Alþýðublaðið - 10.11.1976, Qupperneq 6

Miðvikudagur 10. nóvember 1976
6 SJðNARMHl
Atli Rúnar Halldórsson
getur nú blöskrað
M ._Aí)lí)*r i
™ samk/ippingaHÍfe^^
ið Kiarvaioc*'"/ MaSnusar
I rvalsstoðum
"n«um J'W'nKum Jf11 •■n 4»alli
— a hvfur ti
'"imiUni UnUjJ, Jlf,,*,n«u,n
W‘i"1 íl-fa um ?PðnÍr WIB
"an, liM,„na.ln *>nin*ar»áj|
■•runniu rti „
„ST
‘“S"p‘™wS‘
W
,,r 'irt ndni. .iikir ,n hann
f“> ',«f, I,™.
, »«■
ÍHDllllP L.,r *
„„ nmwtar
. MJrykkjaf^, k ~ n,'rr' uian
PtaHni. sku"1 ••'la 6rtrum
«ra nt‘l<) |.rl„„j ' nan.s haf, , 1
■••< ■11 naiiar lisii'rmn 1 nd,s s,m fiMur 7*
k'-'nuaoK .sii,^ 'IY ,n "« r«>ndar ,óa 'au ur
'«iid v£52 fr"toír •i ,a""i á*'/'1; ki'r,i>^ar
h," biSJSfs!art k,,<>/-a *°*drvkk
-r'»’ !ar',“i„0„“„"“l*
S',
•u d.i'iur á hcirí , *//<*
T f “"iPÍáir
.ftíw
..- ;™ ~.r'„s .'““„„a d« ÍS J5 PUMMráíír S “>«"•
•atnsliium. *Vo^cÚ*,K,"Pi,/JP'r <■« lena'j^'l" L7‘,a sk-'*''allandi w!£,ka
«f Undsí^r<Í1,n, hans ' á’ánenu/ okku
„«Wl «f>|r.l,,,,a».
Krókur«
: h’kkja
"»;■ “"““'S," ™", =- •■■ *„„n„r
£=;l?t?íf s?si#5=
íéspss glSilps
~S-^5= ÍSSæSf
krtrÆSwWs
jjjf "S»
r5'%°‘"’?"rs"l°*ar
^'/ilUKiu árum ,i,i invri,ii" ó a,,ra
fciÆs "-•'JSaírs
rr>*K?v.-s
iúhtiku 'fnrvvra "rkunl hinna
k n,"kk,,rra aintT/ai,,. ‘ *Í '"' "dum
kj»‘......... ''sr-*,
„'»,»',■ i,i ,"k »•"
í”',"Kí
fmua ho.s, 4|s),n "" Mi-ndur
7 ”r a0 "f'i/.Tri n
"»»ur fa»ii . n
Tengsli við
ur^heiminn
►v -Jaldán i3}i“,í?íe,1"Hnn eru
•f‘rflnnur fundlnn.
SUi^^f^^^^^áerVs V'ð 0,1
r,"» mnan l „, Tno,Ul,»m'
s!a,,«r er ^ r'ht, d- ann-r
K'ellni. <-n „r, ‘ Klrt h"ndlað „f
•«*«» ÍÍJ ™“',»*„
1K ■'laKnúsar ,*ls
r,,yndar «// andóf V('nar‘rr
'','„'f,'.,««i. i,;,*
kasli au ,.rn'i l'f.ss
herslur. 1 sumum myndum hans
ersnertur af landslagi, en í öðr-
um afneitar hann rúmsköpun og
setur saman einskonar mynda-
sögur, þar sem áhorfandinn
verður æ að vera á varðbergi,
stilla sjón sina og endurskoða á-
lyktanir sinar i samhengi við
ummyndanir og útúrdúra lista-
mannsins. Magnús er ekki fyrr
búinn aö beina athygli okkar að
læsilegri blaðaúrklippu eða
girnilegum ávexti úr vikuriti
þegar hann bregður sposkur
fyrir okkur fæti með afstrakt
framhaldi og máluðum tilbrigð-
um Ur samhengi, — allt f þeim
tilgangi að tjá margbreytilegt
og raunar óskiljanlegt eöli um-
hverfis okkar.”
