Alþýðublaðið - 08.07.1976, Page 9

8 OR YMSUM ÁTTUM
Fimmtudagur 8. júlí 1976
alþýöu-
blaöiö
alþýöu-
blaöíö
Fimmtudagur 8. júlí 1976
VETTVANGUR 9
Svar sendist
ritstjórn Tímans merkt
„Taugaveiklun 1976”
Svar sendist ritstjórn Timans merkt „Tauga veiklun
1976”
Fyrir skömmu birtist i Timanum grein sem bar
nafnið Forsætisráðherra og Ræsis-málið. Þessi
einkennilega grein var nánast dulbúin hótun til
Morgunblaðsins um að ef það hætti ekki málefna-
legri umfjöllun um dómsmálin, þá væri Tlminn
reiðubúinn að leiða sitthvað I ljós sem blaðið teldi
sig vita aöfinnsluvert um fyrirtækið Ræsi, sem Geir
Hallgrimsson forsætisráöherra á stóran hlut I.
Tjminn hefur heldur ekki gert
þaö. Ekki vegna þess. aö ekki
geti veriö, aö eitthvaö aö-
tinnsluvert kunni aö koma I
jós i þvi málirEn jiaft iS
iangsótt aö
viöraji
Ö^rnír, væri vitaskuld
hægt aö dylgja um þaö, aö
æftsti valdamaöur bióöarinnar
væri viöriöinn fjársvikamál,
pár sem hann er einn af
eigenduni fyrirtækisms.
baö er komiö nóg af dylgju-
Eu^________________________
>ænMHRnieiovirt Diaö ems og
Ætla mætti að yfirmenn þess greinarhöfundar
sem úrklippa þessi er frá tækju vægt á hótunum af
þessu tagi og bæðu starfsbræöur sina á Morgun-
blaðinu — utan dagskrár — að taka þetta ekki of há-
tiölega. Enn væri liklegra að ritstjórar Mbl. létu
hótanir sem þessar sem vind um eyrun þjóta, enda
skotið aö þeirri gráðu, sem ekki hæfir að svara.
En þótt hið siðarnefnda hafi oröiö raunin, þá var
ööru visi um ritstjóra Timans fariö. Hann hefur eins
og fleiri flokksbræöur hans, ætlað að veröa for-
manni sinum til liðs, en lagzt á reipið við öfugan
enda.
t afleysingum fyrir aöstoðarmanna sinn skrifar
Þórarinn Þórarinsson ritstjóri I fastan pólitiskan
þátt i blaðinu grein, þar sem hann dylgjar þvi að
Mbl. að þaö sé að ýta Ur vör rógsherferð á hendur
ólafi Jóhannessyni. Hann óskar eftir svari i
Morgunblaðinu. Og ekki stendur á svari. Ritstjóri
Morgunblaðsins svarar um hæl — og hefur nú upp-
haflega klausan I Timanum reynzt næg þúfa til að
velta sæmilegasta hlassi.
Áburðurinn
endursendur
nefndu á þjóðinni eins og mara og mun svo verða,
þangað til þau hafa verið upplýst, en á það hefur
veriö lögö höfuðáherzla hér i blaðinu, að ekkert
verði til sparaö svo að þaö geti orðið. Þaö mun þvi
miður veikja tiltrú á réttarfari — og raunar lýöræöi
I landinu — ef glæpamálin upplýsast ekki og mála-
lyktir verða þær að enginn botn fæst I þau mál. Við
skulum vona, að rannsóknir leiöi til þess, að öll kurl
komi til grafar og mun þá verða bjartari yfir þjóð-
lifi Islendinga en verið hefur. En ef allt situr við hiö
sama, mun fólkið I landinu fyllast tortryggni og efa-
semdum I garö þeirra sem um stjórnvölinn haida og
þá verður erfitt aö telja m önnum trú um, aö einhver
hafi ekki „kippt i spottann” eins og svo oft heyrist,
þegar talað er um þessi mál manna á milli.”
Togar Ólafur
í spottann?
