Alþýðublaðið - 06.08.1975, Qupperneq 5

jóðanna er mikil
prn viTSriíSnir innhrnt na
valdníðslu
Fátækt er þar mikil, enda þótt
landið eigi langa sögu i
tengslum við Bretland.
Stjórnarhættir landsins eru, að
vestrænni fyrirmynd og stjórn
skipulag allt miðast við það, að
tryggja frelsi einstaklingsins.
Atburðir þeir, sem gerst hafa i
Indlandi, nú fyrir stuttu, hafa án
efa vakið mikla furðu um allan
heim. t fyrsta lagi þóttu það
miklar fréttir, þegar dómur féll
i alvarlegu máli gegn Indiru
Gandhi, þar sem hún var ásökuð
um tiltekin embættisafglöp.
Ekki fer hjá þvi, að dómurinn
gegn Indiru Gandhi og reyndar
sú staðreynd, að forsætisráð-
herra landsins var ákærður,
beini huganum að þeim stór-
kostlegu misferlum sem upp
komust i Bandarikjunum og
urðu til þess að forseti Banda-
rikjanna varð að láta af
störfum. Þær fréttir, sem stans-
laust berast um meiriháttar
njósnir og glæpi innan banda-
risks stjórnkerfis hafa vakið
hryllingi um allan heim, ekki
sist meðal þeirra, sem berjast
fyrir almennum mann-
réttindum og frjálsu þjóðfélagi.
Ýmsan lærdóm má draga af
þessum málum, bæði i Indlandi
og i Bandarikjunum. t báðum
tilvikum er ljóst að þjóðarleið-
togar og háttsettir og valda-
miklir embættismenn hafa
gerst sekir um embættisafglöp
og glæpi. t báðum tilvikum er
stjórnskipulagi þannig háttað,
að opinber gagnrýni er leyfð og
dómsvaldið er óháð og sjálfstætt
gagnvart framkvæmdavaldinu.
En það er einmitt hér, sem
skilur um framhaldið, að þvi er
varðar Indland og Bandarikin. I
hinu fyrr nefnda landi, Indlandi,
voru lýðræðislegir stjórnar-
hættir raunverulega afnumdir,
forystumenn stjórnarand-
stöðunnar fangelsaðir og þingið
gert óvirkt. Það verður þó að
segja Bandarikjamönnum til
hróss, þrátt fyrir allt, að stofn-
anir stjórnarfarsins standa á
föstum grunni og almennings-
álitið i landinu ber það greini-
lega með sér að réttarfarið nær
allt til æðstu embættismanna
þjóðarinnar og stjórnmálafor-
ingja, að forseta meðtöldum.
Vissulega er gild ástæða til
þess að óttast um réttarfar og
mannréttindi i löndum þriðja
heimsins, þar sem fáfræði
kemur i veg fyrir virka þátttöku
almennings um dagleg málefni.
En þegar virt lýðræðisriki, eins
og Indland og Bandarikin
opinbera slika svivirðu, sem þar
hefur gerst, er ekki að undra
þótt trú manna á réttaröryggi i
lýðræðisrikjum fari að dofna.
Engin-mun halda þvi fram, að
stjórnarhættir vestræns lýð
ræðis séu fullkomnir, en for-
svarsmenn almennra mann-
réttinda og frelsis eru þó þeirrar
skoðunar, að lýðræðisfyrir-
komulagið sé, þrátt fyrir allt,
það skásta, sem stjórnlaga
smiðir hafa komið upp með til
þessa. Að visu hlýtur mann-
legur breyskleiki og misferli að
henda menn, án tillits til
stjórnarhátta eða þjóðfélags.
En þegar heilt stjórnarkerfi
verður svo siðferðilega sjúkt, að
helstu forystumenn og leiðtogar
eru viöriðnir innbrot, og njósnir
um nánustu samstarfsmenn og
eru jafnvel þátttakendur i þvi,
að skipuleggja meiriháttar
skemmdarverk, mannrán og
jafnvel morð, þá hljóta alvar-
lega hugsandi menn, að fara að
óttast um framgang réttlætisins
i heiminum.
Þvi miður sjáum við i kring
um okkur allt of mikið af öfgum.
Dæmin frá Indlandi og Banda-
rikjunum eru sterk og átakan-
leg. Það er þvi knýjandi þörf
fyrir siðferðislega endur-
vakningu og umburðarlyndi i
samskiptum milli þjóða og á
milli einstaklinga, á milli
stjórnenda og þeirra, sem
stjórnað er. Ofbeldið er aldrei
skynsamlegt, enda þótt það
virðistoft á tiðum réttlætanlegt.
En það er einmitt oft óskynsam-
leg og hrokafull afstaða stjórn-
enda, sem kallar yfir sig
ofbeldisaðgerðir.
Réttaröryggi og frelsi er það,
sem vestrænar lýðræðisþjóðir
hafa i rikum mæli fram yfir
þjóðir þriðja heimsins. Þar eru
lýðræðislegir stjórnarhættir og
persónufrelsi litils metin.