1 lok listdómsins segir svo:
„Listaverk Magnúsar Kjart-
anssonar eru reyndar öll andóf
og afneitun á þesskonar þjóðfé-
lagi (þ.e. allsnægtaþjóðfélag-
inu), þar sem þau eru gerð úr
leifum þess og úrkasti og eru
þau jafnframt sönnun þess að
innan listar eru allir vegir færir
séu hæfileikar og hugsun fyrir
hendi”.
List eða rusl?
NU ætla ég að taka fram, að
það sem ég segi hér á eftir, er
á engan hátt ályktun af verkum
Magnúsar Kjartanssonar og
skrifum Aðalsteins Ingólfssonar
eingöngu, heldur varð þessi
greinfremur kveikja að þessum
samsetningi.
Ég er þess ekki umkominn að
skreyta mig með lístfræöings-
tilili og ekki einu sinni get ég
sagt að ég sé beinlinis áhuga-
maður um svonefnda nútíma-
list. En samt er margt i hinni
eilifu umræðu um listir sem
. vekur hjá manni spurningar.
Ég vil þá fyrir það fyrsta
segja, að sjálft hugtakið list
virðist túlkað afar þröngt i dag-
legu máli — ég býst við að sök-
ina á þvi eigi, öðrum fremur,
þeir sem hvað mest fjalla um
þessi mál á opinberum vett-
vangi — þ.e. listgagnrýnendur.
Þeir hafa gefið þessu hugtaki
sitt innihald, eins og Aðalsteinn
er að gera i grein sinni. Þar á-
kveður hann að ákveðin verk
séu listsköpun og gefur þeim
þar með gildi. Þar með eru
þessi ákveönu verk orðin verð-
mæti, og i beinu framhaldi:
markaðsvara. Listdómurinn
orkaði á mig likt og auglýsing
um einhverja verslunarvöru.
Mér fannst talað til min sem
neytanda. Hugmyndafræði
neyslunnar er jú þessi: ham-
ingja mannsins er fólgin i því að
kaupa og eiga.Þegar maðurmeð
ábyggilegan titil hefur gefið úr-
klippu úr blaði þá einkunn að
hún sé list, þá hefur hann þar
með kveðið upp þann dóm, að
hún sé þess virði að vera keypt,
m.ö.o. þess virði að fé sé fest i
henni.
Þessi niðurstaða sýnist mér
svo stangast á við það sem
Aðalsteinn sagði hér á undan, að
þessi list væri afneitun á alls-
nægtaþjóðfélaginu af þvl að þau
séu gerð úr úrgangi þess og
leifum. Listaverkin eru nú ekki
meira andóf gegn neysluþjóðfé-
laginu en það, að þau beinlinis
þarfnast þeirrar þjóöfélags-
gerðar til þess að geta orðið til
og lifað.
Listin er allt i kringum
okkur
En þrátt fyrirallt sem ég hefi
sagt um þessa ákveðnu tegund
listsköpunar, þá flýgur ekki að
mér að mótmæla þvi, að mörg
af þessum verkum eru hag-
anlega gerð og ekki öllum fært
að búa til. Það er líka annar
handleggur. Ég ætla heldur ekki
að fara út i þá sálma, hverjum
það þjóni best, að listamaður
skuli sitja og klippa niður vöru-
poka frá SS á sama tima og
hann hefur baráttu gegn neyslu-
þjóðfélaginu sem viöfangsefni.
Ég vil hins vegar segja, að ég
tel mig vita nokkurn veginn
hvar mestu og bestu listamenn
þjóðarinnar er að finna, þó svo
ÚRVMSUMATTUWl
Byssur á glámbekk
Tvær af lögreglufréttum
helgarinnar hafa orðiö til að
vekja athygli okkar á þvi
ófremdarástandi, sem er að
verða — og hefur trúlega verið
lengi — i dómsmálum á íslandi.
En einnig segja þær sögu af þvi
hvemig viðhorf fólks og hugarfar
kann að þróast verði engin breyt-
ing á.