í svari Mbl. er enn vitnaö I Þórarinn og segir þar
m.a.:
„Þá segir Timaritstjórinn I nefndum þætti:
„Þessar dylgjur Morgunblaðsins eru enn alvarlegri
fyrir þá sök, að þær eru bornar fram I blaði for-
sætisráðherra . Hve lengi ætlar forsætisráðherra að
þola málgagni sinu slikar dylgjur um meðráöherra
sinn, eða eru þær ef til vill matreiddar meö vitund
hans og vilja?” Hér er um svo ómerkilegan áburð
að ræða, að I raun og veru er hann tæpast umræöu-
veröur. En af þessu tilefni er þó ástæða til að undir-
strika eftirfarandi: Ritstjórar Morgunblaðsins bera
einir ábyrgð á efni blaðsins, skrifum og stefnumót-
un. Þeir eru til þess ráðnir af Utgáfustjórn Morgun-
blaðsins, sem forsætisráðherra er formaöur fyrir,
en það er áratuga gömul hefð að Utgáfustjórm
Morgunbiaðsins hefur engin afskipti af ritstjórn
þess né einstökum málum. Þetta virðast Fram-
sóknarmenn eiga afar erfitt meö að skilja enda gef-
ur flokkur þeirra Ut dagblaöiö Timann og samskipt-
um blaðastjórnar Timans og ritstjóra þess blaðs
mun hagað með öörum hætti en ofangreindum sam-
skiptum Utgáfustjórnar Morgunblaðsins og rit-
stjóra þess.”
Minn mikli,
elskaði og virti
leiðtogi, Kim II Sung
í Noröur-Kóreu situr I valdastóli Kim II Sung.
Hann á ekki við sama vanda að striða og ráöamenn
Framsóknarflokksins. Þar i landi er enginn Sjálf-
stæöisflokkur og engin stjórnarandstaða. Þar hafa
blaöamenn fyrir fasta venju að gagnrýna ekki Kim
II Sung. Þvert á móti birtist varla sú frétt I blaði þar
I landi að hún sé ekki lofgjörð um foringjann mikla,
sem aldrei er titlaöur I neinni setningu eða fyrir-
sögn á ómerkari hátt en svo að nefna hann „hinn
mikla, elskaða og virta leiðtoga, Kim II Sung.”
Reyndar er nafniö hans venjulega prentað með
upphafsstöfum, og aö minnsta kosti einu sinni I
hverju blaði er hann nefndur „faöir þjóöarinnar”,
„hetja 20. aldarinnar” og „byltingarforingi.”
Vandamál Ólafs Jóhannessonar virðast ekki vera
það aö hafa Sjálfstæðisflokk og stjórnarandstööu.
Þaö virðist helzt vera það að vera umkringdur ráö-
gjöfum og aöstoöarmönnum, sem reyna að lifa I
heimi KIM IL SUNGS. — BS
I svari Mbl. segir m.a.:
„Um þessi viöbrögð Þórarins Þórarinssonar viö
nefndri klausu I Reykjavíkurbréfi, verður ekki ann-
aö sagt en að þau einkennast af taugaveiklun —-
furöulegri taugaveiklun. Morgunblaöið hefur
hvorki nú né fyrr haft uppi dylgjur I garð ólafs
Jóhannessonar — og það veit Ólafur manna bezt.
Morgunblaöið hefur ekki staðið fyrir, ýtt undir né
tekiö þátt I rógsherferð á hendur ólafi Jóhannes-
syni, en blaðiö hefur rætt fyrrnefnd mál frá öllum
hliöum — MALEFNALEGA. Aburði Timaritstjór-
ans um þessi efni er hér meö vlsað heim til föður-
húsanna. Morgunblaöiö hefur hins vegar sett fram
kröfu um, að einskis veröi látið ófreistað til þess aö
upplýsa Geirfinnsmálið og önnur umrædd saka-
mál.”
Hverju reiddust
Tímagoðin?
NU mætti sannarlega ætla aö þaö þurfi sót-
svörtustu dylgjur I Mbl. til að ritstjóri Tlmans reiö-
ist svo, að reiðinni sé af starfsbræörum hans lýst
sem taugaveiklun. En lltum á þann kafla sem
Morgunblaðiö segir aö Þórarinn hafi reiöst svo.
