Alþýðublaðið - 02.10.1975, Blaðsíða 5

—Spánskt réttlæti - jafnvel
ríkisstjórn íslands ofbýður
Aftökurnar á Spáni eru dæmi
um siðlaust ofstæki sem einung-
is getur átt sér stað i einræðis-
þjóðfélagi. Að visu hafa dauða-
dómar viðgengist i lýðræðisrikj-
um fram á okkar dag, enda þótt
framkvæmd þeirra i reynd telj-
ist nú orðið frekar til stórvið-
burða. Refsingar eru viður-
kenndar i öllum þjóðfélögum
heims, sem sjálfsögð tæki til
þess að halda uppi lögum og
rétti. Um dauðadóma og rétt-
mæti þeirra hafa lengstaf verið
uppi ýmsar skoðanir og verður
ekki lagður dómur á það mál
hér. A hinn bóginn hljóta menn
að fyllast viðbjóði þegar rikis-
valdið tekur sér fyrir hendur að
breyta lögum og réttarfari til
þess að ná sér niður á óæskileg-
um einstaklingum, sem það svo
nefnir. Réttaröryggi i slikum
þjóðfélögum er ekki til fyrir
hinn almenna borgara. Réttlæt-
iskennd valdhafanna er það
eina sem gildir. MUgurinn verð-
ur þvi að beygja sig i auðmýkt
fyrir tUlkun valdhafans á rétt-
lætinu. Annars getur þetta aum-
ingjans fólk átt það á hættu að
týna lifi sinu.
Siðustu fréttir frá Spáni
herma að fylgjendum fasista-
stjórnarinnar sé nU farið að
vaxa fiskur um hrygg og séu
þeir nU farnir að hrópa Uti um
götur og stræti að aftökurnar
hafi verið framkvæmdar i nafni
réttlætisins. Þetta fólk virðist
nU láta i ljós undrun og hneyksl-
un á þvi að fólk annars staðar i
heiminum skuli leyfa sér að
mótmæla aftökunum. Þetta sé
afskipti af innanrikismálum
Spánar. Og vissulega er það
rétt. En hvers vegna skyldi
frjálst fólk ekki skipta sér af
málum eins og þessum, jafnvel
þótt það megi teljast afskipti af
innanrikismálum? Það sem hér
er um að ræða er alþjóðlegt
réttlætismál. Það eru einmitt
mál eins og þetta sem geta sam-
einað alla þá sem berjast vilja
fyrir auknum mannréttindum i
heiminum. Áhrif þessara mót-
mæla segja lika til sin og stuðla
að þvi að hreinsa burt hugleysi
og manndómsskort sem hrjáir
stóran hluta af þegnum hins
borgaralega þjóðfélags i dag.
Þegar andlegir sleðar á borð við
rikisstjórn islands fara að taka
við sér i mannUðarmálum á
borð við aftökurnar á Spáni, þá
er óhætt að segja að þrýstingur-
inn hafi náð hámarki. Enginn
skyldi þó láta sér detta i hug að
þeim sé sjálfrátt, enda eru þeir
fulltrUar annarrar kynslóðar,
sem byggir réttlætismat sitt og
siðareglur á siðfræði miðalda.
Ef vikið er aftur að aftökun-
um á Spáni er vert að minnast
þess, að einungis fimm þeirra
dæmdu voru teknir af lifi. Auk
þess segir það nokkra sögu að
aftökurnar voru framkvæmdar
með byssuskotum en ekki eins
og venja er á Spáni með kyrk-
ingu. Þessar staðreyndir gefa
tilefni til að ætla að mótmælin
hafi haft nokkur áhrif á valdhaf-
ana og að ef til vill muni áfram-
haldandi mótmæli geta orðið til
þess að þyrma lifi þeirra, sem
eftir eru á biðlista aftöku-
manna.
Lögin sem tóku gildi á Spáni i
fyrri mánuði varðandi réttar-
höld yfir uppreisnarmönnum og
skæruliðum veita stjórnvöldum
heimild til þess að afgreiða mál
sakborninga á einum degi.