Fyrir nokkru siðan var birt i Al-
þýðublaðinu viðtal viö eiganda
skotfæraverzlunar sem sagði að
þar hefði verið brotizt inn 50 sinn-
um og hefði hann þar nú varö-
hundi verzluninni um nætur. Siö-
an hundurinn var settur við
vörzlu hefur engum innbrotsþjófi
tekizt aö hafa skotvopn á brott
meö sér úr þeirri verzlun.
Þessi verzlunareigandi kvart-
aði hins vegar undan þvi hve
mjög skotvopn lægju á lausu og
hve auðvelt væri aö koma hönd-
um yfir þau. Orðaöi hann þaö sem
svo, að þaö væri álika auðvelt að
ná i skotvopn hér á landi og
poppkorn.
I umræðuþætti i sjónvarpinu,
Kastljósi, fyrir hálfum mánuöi
voru þessi mál aftur til umræðu,
og þar mættu m.a. talsmenn lög-
gæzlunnar I Reykjavik. Virtust
umræðurnar ekki þokást i neina
átt nema hvaö allir voru sam-
mála um að eitthvað þyrfti að
gera. Semsé: gagnmerk niður-
staða.
Nú gerist það á laugardags-
morguninn, að brotizt er inn i
skotfæraverzlun, sem er svo að
segja hinu megin við götuna frá
lögreglustöðinni Þar inni upphefst
skothriö, sem heyrist vitt um
næstu hverfi og olli milljónatjóni,
en enginn virðist hafa orðiö þess
yar á lögreglustöðinni.
Ðómsmál í ólestri
' Oþarfi er að tlunda hér ferð og
athafnir byssudrengjanna
tveggja sem hlut eiga að máli, en
það var upplýst strax i helgar-
lokin, að deginum áður hafi loks,
eftir þriggja ára afbrotaferil,
veriö kveðinn upp dómur i máli
hinsyngri* en þar sem skrifstofu-
báknið átti enn um sinn eftir aö
fialla um dóminn, vélrita hann og
bókfæra á alla lund — og siöan aö
birta manninum meö pomp og
pragt, þá voru skotfæraverzlanir
ogalmenningurenn um sinn leik-
vangur bilaðra hvata þessa
drengs.
Igflaust kunna yfirmenn dóms-
mala fræðilegar skýringar á þvi
hvers vegna mál af þessu tagi
taka svo langan tima, og þau geta
flutt okkur margflóknar skýring-
ar á annmörkum þess að dæmdir
menn séu hafðir á sinum staö
meðan gengið er úr skugga um aö
hugarfarsbreyting hafi orðið hjá
þeim.
Máske eru þessi sömu yfirvöld
dómsmála ekki öll á eitt sátt að
þvi er varðar framkvæmd refs-
inga og án efa hafa þau undan
Jélegri aðstöðu að kvarta, eins og
flestir i þjóðfélaginu.
En allar þær skýringar breyta þó
ekki þeirri staðreynd, sem orðiö
hefuræ ljósari með hverju meiri-
háttar dóms- og afbrotamálinu,
sem fjölmiðlar hafa fjallað um,
að yfirstjórn dómsmála er öll i
megnasta ólsetri. skýringar
kunna að vera á þvi og margar
þeirra gildar. En þær sanna að-
eins og staðfesta, aö þrátt fyrir
elleftu stundar frumvörp á Al-
þingi hefur nánast ekkert verið
aðhafzti endurskoðun dómsmála.
Þetta hefur almenningur gert
sér ljóst, og þvi kann það að vera
ein meginátæðan fyrir þverrandi
virðingu vaxandi fjölda manna
fyrir lögum og rétti — likt og
mörg sakamál, sem fjallaö hefur
veriö um siðasta áriö hafa dregiö
úr tiltrú manna á þvi að viö búum
i réttarriki.
Afskiptaleysi
Siðari fréttin, sem hér verður
gerð að umræðuefni sýnir hvert
við kunnum að vera að stefna.
Það er fréttin af stúlkunni sem
reynt varaö nauöga viöeina fjöl-
Dagblaðsmynd frá verzluninni Sportval eftir að byssumennirnir
höfðu fengið útrás og skotiö og sprengt verömæti fyrir milljónir
króna.
förnustu braut borgarinnar nú
um helgina án þess að nokkur
vildi rétta henni hjálparhönd.