í Reykjavikurbréfi Morgunblaðsins sl. sunnudag
sagöi m.a.: „En þó er margt sem betur mætti fara,
eins og alkunna er, og enn hvlla glæpamálin svo-
Magnús H. Magnússon fv. bæjarstjóri:
Að gosi loknu

Þessi grein birtist í 6. hefti Sveitar-
stjórnartíðinda árið 1975
Þegar séð varö fyrir endann á
eldsumbrotum I Vestmannaeyj-
um, um mitt ár 1973, fór þaö
ekki milli mála, að við mikil og
margþætt vandamál var að
gllma. Ég vik hér að nokkrum
þeirra.
Skortur á ibúðar-
húsnæði
Eitt alvarlegasta vandamáliö
var gífurlegur skortur á IbUðar-
húsnæði. Eldgosið hafði eyðilagt
hátt i 400 Ibúðir og stórskemmt
hundruð annarra, sem talsverð-
an tima tæki að gera viö.
Ýmsar kannanir sýndu, að
mikill meirihluti Vestmannaey-
inga vildi snúa heim aftur, en
verulegur hluti þeirra gat það
ekki sökum skorts á nothæfu
húsnæöi. Margir þurftu hús-
næði, meðan veriö var að gera
við Ibúöir þeirra, aðrir á meðan
þeir væru að byggja og enn aðr-
ir um óákveöinn tlma.
Bæjarstjórn Vestmannaeyja
ákvað að vinna að lausn þessara
mála með þrennum hætti. Með
þvi að gera eins margar Ibúðar-
húsalóðir byggingarhæfar á
eins skömmum tima og mögu-
legt var, með þvl að byggja
fjölda Ibúða á vegum bæjar-
sjóðs til endursölu á kostnaðar-
verði og meö því að útvega
bráöabirgöahúsnæöi i stórum
stll.
Byggingarhæfar lóðir
Flest byggingarsvæðin, sem
deiliskipulag var til fyrir, fóru
undir hraun eöa margra metra
þykkt vikurlag, og var þvi svo
til alger skortur á fullskipulögö-
um byggingarsvæðum.
Aftur á móti var, skömmu
fyrir gos, búið að ganga frá nýju
aöalskipulagi fyrir kaupstaðinn,
en viðkomandi ráöuneyti átti þó
eftir að staðfesta þaö. 1 aöal-
skipulaginu var gert ráð fyrir
nýju 650—700 ibúða hverfi á
vestanverðri Heimaey, suður af
Herjólfsdal. A deiliskipulagi var
ekki byrjað.
Fljótlega eftir aö eldgosiö
hófst, voru viökomandi aðilar
beönir að flýta gerð deiliskipu-
lags af svæðinu og mikil áherzla
var á þaölögö um þaö leyti, sem
verulega fór að draga úr krafti
gossins. Ennfremur var gert
deiliskipulag af ýmsum svæðym
I útjaöri eldri byggðar.
Jafnhliða og I framháldi af
gerð deiiiskipulags voru götur
lagöar, svo og holræsi, vatns- og
raflagnir og lagnir fyrir fjarhit-
un I nýja vesturbænum.
Frá þvl að gosi lauk, er búið
aö gera byggingarhæfar lóöir
fyrir á áttunda hundraö IbUöir.
Með þvi á ég viö, að lóðirnar eru
tilbúnar til Uthlutunar, hægt að
mæla fyrir húsum á þeim nú
þegar, og trygging er fyrir teng-
ingu við allar nauðsynlegar
veitur, þ.e. holræsi, dreifikerfi
vatns og rafmagns og fjarhitun-
ar I nýja vesturbænum. Flestar
eru IbUöirnar I einbýlishúsum,
en þó er mikiö um raö- og fjöl-
býlislóðir.
Búið er aö Uthluta lóðum fyrir
nokkuð á 4. hundrað Ibúðir, sem
flestar eru I byggingu, mismun-
andi langt komnar, en margar
þeirra fullbúnar.
Það auöveldaði þetta mikla
verk verulega, að aðalskipulag-
ið var tilbúiö fyrir gos. Þannig
mátti strax og hreinsun hófst
aka vikrinum I fyrirhuguð vega-
stæði aöalbrauta og byggingar-
svæði og landið þannig hækkað
upp að meðaltali um 1—2 metra.
