Alþýðublaðið - 30.01.1976, Qupperneq 3

Stefnuljós Hörður Zóphaníasson skrifar |
Atvinna, möguleikinn á þvi
að fá tækifæri að nota krafta
sina og hæfileika, til þess að
sjá sér og sinum farborða, er
eitt grundvallaratriði al-
mennra mannréttinda. Það er
hvorki gott þjóðfélag né rétt-
látt, sem neyðir fullfriskt fólk,
konur og karla, til þess að feta
götu beiningamannsins i at-
vinnuleit, svo að þeir geti séð
fjölskyldu sinni fyrir nauðsyn-
legasta lifsviðurværi. Sú rikis-
stjórn svikur þjóð sina, sem
lætur undir höfuð leggjast að
gera allt hvað hún getur, til
þess að forðast atvinnuleysi og
þau uggvænlegu vandamál,
sem óhjákvæmilega sigla i
kjölfar atvinnuleysisins. Og sú
rikisstjórn sem horfir að-
gerðarlitil eða aðgerðarlaus á
sivaxandi kjararýrnun
láglaunafólksins i landinu, —
hún er lika að svikja þjóð sina
og sjálfa sig um leið. Þetta
þykja kannski harkaleg um-
mæli á þeim erfiðleikatimum,
sem nú blasa við, en þau eru
jafn ’sönn fyrir þvi.
Það fer ekki hjá þvi, að margir lands-
menn horfa áhyggjuaugum til vaxandi at-
vinnuleysis og alltof hárrar tölu atvinnu-
lausra viðs vegar um landið. Ýmsir menn
i byggingariðnaðinum hafa þegar komist i
Sú ein sæmd
er fyrir
kast við vofu atvinnuleysisins. Aðrir sjá
hana biða sin á næsta leiti. Byggingar-
vinnan hefur dregist verulega saman.
Það er vá fyrir dyrum fjölmargra verka-
manna og iðnaðarmanna, sem þar hafa
lagt hönd að verki. Og ég hefi sterkan
grun um það, að þarna verði þeir einstak-
lingar, sem minnst bolmagn hafa og
minnst mega sin, sem fyrstir verða at-
vinnuleysinu að bráð. Mennirnir með
breiðu bökin, atvinnurekendur og stjórn-
endur vinnuaflsins minnka við sig
mannskapinn þegar harðnar á dalnum, til
þess að tryggja sig betur og sina afkomu.
Maðurinn, sem ekki hefur annað að bjóða
en lifsþrek sitt og vinnufúsar hendur,
stendur loppinn og slyppur úti i kuldan-
um.
Það eru lika horfur á að vinna i frysti-
húsunum minnki. Frystihúsin vantar
rekstrarfé og útgerðina vantar rekstrar-
fé. Þess vegna verður t.d. að láta
togarana sigla með aflann óunninn. Þar
er hann seldur og útgerðin fær lifsnauð-
synl. peninga i kassann. En frystihúsin
skortir hráefni. Þau hafa ekki ráð á að
kaupa það. Þau fá ekki það fjármagn til
ráðstöfunar, sem nauðsynlegt er til þess
að geta keypt aflann af skipunum og gert
úr honum enn verðmætari vöru til útflutn-
ings. Þetta leiðir svo til þess, að frystihús-
in og aðrar fiskvinnslustöðvar verða að
segja upp ýmsu starfsfólki sinu. Konur og
karlar bætast i hóp þeirra manna, sem
enga atvinnu hafa. Fjárhagsgrundvöllur
fjölmargra heimila riðar til falls. Sú rikis-
stjórn, sem horfir aðgerðarlaus á þróun
stafni
sem þessa, bregst skyldu sinni. Hún svik-
ur bæði sjálfa sig og þjóð sina.
„Verkföll og einsýnar kauphækkunar-
kröfur eiga engan rétt á sér.” Hversu oft
höfum við ekki heyrt þau orð? ,,Á
erfiðleikatimum þjóðarinnar verða
verkalýðssamtökin að sýna hófsemd og
ábyrgð og hjálpa til að leysa vandann.”