Samkvæmt hinum nýju reglum
eru ákæruatriðin lesin upp fyrir
sakborning og dómara án þess
að þörf sé sannana eða vitna i
málinu. Að visu hefur sakborn-
ingur rétt á verjanda, en ef
þessi verjandi er ekki að skapi
dómarans, er skipaður nýr verj-
andi Ur röðum hersins. Þessi
verjandi fær nokkurra klukku-
tima frest til að kynna sér máls-
atvik áður en hann flytur vörn i
málinu. Ef hinn ákærði er
dæmdur sekur er refsingin
dauðadómur. Annað kemur ekki
til greina og Urskurði verður
ekki áfryjað. Eftir að Urskurð-
urinn hefur formlega verið til-
kynntur yfirvöldum ber að
framfylgja refsingunni innan 12
klukkutima, ef einræðisherrann
ákveður ekki að breyta dómn-
um. Það er þess vegna ljóst að
lögin gera ábyrgð Francos ein-
ræðisherra mjög mikla.
Það hefur þvi vakið mikla at-
hygli að páfinn skuli hafa for-
dæmt aftökurnar en sambandið
milli páfastóls og Francos hefur
fram til þessa verið talið mjög
gott. 1 ræðu sem páfinn hélt yfir
hópi pilagrima daginn eftir af-
tökurnar sagði hann: ,,Við get-
um ekki annað en tjáð yður
hversu miklum harmi við erum
slegnir yfir þeirri frétt að fimm
menn hafa verið teknir af lifi á
Spáni. Þetta hefur verið gert
þrátt fyrir óskir og bænir
manna hvaðanæva Ur heimin-
um.” 1 ræðu sinni sagðist páfinn
ekki mæla bót þeim afbrotum
sem sakborningarnir hefðu
gerst sekir um, en þrátt fyrir
það væri framkvæmd málsins
öll og aftökurnar mikið áfall
fyrir þá sem trUa vilja á hið
góða i heiminum.
Eins og flestir vita er Spánn
eitt þeirra landa þar sem
kaþólsk trU er mjög rótgróin og
má þvi ætla að orð páfa hafi
vakið mikla athygli i landinu.
En fasistastjórnin virðist þó
ekki ætla að láta neinn bilbug á
sér finna. 1 dag er efnt til meiri-
háttar fundarhalda i Madrid,
þar sem Franco sjálfur mun
stiga i pontuna til að réttlæta
gerðir sinar. En ef til vill eiga
þessar aðgerðir eftir að vekja
spönsku þjóðina af svefni.
Kóreumálið fyrir
SÞ á næstunni
Það er löngu yfirlýst stefna
rikisstjórnanna i Norður- og
Suður-Kóreu að landið verði
sameinað undir eina stjórn, en
ekki hefur þvi marki verið náð
þrátt fyrir yfirlýstan vilja beggja
aðila.
Skipting Kóreu i tvöriki á rætur
að rekja til loka siðari heimstyrj-
aldarinnar, en þá var Kórea undir
yfirráðum Japana, og hafði bUið
við það i 40 ár. Eftir uppgjöf
Japana skipulagði þjóðfrelsis-
hreyfingin byltingarráð um allt
landið og komu fulltrUar þeirra
saman til ráðstefnu i Seul sem
ákveða skyldi um framtið
landsins, og mynduðu þau rikis-
stjórn fyrir landið allt.
Norðurhluti landsins var þegar
á valdi Sovétmanna og i sept.
tveim dögum eftir stofnun rikis-
stjórnarinnar gengu bandariskir
hermenn á land i suðurhlutanum.
