Alþýðublaðið - 30.01.1976, Síða 7

• •
ERII Á ÞROTUM - EN
NTANLEGAR
Á MARKAD
>
innlendar kartöflur þryti á
reyndar aðeins við um Reykja-
vikur- og Suðurlandssvæðið, þvi
kartöflur á Eyjafjarðarsvæðinu
eru taldar að munu endast fram
i miðjan april.
Erlendar kartöflur hafa þó
verið til hér nokkuð lengi, en
þær eru ekki settar á markað
fyrr en þær islenzku eru
þrotnar. Sjúkrahús og stærri
mötuneyti hafa þó fengið
erlendar kartöflur um nokkurn
tima.
Erfitt mun reynast að ná i
kartöflur á heimsmarkaði um
r
að fá en verðið er hærra en
nokkru sinni fyrr. Þá er
skemmst að minnast þess að i
Belgiu voru nýlega sett lög sem
banna fólki að kaupa óhóflegt
magn af kartöflum.
Það er þvi hægt að fá kartöfl-
ur, ef við viljum greiða nægi-
lega mikið fyrir þær.
Hvert verðið á kartöflunum
verður þegar þær erlendú koma
á markað, er erfitt að segja
nokkuð um að svo komnu máli,
en það er á valdi rikisstjórnar-
innar að ákveða hvort það
hækkar frá þvi sem nú er.—EB
Að undanförnu hefur nokkuð borið á ótta meðal
almennings varðandi kartöfluþurrð, og hafa margir
hlaupið til og hamstrað af því tilef ni. Svo mikil brögð
voru orðin að því að fólk kæmi í Grænmetisverzlun
landbúnaðarins og keypti kartöf lur í miklu magni, að
gripið var til þess ráðs að selja einstaklingum ekki
meira magn en 25 kg.
Þegar ljóst varð hver upp-
skeran varð i haust, voru gerðar
áætlanir um hve lengi innlendu
kartöflurnar myndu endast, og
var talið að þær entust eitthvað
fram eftir febrúarmánuði.
Sú áætlun virðist ætla að
standast i meginatriðum, en
fljótlega voru þó gerðar ráð-
stafanir til þess að fá kartöflur
erlendis frá.
Þessi timasetning um hvenær
þessar mundir. Hvað snertir
þau lönd þaðan sem við höfum
keypt kartöflur á undanförnum
árum, Danmörk, Pólland og
Holland, er það vitað, að i Hol-
landi, a.m.k. er nógar kartöflur
Hvorugur
hagnast
Efnahagsbandalag Evrópu
áformar nú að setja ákveðnar
reglur, um kartöflur, en þær
eru ein af fáum framleiöslu-
vörum I bandalagsrfkjunum
sem eru undanþegnar land-
búnaðarpólitik bandalagsins.
Lagt er til að kartöflupöntun
verði lögð fyrir landbúnaðar-
ráðherrana nfu, og er tilgang-
urinn að tryggja stöðugri þró-
un i framleiðslu- og verðlags-
þróun með þvf að hafa meiri
samvinnu við framleiðendur
en verið hefur til þessa.
Kartöflur eru e.t.v. eitt bezta
dæmið um hvernig
framleiðendur og neytendur
eru plataðir vegna þess að
ekki er i gildi neitt lágmarks-
verð. Lágmarksverð er
nauðsynlegt vöru sem er jafn
háð veðri og vindum og
kartöflurnar eru.
Snör viðbrögð
Tölfræðilegar athuganir
sýna að fbúar Efnahags-
bandalagslandanna, og ekki
sizt þeir dönsku, bregðast
mjög fljótt viö verðlagsbreyt-
ingum. Ef verðið er lágt þá
minnka bændur framleiöslu
sina, með þeim afleiðingum aö
verðið rýkur upp að nýju. Arið
eftir auka þeir framleiðsluna
til að græða á þvi háa verði
sem gildir og afleiðing þess er
sú, að verðið fellur á ný'. Þessi
skollaleikur heldur áfram ár
eftir ár. Þetta hefur leitt I ljós
að kartöfluræktin er ekki jafn
háð veðri og kartöflu-
framleiðendur hafa viljað
vera láta, þvi að framleiðslu-
magnið stendur i réttu hlut-
falli við land sem notað er til
framleiðslunnar hverju sinni
og af skýrslum bænda sjálfra
sést að þegar framleiðslan er
litil þá hefur það verið ætlun
þeirra að lagfæra verðið sér I
hag með þvi að sá litlu það
árið.