Setningar af þessu taginu höfum við þrá-
sinnis heyrt, ekki bara af vörum lands-
feðranna og formælendum rikisstjórnar-
innar, heldur einnig af vörum fjölmargra
ágætismanna i hinum ólikustu stéttum
þjóðfélagsins.
Þess vegna var það að margir lögðu við
eyrun, þegar sá boðskapur kom frá
forystumönnum Alþýðusambands tslands
i haust, að Alþýðusambandið gerði sér
ljóst að kauphækkunarbarátta ein útaf
fyrir sig væri i senn nauðvörn og neyðar-
brauð hins vinnandi manns. Þess vegna
óskaði Alþýðusambandið samvinnu og
samstarfs við bæði rikisstjórn og atvinnu-
rekendur um leiðir til þess að leysa efna-
hagsvandann i raun, þar sem ekki væri
einblint á hækkaða krónutölu kaupgjalds
á vinnumarkaðinum, heldur staðið að
ýmsum þeim aðgerðum sem Hklegri eru
til að bæta lifskjör heildarinnar og rétta
hag þeirra sem skarðastan hlut hafa bor-
ið frá borði þjóðarbúsins. Og fjölmörg
atriði voru talin upp i samþykkt Alþýðu-
sambandsins, sem bað taldi koma til
athugunar i þessu skyni.
En hvað gerðist? Var ekki hlaupið upp til
handa og fóta og farið að gæta að þessu
.góða boði? Eða komu ekki rökstudd svör
og athugasemdir um þessi atriði frá rikis-
stjórn og atvinnurekendum? Það hefur nú
litið farið fyrir þvi. En komu þá ekki þess-
ir aðilar með gagnboð, sem þeir töldu
skynsamlegra fyrir þjóðarheildina?
Maður gæti ætlað það eftir öll fögru orðin,
sem þessir aðilar báðir höfðu látið sér um
munn fara. Rikisstjórnin a.m.k. hefði nú
átt að geta hrist af sér sleniö og slyðruorð-
in og tekið i þessa framréttu hönd verka-
lýðssamtakanna með reisn og af- áhuga.
En það heýrðist hvorki hósti né stuna um
þessi mál frá rikisstjórninni. Hún svaf
svefninum sinum langa i þessum málum
sem öðrum. Hún virtist ekkert við verka-
lýðshreyfinguna hafa að tala og ekkert
hafa til þessara mála að leggja. Rikis-
stjórnin virtist helst vilja hafa „gamla og
góða háttinn á”, harðvitugar vinnudeilur
og verkföll með kauphækkunarkröfur
einar að leiðarljósi. Rikisstjórn sem lætur
þannig reka á reiöanum og birtist þjóð
sinni sem slikur eindæma svefngengill i
lifshagsmunamálum þjóðar sinnar, svik-
ur bæði sjálfa sig og þjóðina.
Rikisstjórn, sem horfir upp á vaxandi
atvinnuleysi án þess að hefjast handa
gegn þvi, — rikisstjórn, sem lætur tilboð
Alþýðusambands tslands um samstarf og
samvinnu sem vind um eyru þjóta, —
rikisstjórn, — sem reynist reikul og
ráðvillt i baráttunni gegn ofbeldisaðgerð-
um breta i islenskri fiskveiðilögsögu, — já
sú rikisstjórn á þá sæmd eina fyrir stafni
að segja af sér og hætta þannig að verða
sjálfri sér til háðungar en þjóð sinni til
skapraunar og skammar.
Fundur Suður-Evrópskra jafnaðarmannaleiðtoga:
VILJA MYNDA MÓTVÆGI GEGN
ÁHRIFUM NORRÆNNA KRATA
Um sl. helgi hittust leiðtogar
jafnaðarmannaflokka i Suð-
ur-Evrópu á fundi i Pari's. Fund-
urinn var haldinn i framhaldi af
fundi jafnaðarmannaleiðtoga i
Evrópu, sem fram fór i Helsingör
i Danmörku hálfum mánuði áður.