Kostnaður við lagnir allar og
húsgrunna varð þvl miklum
mun lægri en ella hefði orðið,
þvl jarðvegur er þarna mjög
erfiður, að ekki sé meira sagt,
enda um tiltölulega nýtt hraun
að ræða (5—6 þúsund ára gam-
alt). Til viðbótar viö mikinn
sparnað I fjármunum bættist
svo óhemjumikill tlmasparnað-
ur.
Sumir segja, að ekki hefði átt
að hækka landiö upp, heldur
byggja I hrauninu eins og þaö
var, þ.e. að sprengja fyrir hús-
grunnum, lögnum öllum og veg-
stæðum. Ég viðurkenni, að það
hefði getað veriö skemmtilegt,
en mjög dýrt og tekið langan
tlma. Þess ber einnig að gæta,
að sérkennilegustu staöir
hraunsins eru lltt eöa ekki
snertir.
Byggingaráætlun
Vestmannaeyja
Hafizt var handa um bygg-
ingu ibúða i stórum stil á vegum
kaupstaðarins. 1 fyrsta áfanga
eru 84 íbúðir, sem allar eru ætl-
aðar til endursölu á kostnaöar-
verði, þar af eru 18 Ibúöir
byggðar á grundvelli laga um
verkamannabústaði. íbúðirnar
eru I 2ja og 3ja hæða fjölbýlis-
húsum. Allmargar IbUðanna eru
tilbúnar, aðrar langt komnar.
í öðrum áfanga er áætlað að
reisa fleiri ibúöir á grundvelli
laga um verkamannabústaöi og
laga um leiguhúsnæði sveitarfé-
laga.
Bráðabirgðahús
Til að leysa bráðan vanda
keypti bæjarsjóður meö hag-
kvæmum kjörum 60 „telescope-
hús” af Viölagasjóöi. Þessu til
viöbótar samdi bæjarsjóður við
danskt fyrirtæki um smlði 10
IbUöarhúsa, sem hvertum sig er
innréttað sem tvær litlar Ibúöir.
Þegar alvarlegasti húsnæöis-
skorturinn er afstaðinn, verður
þeim með lltilli fyrirhöfn breytt
I meðalstór einbýlishús.
Þá hefur bæjarsjóður keypt
nokkur eldri Ibúðarhús af skipu-
lagsástæðum og leigt þau Ut.
Þannig hefur bæjarsjóður
getað hjálpaö u.þ.b. 200 fjöl-
skyldum um leiguhúsnæði um
lengri eða skemmri tíma, en
mjög mikið vantar þó á, að unnt
veröi að leysa þarfir allra, sem
þess óskuðu.
©
Fjarhitun
Aður en lóöum var Uthlutaö I
nýja vesturbænum, þurfti aö
taka ákvöröun um upphitun
svæðisins. Um þrjár leiðir var
helzt aö ræða:
1. Sérupphitun hvers húss meö
olíu.
2. Bein rafhitun.
3. Fjarhitun, þar sem grunnafl-
ið er ótryggö raforka frá
Landsvirkjun, en svartollu-
kynding til vara.
Fyrsti möguleikinn var fljót-
lega afskrifaöur, þótt auöveld-
astur væri fyrir bæjarsjóð, enda
er hann I mótsögn viö rikjandi
stefnu I orkumálum.
Viö samanburö á 2. og3.
möguleika kom I ljós, að fjarhit-
un er u.þ.b. 20% dýrari I stofn-
kostnaöi en bein rafhitun, en að
sama skapi ódýrari I rekstri,
enda hagkvæmara að hafa
varaafl I svartoliukötlum en
dieselvélum. 1 Vestmannaeyj-
um verður að vera til varaafl
fyrir allt að 100% af mestu afl-
þörf vegna þess hve langan tlma
þaö getur tekið að gera við neð-
ansjávarrafstrenginn milli
lands og Eyja, einkum ef bilun
ætti sér stað að vetrarlagi.
Fjarhitun varð fyrir valinu,
og var þá ekki hvað sizt haft- I
huga, að með þvi er öllum leið-
um haldið opnum um nýtingu
hita frá nýja hrauninu, en allt
Utlit er fyrir, að yfirstandandi'
tiiraunir I þá átt sýni hag-
kvæmni hraunhitaveitu, sem
þjónað gæti byggðarlaginu
næstu áratugi. Þar við bætist,
að notkun ótryggðrar raforku til
húsahitunar er þjóðhagslega
mun hagkvæmari en bein raf-
hitun.
