Alþýðublaðið - 04.12.1976, Blaðsíða 6

6 SJÖNMHMD
Laugardagur 4. desember 1976 biadió
DR. JAKOB
JÓNSSON
KRISTINDÓMUR OG LÍFSVIÐHORF
Þaö hefir oft vakiö furöu, hve
kristindómurinn barst geysi-
lega ört út um rómverska
heimsveldiö.Raunar voru sam-
göngur góðar, og mannaferðir
miklar fram og aftur á öllum
árstimum. En slikt getur aldrei
verið nein skýring á þvi, að and-
legar hreyfingar nái fótfestu.
Þær ná ekki tökum, nema þar
sem dulinn þorsti er i sálum
fólksins, eftir einhverju þvi,
sem fullnægir andlegri þörf.
Ég hefi verið aö dunda við að
þýöa bók, sem fjallar um dag-
legt lif á dögum Krists i löndun-
um við Miðjarðarhafið. Þetta er
ekki guðfræöi, heldur fræðsla
um alls kyns efni, sem snertir
daglegar þarfir fólksins til sjá-
var og sveita. Að mörgu leyti
hefir hin svonefnda menning
verið komin á hærra stig en
flestir geta imyndaö sér nú. En
þaö dylst engum, sem kynnir
sér andlegt lif i þessa timabils,
aö bölsýni, ótti og kvíöi hefir
legiö eins og mara yfir þjóö-
unum.f rauninni þarf ekki ann-
að en að lita á pislarsögu Krists
i guðspjöllunum til að sjá örlitla
mynd af þvi, hvernig ástandið
var. Við kristnir menn eru vanir
þvi aö lita á krossfestinguna
sem einstæöan atburö i trúar-
legu tilliti, — en frá sjónarmiði
sögunnar er hér aðeins einn af
mörgum svipuöum atburðum að
ræða. Það hefir verið rætt um
það, hvort gyðingar eða róm-
verjar hafi staöið aö aftökunni.
Og sérfræðingar i réttarfars-
sögu fornaldarinnar munu vera
þeirrar skoðunar, að dauðar-
dómurinn yfir Jesú frá Nazaret
hafi hvorki verið löglegur né
réttarhöldin farið löglega fram.
Maður, sem var þaulkunnugur
þessu efni, sagði við mig, að
ástæðan lægi raunar i augum
uppi. Landið hefði veriö her-
numið og hersetið, og ógurleg
spenna legiö i loftinu. Þá væri
sjaldan verið að setja það fyrir
sig, hvort lögum væri nákvæm-
lega fylgt. En þaö sýnir ef til vill
bezt, hve farg óttans hefir legiö
þungt á stjórnvöldum og um leiö
öllum aimenningi, aö maöur
eins og Jesús gat talízt hættu-
legur bæöi rómverska keisara-
dæminu og stjórnvöldum sins
eigin lands.
Þó var annað, sem aö minu
áliti geröi sálarástand fólksins
jafnvel ennþá kvalafullra held-
ur en kúgun einstakra stjórnar-
valda. Það var sú skoðun á lif-
inu og tilverunni, að allt væri aö
fara út i opinn dauöann sam-
kvæmt óviöráöanlegum lögmái-
um tilverunnar. Menn gerðu sér
yfirleitt tvennskonar hugmynd-
ir um tilveruna. Annaö hvort
var hún stöðug hringekja eða
menn tileinkuöu sér hugmynd-
ina um aldaskiptin miklu, likt
þvi sem gyðingar höföu kynnzt
henni I herleiöingunni austur i
jBabylon. Þá skiptist rás tilver-
unnar { „aldir” eða „eillfðir”.
Hvor megin-hugmyndin sem of-
an á varð hverju sinni, var eitt
vist, — að sjálf tilveran var að
ganga úr sér, hrynja, það voru
uppi göfugir hugsuðir, en trúin
á, að unnt væri breyta heimin-
um, snúa rásinni til góðs, — sú
trú var ekki sterk. Hin fornu goð
voru óteljandi, en hvert þeirra
réö aðeins einhverju afmörkuðu
svæöi, og voru sjálf örlögunum
háð. Og það var sáran kvartað
yfir þvi, að almenningur væri
farinn að vanrækja fórnirnar i
musterunum. A ýmsa vegu var
reynt að bregöast við ömurleik-
anum. Fundizt hafa rústir af
veizlusölum, þar sem
skreytingin var fólgin i mynd-
um af beinagrindum. „Etum og
drekkum, þvi á morgun deyjum
vér.” Svipaðar setningar voru
fleiri til i bókmenntum. Aðrir
forðuðu sér inn I launhelgarnar,
þar sem þeir lögðu stund á helga
siðu af ýmsu tagi, til að lifa þar
ódauðleikann á sinn hátt. En
yfirleitt má segja, að bæði viö-
leitni heimspekinganna og starf
launhelganna hafi miðað að þvi,
að frelsa einstaklingana frá
heiminum, en ekki að frelsa
heiminn. Sjálf endurnýjun ver-
aldarinnar varð að biða sins
tima, þegar sigurverkið væri út
gengið, og ný öld rynni upp i
stað hins dauðadæmda, ömur-
lega heims.