Það er auðvelt að hafa áhrif
á kartöflumarkaðinn og þó
bændur hyggist breyta
verðinu sér I hag þá fá þeir
minnst af þeirri hækkun sem
neytandinn verður að greiða,
þvi aö hækkun framleiöslu-
kostnaðarins margfaldast á
leiðinni frá framleiðanda
gegnum ótal marga milliliði
til neytandans. Afleiðingin er
sú að báðir eru sviknir um
stórar fjárhæðir.
Bollaleggingar
i Belgiu
i Belgiu óttast rikisstjórnin
að það hafi verið heildsalar
sem hafi ætlað að færa sér á-
standiö i nyt og þvi keypt upp
allar fáanlegar kartöflur og
geymt þær unz verðið hækk-
aði.
Þetta hefur leitt til meiri
verðsveiflna en birgðamagnið
sem til var gaf ástæðu til mið-
að við að allt væri með felldu.
Nú hefur verið ákveðið að
hver sá sem neitar að láta af
hendi kartöflur, hafi hann þær
undir höndum, eigi yfir höfði
sér allt að 5 ára fangelsi eða 6
milljón d.kr sekt (167 millj. isl.
kr.).
Kartöfluræktarsvæð-
in minnkuð
Aðalorsök verösveiflanna er
sú að meðan neyzlumagnið er
nokkurn veginn stöðugt þá er
framleiðslumagnið það ekki.
Einnig verður að taka tillit
til þess að löndin eru sér mis-
jafnlega nóg um framleiðslu
og verða þvi að kaupa annars-
staðar að.
Siðastliðin 20 ár hafa
kartöfluræktarsvæðin i EBE-
löndunum minnkaö um 60% að
flatarmáli, en framleiðslan
hefur á hinn bóginn ekki
minnkað nema um 40%, vegna
aukins afraksturs af hverri
flatareiningu.
Arið 1974 var heildarfram-
leiðslan i EBE-löndunum 41
milljón tonna og verðmætið
svarar til 2,5% af heildarverð-
mæti allra landbúnaðarfram-
leiðslunnar.
EBE er sjálfu sér nóg um
kartöflur. Það þýðir þó ekki að
þessi lönd flytji ekki inn og út
kartöflur. Kartöflur sem not-
aðar eru til bruggunar eru að
mestu leyti fluttar inn frá Pól-
landi sem framleiðir meira
magn af kartöflum en öll
EBE-löndin til saman. Mest er
þó keypt frá Maghreb löndun-
um fyrir botni Miðjarðarhafs-
ins) Egyptalandi, Kýpur og
Grikklandi. Útsæðiskartöflur
eru að mestu keyptar i Hol-
landi. EB.
Innflutningur gefinn frjáls í
58.00
Likur eru nú taldar á þvi að
kartöfluþurrð verði i Danmörku
á næstunni, og þó takist að koma
, i vegfyrirhana er það öruggt að
43,05
69/70 70/71 71/72 72/73 í
633 1033 750 709
A árinu 1968 fengu danskir kartöfluframleiðendur
aðeins 23 d.kr. fyrir hver 100 kg. Þess vegna drógu þeir
mjög úr framleiðslunni árið 1969, með þeim afleiðingum
að verðið tvöfaldaðist. Þá óx framleiðslan aftur, því þá
borgaði það sig að framleiða kartöflurnar, en verðið
lækkaði að nýju og þannig mun verðiö sveiflast áfram
| næstu árin.
kartöfluverð þar hækkar til
muna frá þvi sem nú er.
Samtök innflytjenda kart-
aflna eru mjög óánægð með af-
skipti stjórnvalda af þessu máli
og telja að ef farið hefði verið að
ráðum þeirra strax i haust, þá
hefði mátt halda verðhækkun-
unum mun meira i skefjum
heldur en nú verður unnt.
Berlingske tidende fjallar um
máliö fyrir nokkru:
,,Það var af tillitssemi við
danska kartöfluræktendur að
ráðuneytið lét málið ekki tibsin
taka strax i haust sem leið,”
segir talsmaður danska land-
búnaðarráðuneytisins.
Þegar hinn 24. júni kom að-
vörun kartöfluinnflytjenda til
ráðuneytisins. Innflytjendurnir
báðu um framlengingu á heim-
ild að frjálsum innflutningi á
kartöflum frá Efnahagsbanda-
lagslöndunum. Þeir báðu um
framlengingu á leyfinu sem
rann Ut 15. júli. Innflytjendurnir
studdu beiðni sina með þvi að
þegar væri Ijóst að innlendar
kartöflur myndu endast
skammt og að innflutningurinn
myndi halda verðinu á þessari
neyzluvöru i skefjum og tryggði
auk þess nægilegt framboð.