Stjórnmálabarattan einkennist
af tortryggni og öryggisleysi.
Afleiðingin er ofbeldi á ofbeldi
ofan. Það er þessvegna mikið i
húfi að vestrænar lýðræðis
þjóðir standi vörð um þau
mannréttindi, sem þær hafa
lagt grundvöll að. 1 baráttunni
fyrir sósialisma hafa
Jafnaðarmenn i löndum Evrópu
lagt á það mikla áherslu, að
nauðsynlegt sé, að ræða öll mál
af hógværð og umburðarlyndi.
Jafnaðarmenn fordæma öfgar
og ofbeldi en leggja þess i stað
áherslu á skynsemi, hógværð og
umburðarlyndi i samskiptum
milli þjóða og einstaklinga.
Dæmin frá Indlandi og Banda-
rikjunum hljóta að verða öllum
lýðræðissinnum alvarleg
áminning.
Fóstureyðingar erlendra kvenna í
Bretlandi settar undir eftirlit?
í fréttaskeyti frá London er
greint frá þvi að um 60 þúsund
konur frá öðrum löndum en Bret-
landi, gangist árlega undir
fóstureyðingu þar i landi. Lög um
fóstureyðingu voru samþykkt i
Bretlandi 1967 og var tilgangur
þeirra, m.a. sá að koma i veg
fyrir það, að fóstureyðingar væru
framkvæmdar við ótilhlýðilegar
aðstæður. Framkvæmd þessara
laga hefur nú verið gagnrýnd og
hefur breska lögreglan óskað eft-
ir þvi við heilbrigðisráðuneytið,
að harðari reglur vérði þegar i
stað settar um framkvæmd
fóstureyðinga i landinu. Sérstök
áhersla er lögð á, að dregið verði
úr ásókn erlendra kvenna. Sagt er
að mikill fjöldi einstaklinga i
DANIR MÓTMÆLA
SILDARKVÓTA
Þúsundir flótta-
manna flýja
blóðbaðið
í Angóla
Riflega 2000 flóttamenn hafa
flúið blóðbaðið og ógnirnar i
Angola og farið til Suðvestur-Af-
riku. Nákvæm tala flóttafólks er
ófáanleg, þar sem eingöngu er að
styðjast við upplýsingar flótta-
fólksins sjálfs. Sumir þeirra tala
jafnvel um að allt að 20.000 manns
séu nú á flótta. Flóttafólkið er allt
hvitir menn, einkum Portúgalir,
og þeir fara aðeins með helstu
eigur sinar i úttroðnum bilum sin-
um, einkabilum og vörubilum.
Frá Suðvestur-Afriku fara þeir til
Suður-Afriku en þaðan munu þeir
væntanlega fara flugleiðis heim
til Portúgal.
Danir munu mótmæla þeim úr-
skurði Norðaustur Atlatnshafs
fiskveiðinefndarinnar, að setja
kvóta á veiðiheimild þeirra i
Norðursjó og á Eystrasalti, sagði
Poul Dalsager, sjávarútvegsráð-
herra Dana I gær.
Hann sagði fréttamönnum eftir
rikisráðsfund i gær, að Danir
myndu óska eftir þvi að fá kvóta
sinn stækkaðan. Danir myndu
hins vegar setja ýmsar hömlur á
sildveiðar á þessum svæðum,
stöðva slldveiðar til verksmiðju-
vinnslu og setja veiðibann i þrjá
mánuði frá og með april mánuði
næstkomandi.
Bretlandi hafi atvinnu af þvi að
koma erlendum konum á fram-
færi við lækna, sem framkvæmi
fóstureyðingar við algerlega
óviðunandi aðstæður. Algengt er
að þessar ófrisku konur greiði 300
pundfyrir aðgerðina, sem aðeins
tekur nokkra klukkutima: Eftir
það verða konurnar algerlega að
sjá um sig sjálfar.
Sérstök þingnefnd hefur gert
tillögu um að framkvæmd fóstur-
eyðinga I landinu verði endur-
skoðuð ogsömuleiðis að allar þær
stofnanir,sem rétt hafi til þess að
framkvæma fóstureyðingar verði
skrásettar. Einnig hefur nefndin
gert tillögu um, að tiltekið
hámarksgjald verði ákveðið
vegna fóstureyðinga, og að viðun-
andi aðstaða sé fyrir hendi fyrir
konurnar, eftir að aðgerðin hefur
verið framkvæmd. Talið er lik-
legt að miklar umræður spinnist á
ný um þetta mál.
URUUSKAKIGtUKlB
KCRNF.LÍUS
JQNSSON
SKÓLAVOROÚSUUd
8ANKASIR4II6
18600
MongólarsendaKmverjum tóninn
Alþýðulýðveldið MongóIIa, sem liggur á milli Sovétrikjanna og Kina
og er dygg málpipa Sovétrikjanna I deilu þeirra við Kinverja, hefur nú
sakað Kinverja um aðhafa vingast viö vesturveldin til að öðlast tækni-
þekkingu og kjarnavopn, sem þeir muni beita I baráttunni gegn hinum
sósialistiska heimi.