Það var Francois Mitterand, for-
ingi franskra jafnaðarmanna,
sem boðaði til fundarins i Paris.
Tilgangur Parisarfundarins
var sá að samræma afstöðu suð-
ur-evrópskra jafnáðarmanna til
samstarfs við kommúnista. Á
leiðtogafundinum i Helsingör var
það mál mikið rætt og talsverður
ágreiningur á milli jafnaðar-
mannaleiðtoganna i Suð-
ur-Evrópu og hinna á Norður-
löndum, i Bretlandi og Þýzka-
landi.
Að undanförnu hefur þess mjög
gætt i Suður-Evrópu, að fylgi
vinstri flokka er þar mjög að auk-
ast. Þessi breyttu viðhorf hafa
orðið til þess, að möguleikar eru á
þvi, að jafnaðarmenn og komm-
únistar geti náð saman og orðið
ráðandi afl i nýjum rikisstjórn-
um, ef sú samvinna tekst. 1 Suð-
ur-Evrópu eru kommúnistaflokk-
ar viðast hvar mjög öflugir,
gagnstætt þvi', sem er i norðan-
verðri álfunni og af þeim aðstöðu-
mun má sjálfsagt leiða mismun-
andi afstöðu jafnaðarmanna-
flokka til samstarfs við kommún-
ista.
Fundurinn i Paris var ekki
formlegur á sama hátt og fundur-
inn i Helsingör. Á Parisarfundin-
um voru t.d. engar ályktanir
gerðar. Tilgangur Mitterands auk
þess að ráðgast við skoðanabræð-
ur sina i' Suður-Evrópu um afstöð-
una til kommúnista, mun einnig
hafa verið sá, að mynda mótvægi
i hreyfingu evrópskra jafnaðar-
manna gegn áhrifum jafnaðar-
mannaá Norðurlöndum og inorð-
anverðri Evrópu, en viðhorf þess-
ara jafnaðarmannaflokka hafa til
þessa verið rikjandi i evrópsku
samstarfi jafnaðarmannaflokka.
Francois Mitterand, leiðtogi
franskra jafnaðarmanna, hef-
ur tekið frumkvæðið um að
mynda samstæðan suður-
evrópskan hóp i samvinnu
evrópskra jafnaðarmanna.
í HREINSKILNI SAGT
Forn og ný viðhorf.
Ekki þarf að fletta Iengi blöðum Is-
landssögunnar, til þess að sjá, að fslend-
ingar voru lengstaf landbúnaðarþjóð. Það
er hreint ekki ný bóla, að landsmenn hafi
sótzt eftir fasteignum, það er að segja
þeir, sem komust aðeins lengra en að hafa
til hnifs og skeiðar, eða I sig og á, eins og
kallað er. Þessi eldur logar glatt enn i
brjóstum landsmanna, og margir, útlend-
ir furða sig á þvi, hve annt Islendingum er
um, að eignast þak yfir höfuðið. Helzt af
öllu kjósa menn að búa I einbýli, enda
vakir enn i hugum flestra eimurinn af
gamla orðtakinu: „Fáir lofa einbýli sem
vert er”.
Það er of langt mál, að rekja þennan
þátt mikið frekar. Aðeins er vert að benda
á, að stofnun og viðgangur þéttbýiis hér á
landi, sem allir vita að er algert siðari
tima fyrirbæri, hefur ekki verulega rask-
að fornri hugmyndafræöi landsmanna um
gildi fastra eigna, þótt ýmsir vilji hafa á
þessum siðustu timum, að annarleg
sjónarmið af völdum verðbólgu, t.d.
blandist hér i, eða séu aðalkveikjan.
Langt er frá, að hæfilegt sé, að horfa
framhjá þvi fyrirbæri, að á timum slik-
um, sem við nú lifum, þegar verðmæta-
mat hefur meira og minna brjálast og
brenglast, skipti þetta litlu máli. Eigi að
siður er vert að vikja að þeim viðhorfum,
sem lengst hafa gilt i mati á gögnum og
gæðum landsins.