Hraunhitaveita
Fljótlega eftir aö eldgosi lauk,
var farið að hugleiða þann
möguleika, að nýta hita frá
hrauninu til upphitunar húsa I
kaupstaðnum. Margir góöir
menn hafa þar að unniö.
Fyrsta hugmyndin var bundin
þeirri forsendu, aö nægilegt
væri að bora fáar holur niöur
fyrir sjávarmál og dæla upp
heitum sjó. Hugmyndin byggð-
ist á þvi, að nýja hraunið væri
nægilega sprungið tii að fá hæfi-
legt aðstreymi sjávar að bor-
holu, og mætti á þann hátt nýta
hita frá stórum svæðum hrauns-
ins með fáum borholum.
Um mitt ár 1974 sá Orku-
stofnun rlkisins um borun einn-
ar tilraunarholu. Hitinn reynd-
ist yfirdrifinn, eins og viö mátti
búast, enda boraö I gegn um
bráðið hraun mest af leiðinni
(yfir 700 stiga heitt), en aö-
streymi sjávar aö holunni
reyndist ekkert. Vel má vera, að
þessi aöferð verði slðar meir
nothæf, þegar hraunið fer aö
setjast meira tU og springa.
Ýmsar aörar hugmyndir um
aðferðir til nýtingar hitans hafa
komið fram, og er nú veriö aö
prófa sumar þeirra. Eins og áö-
ur segir.lofa þær tilraunir góðu.
Vikurhreinsun
Segja má, að vikurhreinsun
hafi hafizt á fyrstu vikum goss-
ins. í byrjun var tilgangurinn
þrenns konar:
1. Að halda opnum götum og
bryggjum fyrir umferö
brunablla og annarra bif-
reiöa, sem nauösynlegar
voru við björgunarstörfin.
2. Að létta fargi af húsþökum.
3. Að fá efni I varnargarða.
Þegar fram i april kom, hófst
hin eiginlega hreinsun. Fyrst
þannig, að notaöir voru bllar og
tæki, sem ekki voru bundin viö
önnur nauösynleg verk þá
stundina.
1 malbyrjun var svo hafizt
handa af fullum krafti og yfir
hásumarið var unniö allan sól-
arhringinn.
Magnús H. Magnússon.
NU er búið aö hreinsa hátt I 2,2
milljónir rúmm. af vikri og um
200 þúsund tonn af hrauni.
Fram aö 1. október 1973 var
hreinsunin alfarið á vegum Viö-
lagasjóðs, en siðan á vegum
bæjarsjóðs með fjárstuðningi
Viðlagasjóðs. Viðlagasjóður
hefur, einnig eftir 1. október
1973, séð um ákveðna þætti
hreinsunarinnar.
Uppgræðsla
Mikið hefur verið unnið að
uppgræðslu og er enn. Of mikil
áherzla verður aldrei lögð á vik-
urhreinsun og uppgræöslu,
vegna þess að vikurfokiö er
mjög hvimleitt og eyðileggur
auk þess ýmis verðmæti, svo
sem lakk á bifreiðum, rúöugler
o.m.fl. Þá ber að hafa I huga, að
ekki er unnt að verka fisk I
skreiö, á meðan vikurfok á sér
staö aö einhverju marki.
Uppgræðslan hefur aðallega
farið fram með þrennum hætti:
1. Vikur hreinsaöur burt alveg
niöur I mold, slðan herfað og
sáð I á venjulegan hátt.
2. 10—20 cm þykku lagi af mold
er jafnað yfir vikurfláka, sáð
I og valtað.
3. Sáð I vikurinn beint.
Með góða reynslu af sáningu i
Hekluvikur I huga var fljótlega
byrjað að sá (og bera á) beint I
vikurinn, og var það aö mestu
gert Ur flugvélum. Þessi aöferð
hefur þvl miður ekki gefizt vel I
Eyjum, og er það næstum eina
atriðið i sambandi við uppbygg-
inguna, sem verulegum von-
brigðum hefur valdið. Llkleg-
asta skýringin er að mlnu áliti
sú, aö vikurinn I Eyjum bindur
aðeins 20% raka á móti 80% I
Hekluvikri. Grasið hreinlega
skrælnar Ur þurrki. Til aö vega
hér upp á móti hefur ýmislegt
verið reynt, t.d. celluoselim,
sem á aö draga verulega úr
uppgufun, og leirhúðaö fræ, en
leirinn á aö halda fræinu röku.