Næsta skref er það að Banda-
rikjamenn koma á fót ráði, þar
sem áttu sæti KóreubUar, en
margir þeirra höfðu haft sam-
vinnu við Japani meðan á her-
náminu stóð. A sama tima og
leppstjórnin er mynduð i suður-
hlutanum, náðu Sovétmenn svip-
uðum yfirráðum fyrir norðan, en
þeir héldu sig algerlega að tjalda-
baki, og þvi var engri hernaðar-
stjóm komið á laggirnar þar, en
þess var þó gætt að kommUnista-
flokkurinn hefði töglin og hagld-
irnar. Norður-Kóreanska stjórnin
tryggi sér völdin með þvi m.a. að
skipta helmingi alls jarðnæðis i
landinu meðal jarðnæðislausra
bænda. Svipuð áform voru á
stefnuskránni fyrir sunnan en af
skiptingu varð aldrei.
A þennan hátt var landinu skipt
i tvo hluta með ólik hagkerfi, án
þess að vilji þjóðarinnar kæmi
fram I málinu. Þessi munur hag-
kerfanna kemur enn skýrar i ljós
ef efnahagsþróunin. sem siðar
varð, er skoðuð. S-Kórea hefur
byggt upp fullkominn iðnað fyrir
fé sem fengið er frá Bandarikja-
mönnum og Japan og erlendir
auðhringar eiga greiðan aðgang
að hráefnum og til þess að reisa
verksmiðjur i landinu, og flytja
þeir á þann hátt út geysimikið
fjármagn. A hinn bóginn hafa
þeir fyrir norðan byggt upp sinn
iðnað og hagkerfi innan frá að
mestu og eignarhald á fram-
leiðslutækjunum er i höndum
landsmanna sjálfra.
Frá fyrstu tið hafa herir land-
anna tveggja staðið gráir fyrir
járnum við landamærin og mikil
spenna hefur verið rikjandi bæði
þar og I öllum samskiptum
rikjanna.
Eins og ofan greinir hefur ekki
skort á það að báðir aðilar telja
kóreönsku þjóðinni best komið
sem einni heild, en báðir aðilar
hafa sett leiðirnar að þvi' marki
ofar takmarkinu sjálfu.
I yfirlýsingu utanriksiráðherra
Suður-Kóreu frá 27. júni sl. er
afstaða stjórnar hans skýrð. Þar
er ságt, að allt kapp skuli lagt á
að viðhalda vopnahlSinu sem
samið var um i júli 1953. Fallist er
á að S.Þ. láti af stjórn á hlutlausa
beltinu á landamær.um rikjanna,
gegn þvi að allir aðilar vopna-
hléssamkomulagsins tryggi að
friður haldist. Við erum tilbúnirtil
viðræðu um þetta atriði hvar og
hvenær sem er. Þá er það álit
látið i 1 jós að trygging friðarins sé
nauðsynlegur áfangi ti samein-
ingar skagans. Stjórn S-Kóreu
hefur óskað aðildar fyrir hönd
beggja rikjanna að S.Þ., sem
áfanga að endanlegum mark-
miðum sameiningarinnar.
Afstaða Norður-Kóreumanna
kom fram í ræðu Forseta landsins
Kim II Sungs, sem flutt var 23.
júni 1973, og fara meginatriðin
hér á eftir.
Til þess að auka tengslin milli
rikjanna og hraða friðsamlegri
sameiningu, er nauðsynlegt að
draga Ur vigbúnaði og minnka
spennuna sem rikir. Einnig er
nauðsynlegt að hefja margháttuð
samskipti milli rikjanna á sem
breiðustum grundvelli. Fólki Ur
öllum stigum þjóðfélagsins skal
gert kleyft að vinna að sam-
einungunni. Stofnun sambands-
rikis i nafni eins lands er mikil-
vægur áfangi að settu marki.
Norður-Kóreumenn telja hag
landsins betur komið með þvi að
spyrnt sé móti aðskilnaði og að
hefja beri samstarf á sviði utan-
Framhald á 11. siðu.
Rödd jafnaðarstefnunnar
Stöðugar fregnir af morðtilræðum við Banda-
rikjaforseta vekja óhug manna um allan heim.