Þctta kemur fram I leiðara i timaritinu Novosti Mongolii (Fréttir frá
Mongólíu), sem gefið er útá rússnesku, og barst til Moskvu f gær.
Rödd jafnarstefnunnar
| alþýðuj
Lýðræðinu ógnað
Ýmis merki eru þess, að lýðræðið eigi nú í vök að
verjast bæði í hinum svonef ndaþriðja heimi og eins i
gamalgrónum lýðræðisríkjum. Víða á Vesturlöndum
einkennist stjórnmálaþróunin annars vegar af upp-
lausn, jaf nvel stjórnleysi, og hins vegar af þreytu og
leiða almennings á þeirri þjóðfélagsgerð, sem nefnt
hefur vefur verið velferðarríki. I hinum nýfrjálsu
ríkjum hafa ógnar- og einræðisstjórnir víðast hvar
fest sig í sessi og jaf nvel í ríki eins og Indlandi, sem
áður og fyrrum stærði sig af þvi að vera eins konar
lýðræðisleg fyrirmynd þróunarríkjanna, hefur
grundvallarreglum lýðræðis verið varpað á glæ en
einræðishneigðir og pólitísk spilling leidd til önd-
vegis. Þróunin i Portúgal er með sama markinu
brennd. Lýðræðið á í vök að verjast.
Það er ekki nokkur vaf i á því, að sú þróun, sem er
að verða í heiminum umhverfis okkur, er válegur
fyrirboði. Hér er um að ræða pólitíska afturför, sem
er ekki aðeins ógnun við frelsi og mannréttindi,
heldur ekki síður ógnun við friðinn í heiminum.
Sagan kennir okkur, að slíkt fráhvarf frá lýðræðis-
legum og mannúðlegum grundvallarreglum getur
verið fyrirboði um mikil átök milli hinna andstæðu
afla og þær fórnir, sem áður hafa verið færðar til
þess að varðveita lýðræði og frelsi, hafa þá verið
unnar fyrir gýg.
Lýðræði eins og það, sem við þekkjum og viður-
kennum, felur í sér bæði styrk og veikleika. Veikleiki
þess er sá, að það veitir einnig þeim aðilum fullt at-
hafnafrelsi, sem vilja rifa það niður, qera það tor-
tryggilegt og eyða því. Einmitt þess vegna er barátta
fyrir lýðræði stöðug barátta. Einmitt þess vegna
verða þeir, sem varðveita vilja lýðræðið, stöðugt að
standa vörð um það. Ef lýðræðissinnar þreytast á
varðstöðu sinni og láta afskipta- og sinnuleysið ná
tökum á sér, þá kunna þeir að vakna upp einn morg-
unn við það, að frelsið og mannréttindin hafa verið
frá þeim tekin.
Þessi barátta milli frelsis og ófrelsis, lýðræðis og
einræðis, er einnig háð hér á íslandi. Fjölmargar
frelsis unnandi þjóðir hafa orðið fyrir því, að heimur
þeirra hef ur hrunið í rúst á einu andartaki. Eins gæti
farið fyrir okkur, ef við kunnum ekki fótum okkar
forráð— ef við látum sinnu- og áhugaleysið ná tök-
um á okkur og gef um einræðis- og öfgaöf lum í landi
voru ,,frítt spil".
Leikreglur sniögengnar
Eitt af undirstöðuatriðum þess að varðveita lýð-
ræði og virðinguna fyrir þvi er að virða ákveðnar
pólitískar leikreglur. Sem dæmi um þetta má nefna,
að þegar réttilega kjörnar valdastofnanir í þjóð-
félaginu gera með sér frjálst samkomulag um
mikilsverð þjóðmál, þá verður að vera unnt að
treysta þvi að við samkomulagið verði staðið. Geri
t.d. ríkisstjórn samkomulag við verkalýðshreyfingu
um lækkun skatta, þá má niðurstaðan ekki verða sú,
að í kringum samkomulagið sé farið með því að
finna upp á nýjum skatti með nýju heiti og viðsemj-
andanum sé síðan gef ið langt nef. Hér er vísvitandi
verið að grafa undan lýðræðislegum leikreglum, þvi
hvernig má það vera að hægt sé að ætlast til þess, að
verkalýðshreyf ingin gangi á ný til samkomulags við
rikisstjórn, sem þannig hegðar sér? Svona starfsað-
ferðir stjórnvalda eru auðvitað til þess eins fallnar
að gera að engu tiltrú fólks á æskilegar málamiðlun-
ar- og samkomulagslausnir á viðkvæmum þjóð-
félagsvandamálum. Eðlilegar leikreglur eru ekki
virtar af þeim, sem undir öllum kringumstæðum
ættu fyrst og fremst að leggja sig í líma um að þær
séu virtar og viðurkenndar af öllum þjóðfélagsþegn-
um.
Miðvikudagur 6. ágúst 1975
o