Þetta hefur ekki boriö tilætlaö-
an árangur.
Uppgræösluaöferðir, sem um
getur 11. og 2. liö hér að framan,
hafa gefið mjög góða raun, og
veröur að halda þvl starfi áfram
um árabil eða þar til allt vikur-
fok hefur veriö stöðvaö.
Nýbygging
sjúkrahúss
A undanförnum árum hefur
stórt og myndarlegt sjúkrahús
verið I smlöum I Eyjum. Fyrir
gos var byrjað aö nota hluta
byggingarinnar (heilsugæzlu-
stöð, rannsóknarstofu og
röntgendeild), og unnið var að
innréttingu sjúkradeilda.
Húsið varð fyrir talsverðum
skemmdum I gosinu, þó mun
minni en búast mátti við. Sum-
ariö 1973 var byrjaö að gera viö
gosskemmdir, og var þvi að
mestu lokið I árslok. Jafnframt
var framkvæmdum við að full-
gera húsið hraöað eins og frek-
ast voru tök á, og var sjúkra-
húsið tekið að fullu I notkun
þann 13. nóvember 1974.
Ahaldahús bæjarins
Til aö Iryggja öruggan fram-
gang þeirra mörgu verkefna,
sem að hefur veriöunnið, var á-
haldahús kaupstaðarins stdr-
legaeflt aö tækjakostiog búnaði
öllum. Til að hýsa starfsemina
var keypt myndarleg bygging
frá Danmörku. önnur aðalá-
stæða fyrir kaupunum var sú,
að eini möguleikinn til að stýri-
mannaskólinn og vélskdlinn
gætu hafið starfsemi aö nýju,
var, aö þeir fengju fyrra hús-
næði áhaldahússins til afnota
fyrir verklega kennslu, en þaö
er sambyggt Iönskólanum, en
þar fer bóklega kennslan fram.
Rafveita
Rafveita Vestmannaeyja
varð fyrir gifurlegu tjóni af
völdum gossins. StöðvarhUs og
fleiri húseignir rafveitunnar
fóru undir hraun ásamt rafvél-
um öllum, aðveituspenni og
búnaði hvers konar.
Neðansjávarrafstrengurinn
frá landi varö fyrir stór-
skemmdum, og þannig mætti
lengi telja.
Eins og að líkum lætur lágu
allir háspennustrengir rafveit-
unnar út frá stöö til hinna ýmsu
bæjarhverfa. Segja má, að
nauösynlegt hafi reynzt að
breyta öllu dreifikerfi rafveit-
unnar aö þvl er háspennu varð-
ar.
Allt kallaöi á 1 einu. Kaup og g
uppsetning nýrra rafvéla, um- ‘
tengingar kerfis, bráöabirgða-
tengingar húsa, þar sem dreifi-
kerfið var ónothæft eða heim-
taugar orðiö fyrir skemmdum.
Lagnir háspennu- og lágspennu-
strengja I ný bæjarhverfi
o.s.frv.
Vatnsveita
7 tommu neðansjávarleiöslan,
sem lögð var árið 1971, varð fyr-
ir skemmdum af völdum goss-
ins, en 4 tommu leiðslan, san
lögð var árið 1968, hélt, þótt yfir
hana legöist 50 metra þykkt
hraun, og var þaö ómetanlegt
lán I óláni.
Gert var við biluöu leiðsluna I
febrúar 1974, og var þaö vel af
sér vikiö hjá framleiðendum
leiðslunnar (N.K.T.) og þeim,
sem að verkinu unnu, en áður
var talið, að útilokað væri að
leggja eða gera við sllka leiöslu
nema I beztu veörum að sumar-
lagi.
Um það bil þriðjungur af
dreifikerfinu eyöilagðist svo og
verulegur hluti stofnæöar I Eyj-
um. Auk þess urðu miklar
skemmdir um allan bæ, t.d.
frostsprakk um helmingur
vatnsmæla á þeim svæðum,
sem ekki fóru undir hraun. Það
var þvl mikið verk aö koma
þessum málum I lag samtlmis
miklum framkvæmdum I ný-
lögnum.