Meöal gyðinga höföu þróazt
tvær trúarhugmyndir, sem
veittu þeim sérstöðu. Þeir uröu
strangir eingyöistrúarmenn.
Hinn eini guð myndi eiga eftir
aö bylta öllu um. Hjá honum
voru öll önnur máttarvöld,
himintunglin, goðin og keisar-
inn I Róm máttvana og einskis
megnug. 1 ööru lagi trúöu
gyöingar þvi, aö guö myndi
senda heiminum hinn smuröa,
og þegar hann kæmi, færi allt
saman, heimsendir, dómur og
fullnaöarsigur hins góða og rétt-
láta og upprisa dauðra. Kristnir
menn erfðu þessa trú, og voru
sannfærðir um, að með upprisu
Krists væri hin nýja öld gengin i
garð. Það er engin tilviljun, aö
Nýja testamentið skýrir fjöl-
margt i fari Jesú frá Nazaret
sem uppfylling fornra spádóma
eða guösrikisvona, og stöðugt er
predikuð endurfæöing, endur-
sköpun, nýr heimur, upprisa
dauðra. —
Enginn vafi leikur á þvi, aö
kristnir menn bjuggust viö þvl,
aö aldaskiptin myndu eiga sér
staö meö Kristi. Þaö vekur
athygli, að postularnir áttu örð-
ugt, með aö trúa upprisu-
vottunum fyrst i stað. Það var
áreiöanlega ekkisökum þess, að
þeir ættu erfitt meö að trúa á
yfirnáttúrlega hluti, eins og
sumir nútimamenn. Hitt er
sennilegra, að þeir hafi búizt viö
upprisu allra dauðra manna um
leið, og ekki áttað sig á þvi, að
hin nýja öld væri upp runnin, án
þess aö hinn gamli heimur liöi
undir lok um leiö. Það sést
einnir greinilega á bréfum Páls
postula, sem er einhver örugg-
asta heimildin sem vér eigum
um frumkristnina, að hann hefir
lengi verið aö átta sig á þessu
vandamáli. Svo fór þó að lokum,
að það varð einn sterkasti þátt-
urinn i trúarlifi kristninnar, að
hin nýja öld væri runnin upp, og
þeim bæri að lifa og breyta i
samræmi við endurnýjun
heimsins.
Hér var komiö alveg nýtt llfs-
viöhorf. Ekki undanhald, ekki
farið undan brekkunni, heldur
upp á við. Ekki stefnt til dauö-
ans, heldur til lifsins. Og sá
kraftur, sem knúði framrásina
aö marki, var ekki köld örlaga-
hyggja, heldur íifandi vilji,
þrunginn af kærleika til alls og
allra. Kristnir menn trúöu þvi,
aö úrslitastundin væri þegar
upp runnin, þar sem gyöingar
og heiöingjar áttu von á henni
viö heimsendi.
Þaö var þessi bjartsýni lifs-
skoöun og jákvætt lffsviöhorf,
sem geröi þaö aö verkum, aö
hræddur og óttasleginn heimur
tók viö kristindómnum sem
frelsandi boöskap.
1 aldanna rás hafa margar
hreyfingar séö dagsins ljós
vegna þeirrar bjartsýni og
sigurvissu, sem kristin trú
kveikti i hugum manna. Meira
að segja pólitiskar þjóðfélags-
hreyfingar eins og Marxisminn
eru endurnærðar af þeirri von,
sem gyðingdómur og kristni
vöktu á sinum tima. Það er
einnig eftirtektavert, hve
margskonar mannúðar- og rétt-
lætishugsjónir hafa breiðst út
um heiminn, einmitt frá Kristn-
um löndum.
