bókanimar, en leiðréttingar á
fyrri bókunum stundum örðug-
ar. Þykir þá veist að nákvæmni
ogréttsýni dómara, auk hins, að
slðbúnar breytingar á skýrslu
gefa til kynna óáreiðanleik og ó-
sklrleik skýrslugjafa. Virðist
sem setja þurfi mun skýrari á-
kvæði um stöðu lögmanna og
dómara I málum.
Annað atriði vil ég nefna I
sambandi við málsmeðferð,
sem ég tel afar miklu skipta.
Störf dómstóla við almenn
einkamál eru að minu mati
einkum tviþætt. Annars vegar
er um að ræða gagnasöfnun með
hlutdeild lögmanna, sem oft má
ljúka á einum til þremur starfs-
dögum. Hins vegar er munnleg-
ur flutningurmála sem oft tekur
stuttan tima, fáar klukkustund-
ir.Loks er það, sem er aðalstarf
dómara, þ.e. samning dóms, er
telja verður timafrekasta starf
dómarans og vandasamasta.
Samning dóms tekur gjarnan
nokkra daga og stundum vikur.
Astæöa er til að gera miklu
gleggri skil milli þessara þátta
en nú er gert. Ástæða væri afi
þrautkanna sáttamöguleika,
eftir að gagnaöflun fyrir dómi
er lokið, en fyrir munnlegan
flutning.Þá er einnig að nokkru
eðlilegri timi til rökstuðnings
krafna, þegar gagnaöflun er
lokið, heldur en áður en henni er
I verulegum atriðum lokið, þ.e. i
upphafi máls eins og nú er kraf-
ist. Til þess ætti ekki að þurfa að
koma nema I mun færri tilvik-
um en nú tiðkast. Lögmenn ættu
við lok gagnaöflunar að geta
mun betur en i upphafi máls
sagt fyrir um sennilega niður-
stöðu þess og gert sátt með tilliti
til þess. Er þvi mögulegt, að
með þessu mætti létta miklu
starfi af dómurum.
Til að stuðla enn frekar að
sáttum, auk reglna sem tryggja
betur en verið hefur greiðslu
þess sem tapar máli á máls-
kostnaði, kemur til álita að taka
þóknun fyrir dómstörf. Gæti það
t.d. verið I þeim tilvikum að
málssókn eða vörn virðist hafa
verið algerlega tilefnislaus. Þó
ætti aðeins að taka greiðslu fyr-
ir þann þátt, er varðar samn-
ingu dóms. Mér er ljóst að segja
mætti með nokkrum rétti, ef af
þessu yrði að um afturför væri
að ræða i réttarfari okkar. En
hitt er I huga mfnum enn verra,
ef ókeypis þjónusta dómstóla,
lágur dæmdur málskostnaður
og ör verðbólga veldur þvi, að
hagkvæmt er að halda uppi
málþófi fyrir dómstólum, vegna
þess að þar er tekið linlega á
málum.
Dómstóll
annast málflutning
— óbeðinn
Tekjum, sem rikinu áskotnuð-
ust fyrir dómstörf, væri eðlilegt
að veita til gjafsóknar- og gjaf-
vamarmála, en slikar greiðslur
væri æskilegt að auka.
Til viðbótar breytingum á lög-
gjöf um dómsmál þarf að huga
að rekstrarlegum atriðum, svo
sem að fylgjast með, að starfs-
menn réttarkerfisins vinni störf
sin af samviskusemi, en á þvi
virðist stundum misbrestur,
þótt margt sé án vafa vel gert.
Hitt tilvikið, sem vikið var að
hér að framan, varðar faglega
mótun islensks réttar, en þar á
Hæstiréttur tslands mikinn hlut
Þessi athyglisverða grein
eftir Tómas Gunnarsson
héraðsdómslögmann
birtist í nýútkomnu tíma-
riti Lögfræðingafélags
islands.
Greinin nefnist þar
að. Dómur i hæstaréttarmálinu
nr. 94/1974 sem upp var kveðinn
17. des. sl. er sérstakt tilefni
skrifa minna. 1 þvi máli, sem er
útburðarmál, er undirritaður
flutti fyrir fógetarétti Reykja-
vikur i april 1974, var ágrein-
ingsefnið m.a. það, hvort van-
skil á leigugreiðslum frá þvi i
desember 1973, kr. 3.800,00,
fyrirframgreiðslu fyrir árið
1974, kr. 45.600.00 og greiðslur
eftirstöðva leigu fyrir mánuðina
janúar, febrúar, mars og april
1974, kr. 22.800,00 væri nægileg
útburðarástæða. Af hálfu gerð-
arþola var þvi m.a. haldið fram,
að vanskil væru ekki veruleg.
Þar við bættist, að verðtrygg-
ingarákvæði i húsaleigusamn-
ingi frá 1965 voru sögð óheimil,
nema með sérstöku samþykki
AÐGERÐA ER ÞÖRF, og
þess skal getið að allar
millifyrirsagnir og letur-
breytingar í endurbirt-
ingu þessarar greinar eru
gerðar af ritstj. Alþ.bl.
Seðlabanka Islands skv. ákv.
laga nr. 71/1966. Skömmu fyrir
munnlegan flutning málsins i
héraði „deponeraði” gerðarþoli
kr. 66.500,00 greiðslu, sem gerð-
arbeiðandi taldi greiðslu á van-
skilum til 31. mars 1974, þ.m.t.
fyrirframgreiðsla á hluta af
leigu allt árið 1974. Var héraðs-
dómur byggður á þessu hvoru
tveggja og talið, að gerðarbeið-
andi væri ekki svo vanhaldinn i
skiptum sinum við gerðarþola
að fallast bæri á útburð. Máls-
kostnaður var felldur niður.
Málið var tilbúið til munnlegs
flutnings við yfirtökudag mála i
Hæstarétti I byrjun júni 1974, og
var leitaö eftir þvf við forseta
réttarins að fá málið flutt fyrir
réttarhlé. Þvi var vinsamlega
tekið, en ekki varð af aðgerðum.
■■■■■■■■■■■■■!
■■■■■■■■■■
I BREIÐHOLTI
III
nýtt útibú að Völvufelli 21. íbúar
í Breiðholti III þurfa því ekki
lengur að sækja bankaviðskipti
sín í bæinn. Þeir geta sparað
sér tíma og fyrirhöfn með því
að beina viðskiptum sínum til
okkar.
Opið 9.30-12,13-16 og 17-18.30.
LEITIÐ EKKI LANGT YFIR SKAMMT.
Iðnaóarbankínn
Völvufelli 21 Breiðholti III Sími 74633.
Laugardagur 17. maí 1975.