Dvalarheimili aldraðra
Elliheimili bæjarins, sem
rúmaði 23 vistmenn, fór undir
hraun.
Allir lögöu áherzlu á, að eldra
fólk, bæði þaö, sem áður bjó á
elliheimili bæjarins, og aðrir,
ætti þess kost að snúa aftur tií
Eyja að gosi loknu, ef þaö ósk-
aði þess.
Því var fljótlega tekin sú
ákvörðun af Rauöa krossi Is-
lands, Hjálparstofnun kirkjunn-
ar og bæjarstjóm Vestmanna-
eyja að reisa veglegt dvalar-
heimili aldraöra fyrir gjafafé
erlendis frá, san R.K.I. og H.K.
átti aö ráða, hvernig varið yrði
skv. ósk gefenda.
Heimilið, sem hlaut nafnið
Hraunbúöir, rúmar 41 vistmann
I eins og tveggja manna her-
bergjum. Þaö er mjög til fyrir-
myndar, sérstaklega I öllu, sem
snertiraðbúnaö vistmanna. Það
var vigt 22. september 1974.
Hraunbúðir var fyrsta húsiö,
sem formlega var ákveöið aö
byggja I Vestmannaeyjum eftir
gos og jafnframt fyrsta húsiö,
sem ákveðiö var að reisa I nýja
vesturbænum.
Eins og áður segir, er dvalar-
heimilið keypt fyrir erlent
gjafafé, en bæjarsjóður sá um
og kostaði jarövinnu, grunn og
plötu.
Barnaheimili
Fyrst eftir að gosi lauk var
ekki árennilegt aö hefja rekstur
I hinu gamla dagheimili bæjar-
ins. Það var nálægt hraunkant-
inum. Mikill vikur var á svæð-
inu og vlöa hiti I jöröu.
Hins vegar var meiri nauösyn
en nokkru sinni áður að halda
uppi öflugri starfsemi bama-
heimila, bæði dagheimila og
leikskóla. Astæðurnar voru m.a.
þessar:
1. Slysahætta var viða til stað-
ar, t.d. I hálfhrundum hús-
um.
2. Margir bjuggu við erfið hús-
næðisskilyrði, t.d. meðan á
viögerð húsa þeirra stóö.
3. Umhverfi flestra ibúbarhúsa
var I fyrstu vægast sagt ó-
visflegt fyrir börn.
4. Ef uppbygging Eyjanna átti
aö takast fljótt og vel, var
nauösynlegt aö koma útgerð
og fiskiönaöi sem allra fyrst ^
sem öflugastan rekstur. Til
aö svo mætti verða, þurfti
hver hönd aö vinna, sem
vettlingi gat valdiö.
Með framantaliö I huga ákvab
R.K.I., H.K. og bæjarstjórn
Vestmannaeyja aöreisa innflutt.
dagheimili og leikskóla fyrir
gjafafé, sem borizt haföi vegna
gossins.
R.K.I. byggði 3ja deilda dag-
heimili (Rauöageröi), sem get-
ur meö góöu móti tekiö 50—60
börn, og H.K. byggði 2ja deilda
leikskóla, sem getur vistað 40
börn samtimis.
I báðum tilfellum kostaöi
bæjarsjóður og sá um jarðvinnu
og sökkla.
I fyrstu var reiknaö með að
nota gamlabarnaheimiliö (Sóli)
sem skóladagheimili, en þörfin
fyrir dagvistun barna reyndist
svo mikil, að þaö var aftur tekiö
I notkun sem dagheimili fyrir
40—50 börn.
Viðgerðir fasteigna
Allar húseignir bæjarsjóös
urðu fyrir verulegum skemmd-
um, eins og flestar aörar hús-
eignir 1 bænum.
Miklar skemmdir urðu einnig
á gatna- og holræsakerfinu til
viðbótar viö þaö, sem undirr
hraun fór. Svipað má segja um
öll önnur mannvirki bæjarsjóðs,
svo sem íþróttavelli, leikvelli og
opin svæöi.