Afsvar ráðuneytisins barst
innan tiðar. Skrifstofustjóri i
ráðuneytinu segir: ,,Við gripum
inn i jafnskjótt og okkur varð
Ijóst að hætta var á ferðúm. Það
er rétt að við gáfum ekki leyfi til
óhefts innflutnings strax, en það
byggðist á þvi að okkar heim-
ildir sögðu að nægar kartöflur
væru til.”
Eftir að frekari bréfaskriftir
höfðu átt sér stað milli innflvtj-
endanna og ráðuneytisins, end-
Danmörku
urtók það synjun sina. Þá var
kartöfluverðið á bilinu 66 kr. og
79 kr. islenzkar.
Slikt hafði aldrei gerzt i júii-
mánuði.
Þann 1. sept. hófu innflytjend-
urnir máls að nýju um frjálsan
innflutning frá EBE. Nú var
lögð megináherzlan á að það
myndi halda verðhækkunum i
skefjum.
Þann 16. sept. svarar ráð-
herra sjálfur innflytjendunum
og segir m.a. að það sé álit
ráðuneytisins aðfrjáls innflutn-
ingur tryggði á engan hátt að
verð héldist lágt á dönskum
markaði. Verðið á kartöflum i
Hollandi og Vestur-Þýzkalandi
var þá 10—15% lægra en i Dan-
mörku. Skipsted skrifstofustjóri
i landbúnaðarráðuneytinu bætir
við svar ráðherrans: „Þær
kartöflur sem Vestur-Þjóðverj-
ar gátu selt á frjálsum markaði
v.oru þannig að þær hefðu orðið
óseljanlegar til manneldis i
Danmörku.”
t lok sept. snéru innflytjend-
urnir sér enn til ráðuneytisins.
þá var ljóst að skortur var
skammt undan. Stóra-Bretland
hafði t.d. þegar leyft frjálsan
innflutning á kartöflum. Inn-
flytjendurnir fóru enn fram á að
frjálsinnflutningur vrði leyfður.
,,Það leiðir til þess.” skrifuðu
þeir, ,,að auðveldara mun reyn-
ast að halda verðinu niðri og
tryggja að það verði ekki hærra
i Danmörku en i öðrum eína-
hagsbandalagslöndum.” Þann
15. okt. kom svo levfi ráðuneyt-
isins og innflutningurinn var
gefinn frjáls.
,,Við gátum að sjálfsögðu ekki
komið i veg fvrir kartöfluskort-
inn”, segir Knud Olsen. formað-
ur inn- og útflvtjendasambands
þeirra sem verzla með græn-
meti og ávexti. ,,En hefði verið
hlustað á okkur hefði verðlag á
kartöflum ekki stigið jafn hratt
og orðið er. og það ástand sem
nú rikir i janúar hefði aldrei
skapazt: ekki komið til skorts.
Þetta veldur ótta sem siðan
eykur enn á vandkvæðin.”
Skipsted skrifstofustjóri seg-
ir: ..Ráðherrann hefur fylgzt
með málinu frá fvrstu tið. Það
hefði veriðað bera i bakkafullan
lækinn að gripa til nevðarráð-
stafana i júni. En það er löngu
vitað að innflvtjendur og heild-
salar fara strax á kreik með
barlóm. sérstaklega þegar
framleiðendurnir vilja fá meira
fyrir sina vöru. Ráðherra verð-
ur á hverju ári að finna hinn
gullna meðalveg fyrir framleið-
endur og neytendur. Þess vegna
gáfum við ekki eftir fvrr en i
október. og þá Ivrst og fremst
vegna áhrifa verðhækkunarinn-
ar á visitöluna.
Loksins rann upp ár er
kartöfluræktendur gra'ddu og
það var þeim nauðsynlegt
vegna áætlana þeirra um að
brjóta mikið land til þess að
auka kartöfluræktina frá þvi
sem verið hefur.”
Ráðunev tið hefur nú gefið
leyfitil innflutnings á kartöflum
frá ..öðrum löndum": Þessiinn-
flutningsheimild útilokar þo
innflutning frá Austur-Evropu-
löndum, og þvi munu flestar
pantanirnar beinast til Kgypta-
lands og Kanarievja.
Föstudagur 30. janúar 1976.
Alþýðublaðið