Nútimaguðfræðingar hafa
iátið sér tiðrætt um að bjartsýni
sýni eldri kynslóðarinnar hefi
orðið sér til skammar. Hún hafi
verið byggö á heimspeki
þróunarkenningar Darwins, og
það hafi verið orðin algeng trú,
að öllu hlyti að fara fram, >— og
sú barnalega bjartsýni hafi gert
þaö að verkum, að harmleikur
tveggja styrjalda hafi orðið enn
sárari en ella. Svartnætti
Á
djöfulskaparins hafi komið I
staðinn fyrir morgun nýrrar
aldar. Auðvitað er mikill sann-
elikur I þessari kenningu, og þar
sem hún náði sér niðri, skeði
þaö mikið sökum þess, að kirkj-
an sjálf hafði komizt úr tengsl-
um við hugsun timans. Það er til
dæmis mjög eftirtektavert, aö
hin frægi maður Albert Schweit-
zer hélt þvi fram, að þetta sam-
band hefði slitnað við það að
skynsemishyggjan hafi beðið
ósigur innan kirkjunnar, og hún
hefði látið undan þeirri freist-
ingu að einangra sig, hamra á
kenningum sinum án verulegs
viðtals við fulltrúa skynsam-
legrar hugsunar. Sjlafur tel ég
þessa skoðun full einhæfa. En
hvað sem þvi liður, viröist allt
benda til þess, aö hinar svo-
nefndu mannbætandi hreyfing-
ar eöa framfara-stefnur nútim-
ans úrkynjist, ef þær njóta ekki
hins endurnýjandi kraftar, sem
fylgir bjartsýni kristindómsins.
Sú bjartsýni byggist á trúnni á
þaö, aö fyrir guðs eigin kraft sé
hafin hin nýja öld i sögu heims-
ins. ' *
Það er mikil vandaspurning,
hvernig kristin trú eigi að verða
kjarnakraftur framtiðarinnar.
Það eru enn til menn, sem lifa
samkvæmt hvatningunni: „Et-
um og drekkum, þvi á morgun
deyjum vér.” Aðrir eiga það til
að fara að likt og sumir
heiðingjarnir i fornöld, aö gera
ráðstafanir til eigin frelsunar,
án tillits til þess, hvernig fer um
heiminn, jörðina, mannkynið.
„ÉG er frelsaður”. — „Það
verður dásamleg dýrð handa
mér”,þannig er sungið og talað.
Ofur-eðlileg hugsun frá vissu
sjónarmiði skoðað. En þaö er
dapurlegt til umhugsunar, ef
þeir sem fagna sinu eigin frelsi,
láta sér á sama standa um
heiminn. Loks heyrum við
stundum kristna menn tala eins
og allt sé að fara til fjandans. —
Þó stenzt ég ekki reiðari heldur
en þegar ég heyri presta pre-
dika eins og þeir séu að halda
likræður yfir kristindóm og
kirkju. Eða ræða um einhvern
ræfil, sem af tilviljun hefði
flækzt inn i baráttuna fyrir
björgun heimsins. Eins og
kristindómurinn væri „alltaf að
tapa”. Þá koma mér i hug orð
Jóns biskups Helgasonar”: Ég
sé ekkert aumara heldur en
prest með afsökunarmerki yfir
sér.”
Nei, heiöraði lesandi, kristur
og hans kenning þarf ekki aö
biðja afsökunar á tilveru sinnil.
Kristindómurinn er lif hins nýja
tima, nýrrar aldar, nýs heims,
þrátt fyrir þaö, sem eftir er af
hinum gamla. Þess vegna, þyk-
ir mér alltaf vænt um konuna i
Hjálpræðishernum, sem söng á
torginu: „Ég skal aldrei, aldrei
gefastupp nei, nei, Þvi um tima
og eilífð fæ ég frægan sigur”.
Þetta er hiö bjartsýna lifsvið-
horf kristindómsins.
LAN
Stjórn Lifeyrissjóðs Austurlands hefur
ákveðið að veita sjóðfélögum lán úr sjóðn-
um i janúar n.k.
Umsóknareyðublöð fást hjá formönnum
aðildarfélaga sjóðsins og á skrifstofu hans
að Egilsbraut 11 i Neskaupstað.
Nauðsynlegt er að umsóknareyðublöðin
séu fullkomlega fyllt út og umbeðin gögn
fyigi.
Umsóknir um lán skulu hafa borizt til
skrifstofu sjóðsins fyrir 20. desember n.k.
Stjórn Lífeyrissjóðs Austuriands.
Auglýsið í Alþýðublaðinu