Mikilvinna og kostnaður hef-
ur fylgt þvi að koma þessum
málum I sæmilegt horf á ný.
Hafnarmannvirki
öll skip hafnarsjóös (dráttar-
bátur, lóðsbátur og dýpkunar-
skip) uröu fyrir verulegum
skemmdum, enda mikiö notuð
við hraunkælingu og önnur
björgunarstörf og hvergi hlfft.
Hafnarmannvirki uröu og fyr-
ir nokkrum skemmdum.
A framantöldu er að mestu
búið að ráöa bót.
Þá féll mikill vikur i höfnina
eða um 400 þúsund rúmm., sem
nú er langt komiö að dæla upp.
Sundlaug og
iþróttahús
Sundiaug kaupstaðarins fór
undir hraun. Þvl var mjög að-
kallandi aö byggja hiö bráöasta
nýja sundlaug, þótt ekki væri
nema til aö uppfylla lagakröfur
um skólasund, sem slzt má und-
ir höfuð leggjast hér I Eyjum.
Oll abstaöa til lþróttaiðkana
undir berum himni hafði og
stórversnað.
Þvi var ákveöiö að reisa hiö
fyrsta veglegt mannvirki, sem
rúma skyldi sundlaug og
Iþróttasal.
Til að flýta verkinu var samið
við danskt fyrirtæki um smlöi
hússins, en áöur hafði verkiö
verið boöið út innanlands og ut-
an.
Sundlaugin á að vera tilbúin
15. mal 1976 og iþróttasalurinn I
júli sama ár.
Lokaorð
Ég hef hér rúmsins vegna
orðiö aö stikla mjög á stóru.
Ýmsum framkvæmdum heföi
þurft aö gera betri skil og minn-
astá aðrar, sem ekkihafa verið
nefndar.
Til aö sýna umfang þeirra
framkvæmda, sem hér hafa
verið ræddar, og annarra, sem
eru I beinum eða óbeinum
tengslum við gosiö, skal þess
getiö, aö kostnaöur viö þær er
nokkuð á annab þúsund milljón-
ir króna, og er þá eingöngu átt
við greiðslur, sem fram hafa
farið hjá bæjarsjóöi Vest-
mannaeyja (og Rafveitu Vest-
mannaeyja) og einvöröungu á
timabilinu 1. okt. 1973 til 30. júni
1975, en við það tlmabil er efni
greinarinnar miðað.
Þegar hinar miklu fram-
kvæmdir umrædds timabils eru
hafðar I huga, þá er þaö engin
furða, þótt sumum
„rútinu”-störfum á skrifstofum
bæjarsjóðs seinkaði meira en
góöu hófi gegndi, og má þar til
nefna bókhald bæjarsjóðs, en
þab hefur einfaldlega ekki haft
undan við innfærslur þess ara-
grúa fylgiskjala, sem því ber-
ast, samtimis þvl að vinna upp
það tlmabii I gosinu, þegar bók-
hald féll aö mestu niður.
Þá gefur það augaleið, að á
meðan á öllum þessum umsvif-
um hefur staöiö, hafa ýmsar
framkvæmdir, sem efst eru á
vinsældalista hverrar sveitar-
stjómar, orbið að biba, og á ég
þar einkum við malbikunar-
framkvæmdir.
Þaö gefur einnig augaleið, að
bæjarsjóður Vestmannaeyja
hefði aldrei getaö staöiö undir
þessum framkvæmdum án öfl-
ugs stubnings annars staöar frá.
Margir aðilar hafa stutt upp-
byggingarstarfib af ráðum og
dáð. Má þar til nefna Viðlaga-
sjóð, Rauða kross Islands,
Hjálparstofnun kirkjunnar,
Seðlabankann, Húsnæðismála-
stofnun rikisins, svo að nokkrir
þeirra allra stærstu séu nefndir.
Þá má ekki gleyma ótalmikg-
um einstaklingum, félagasam-
tökum, sveitarstjórnum og rik-
isstjórnum, innlendum og er-
lendum, sem hafa allt frá fyrstu
dögum gossins stutt okkur af
miklum rausnarskap, miklu
drenglyndi og mikilli karl-
mennsku.
Vestmannaeyingar verða um
alla framtlð I mikilli þakkar-
skuld við alla þessa abila.