Væntanlega eru þeir færri, sem reka
upp stór augu, þegar talað er um, að bú-
jarðir séu metnar á svo eða svo mörg
hundruð. Samt er rétt, þó aðrir væru
eflaust til þess færari, að rekja þetta hug-
tak lauslega til upprifjunar. Jarðarhundr-
að mun löngum hafa verið talið hluti
lands, sem framfleytt gat einni kú, eða þá
kúgildi, sem voru sex ær. Og til þess að
taka einfalt dæmi, væri þá 30 hundraða
jörð, býli, sem hefði land, sem framfleytt
gæti 30 kúm, eöa 180 ám. Hér er um að
ræða hreint mat á landi, en inn i það flétt-
ast svo margháttuð hlunnindi, sem auð-
vitaö gátu breytt verðgildi jarðarinnar,
væru þau fyrir hendi. Það liggur nú I hlut-
arins eðli, að ær og kýr voru of stór eining,
til þess að hér þyrfti ekki einskonar
skiptimynt. Þvi er það, að verðgildi þessa
lausafjár var skipt I álnir. Þar var ærin
metin á tuttugu álnir og kýrin á 120, eða
sjávarbænda komu hér inn i dæmið, enda
vöruskipti löngum algengustu verzlunar-
hættir. Þannig töldust tveir harðir mál-
fiskar jafngilda einni alin. Það kannast
vist flestir við hugtakið að komast i álnir,
um þá, sem áttu nokkur efni, eða að sá sé
nú ekki á marga fiska, sem litils megnug-
ur er efnalega.
En hver er ástæðan til þess, að verið er
að vekja máls á þessum fornu háttum
kann einhver að spyrja. Þáð mál er
reyndar fremur einfalt. Við getum ekki
komizt hjá, að hugleiða i fullri alvöru þær
ógöngur, sem blasa við, þegar við heyrum
og skynjum önnur eins ókjör og það, að
hraunskikar, sem fæða varla fugl, nema
hann sé þó hart haldinn, eru metnir á
milljónatugi og almenningur þannig
skattlagður i hit s.n. eigenda skikans! Við
hljótum að velta fyrir okkur sanngjarnri
og eðlilegri lausn á þessum vanda, þar
sem á hvorugan er hallað þegar öll kurl
koma til grafar. Það er nú hvorttveggja
og bæði, að stofnun þéttbýlis vekur upp
margháttaðan vanda, jafnframt þvi sem
það gefur færi á góðum kostum.sem
strjálbýlið ber ekki i sjálfu sér. Þarflaust
er að rekja i löngu máli þá möguleika.
Eftir Odd A. Sigurjónsson
rT..J7i n——--------------------
sem samfélag manna á þéttbýlissvæðum
gefur. En hinsvegar vert að minna á til-
tölulega ný verðmæti, sem þéttbýliö hefur
kallað fram með krafti samtakamáttar-
ins og við köllum orku. Ekki þarf heldur
að ræða i löngu máli, að orka fallvatna og
hitaorkan i iðrum jarðar hafa ætið verið
fyrir hendi. Tækni nútimans hefur hins-
vegar gert fært að hagnýta þetta hvort-
tveggja fyrir landsins börn. En þá rekum
við okkur fljótlega á alvarlegt vandamál.
t krafti hins s.n. eignarréttar geta þessi
náttúrugæði orðið skattlögð svo að
almenninggi hrýs hugur við. Þannig geta
einstaklingar, ef þeim býður svo við að
horfa, tálmað hagsmunum samborgara
og komið i veg fyrir að gæðin, sem þeir
hafa enga hlutdeild átt i að skapa, verði
hagnýtt, nema gegn afarkostum. Hér er
þá komin aðstaða sem beinlinis æpir móti
eðlilegri réttarvitund og enginn kostur er
að skella skollaeyrum við. Spurningunni
um, hvernig viðá að snúast, verður freist-
að að svara siðar.
Landsins gögn og gæði I.
Föstudagur 30. janúar 1976.
o