Ástandið i Bandarikjunum virðist vera orðið
þannig, að um leið og einstaklingur verður fræg-
ur þá sé hann i stöðugri lifshættu. Sálsjúkir of-
beldismenn sitja þá um hann við svo til hvert
hans fótmál.
Stjórnmálamennirnir virðast vera i hvað
mestri hættu. Frægur bandariskur stjórnmála-
maður virðist vera uppáhaldsskotskifa ofbeldis-
sjúkra samborgara sinna. Af þeim, sem nú eru
taldir koma helst til greina sem frambjóðendur
til forsetakjörs, er einn lamaður af völdum skot-
árásar tilræðismanns, annar, sem misst hefur
bræður sina báða af völdum skotárása og svo
forsetinn sjálfur, sem nú siðast hefur verið lagt
fé til höfuðs likt og hann væri ótindur glæpamað-
ur.
Bandariskt samfélag virðist vera orðið sál-
sjúkt af ofbeldi. Sumar bandariskar stórborgir
eru orðnar eins og vigvöllur. Menn þora vart að
ganga þar um götu nema um hábjartan daginn
og þar er lifshættulegt að virða ókunnuga við-
lits. Venjulegir, löghlýðnir borgarar eru komnir
á flótta út úr borgunum og þær fregnir, sem ber-
ast út um heiminn af viðbrögðum yfirvalda,
bera þess merki, að hreint styrjaldarástand riki
á milli þeirra annars vegar og botnfallsins i hinu
bandariska samfélagi hins vegar. Ofbeldi gegn
ofbeldi.
Þeir uggvænlegu hlutir, sem eru að gerast i
Bandarikjunum þar sem heil þjóð virðist vera
að ganga af göflunum er ekki vandamál, sem er
afmarkað við Bandarikin ein. Reynslan hefur'
sýnt, að Bandariki Norður-Ameriku er það riki,
sem fyrst upplifir ýmsa þá atburði — góða eða
illa — sem siðar eiga eftir að gerast hjá þeim
þjóðum, sem búa við svipuð lifsskilyrði og svip-
aða stjórnarhætti og sú bandariska. Þvi hljóta i-
búar landa i Vestur-Evrópu að spyrja sjálfa sig
með ugg og ótta hvort fyrir þeim eigi að liggja
að upplifa svipað ofbeldisástand og rikt hefur nú
um nokkurt skeið i Bandarikjunum. Er ástandið
þar það, sem okkar biður? Hvað getur banda-
riska þjóðin gert til þess að koma i veg fyrir, að
ofbeldishneigðin leggi tilveru hennar hreinlega i
rúst? Hvað eiga menn i Vestur-Evrópu að gera
til þess að varna þvi, að það, sem nú er að gerast
i Bandarikjunum, komi yfir þá með áþekkum
hætti i framtiðinni?
Vissulega ber mönnum að hafa það hugfast,
að það eru helst fréttir af hinum óhugnanlegu
atburðum, sem berast frá Bandarikjunum á
öldum ljósvakans. Mikill meginþorri banda-
risku þjóðarinnar lifir eðlilegu og heilbrigðu lifi
— lifi, sem ekki þykir „fréttnæmt” i sama mæli
og ofbeldisverkin. En það er engu að siður stað-
reynd, að þeim atburðum, sem lýsa sjúku hug-
arfari, fer sifellt fjölgandi. Það getur ekki þýtt
annað, en að eitthvað mjög alvarlegt sé að i
sjálfu samfélaginu. Þar skorti ekki aðeins
hlýðni við lög og rétt heldur jafnframt mannleg-
ar tilfinningar, skilning, samúð og virðingu fyrir
mannslifum.
Það er freistandi fyrir löghlýðinn góðborgara
að gefast hreinlega upp við að leita að meininu
og lækna það — láta sér nægja að slá skjaldborg
um sig og sina og láta allt annað sigla sinn sjó.
En hversu mörg samfélög i sögu mannkynsins
hafa ekki hrunið til grunna vegna slikrar af-
stöðu?
Fimmtudagur 2. október 1975
Alþýðublaðið