Þessisaga minnir á þær hrollvekj
andi sögur, sem eitt sinn var sagt
að gerðust vestur i glæpahverfum
Ameriku þegar. bófar athöfnuöu
sig. Þar var fólk sagt svo hrætt
við að blanda sér inn i mál ann-
arra að það liti frekar undan en
hjálpa fórnardýrum illvirkjanna.
Við þökkuðum guði fyrir að lifa á
tslandi þegar við heyrðum þessar
sögur.
En hratt liður stund. Nú er litla
tsland aö komast á alheimslanda-
kort glæpa og siöleysis.
— BS.
Manni
Ég var gær að lesa
grein i Þjóðviljanum
eftir vin minn Áma
Björnsson, sem bar yf-
irskriftina „manni get-
ur nú sárnað”.
Skömmu siðar barst
Dagblaðið inn á skrif-
borðið mitt, og meðal
efnis i þvi, var listdóm-
ur eftir Aðalstein nokk-
urn Ingólfsson. Ég man
eftir honum úr Vöku i
fyrra, ansi geðugur ná-
ungi. En mér varð á að
hugsa eftir að hafa
rennt augum yfir grein
Aðalsteins: ,,ja, manni
getur nú blöskrað”.
í greininni var fjallað um list-
sköpun Magnúsar Kjartansson-
ar, en mér skilst að hún sé að
miklu leyti fólgin i þvi að klippa
niður alls kyns pappirsúrgang
og lima á spjald. Eöa eins og
Aðalsteinn segir sjálfur:
,,Hann klippir saman og limir
úr allskyns úrgangi, en ávallt
með óvenju sterkri tilfinningu
fyrir myndheild og litgildi. Föng
hans hafa ávallt persónulega
þýðingu: úrklippur úr blöðum
sem hann hefur lesiö, spor-
vagnasmiðar frá Kaupmanna-
höfn þar sem hann var við nám,
arkir utan af póstsendingum
sem hann eða kona hans hafa
fengiö, afgangs veggfóöur eöa
tau úr eigin húsi, nýtæmdir
kaffipokar og merki utan af gos-
drykkjaflöskum eða öörum
veigum”.
„sposkur bregður
fæti...”
Eftir þessa lýsingu á við-
fangsefnum listamannsins,
kemur svo umsögn listfræðings-
ins:
„Samsetningar Magnúsar eru
aldrei háðar tilviljuninni ein-
göngu og innviði mynda sinna
treystir hann frekar með á-
kveðnum pensildráttum sem
marka bakgrunn eða skáhall-
andi slóða, tengja úrklippurnar
eða skipta myndfletinum i á-
að þeim sé ekki hampaö dag-
lega i dálkum dagblaðanna.
Þetta er alþýðufólkið allt i
kringum okkur, ogmörg verk
þess eru hin eina og sanna
nytjalist. Vel hlaðinn eldiviðar-
hraukur, saltfiskstarfli eða úti-
hey eru hrein listaverk, en þau
þjóna bara ekki listinni i sjálfu
sér. Listalegt handbragðið er
aðeins vitni um gott verksvit,
mikla verkþekkingu og tak-
markalitla virðingu fyrir starf-
inu. Um þetta er vitanlega ekki
skrifað i listdómum. En svo
þegar einhver gárungi tekur sig
til og rakar saman heyi i poka,
labbar með það inn i sýningar-
sal, býr til bælda heysátu i einu
horninu og verðleggur „lista-
verkið” á tugi þúsunda.þá ætlar
allt af göflum að ganga.
Sama var i vor sem leið, þeg-
ar einhver stakk upp dálitmn
torfusnepil, stillti upp á stein-
stólpa og kallaði „torfusneið”
eða eitthvað i þá áttina. Þá
hlupu listfræðingar til og kynntu
verkið. En út um sveitir voru
gamlir menn að rista þökur af
miklum hagleik i blómagarða
borgarbarnanna. Þeir létu sér
nægja að hrista höfuð og giotta
úti annað. Svo héldu þeiráfram
vinnu sinni. Fræðimennska list-
arinnar nær ekki til þeirra.