Alþýðublaðið - 08.03.1977, Blaðsíða 7

Ma&fó' Þriðjudagur 8. marz 1977
UTLðND 7
Walter F. Mondale
„Sibreytileg verkefni og þörf-
in fyrir lifsfyllingu einstaklings-
ins þrýsta stööugt á, að fólk eigi
i auknum mæli kost á endur-
hæfingu bóklegrar og verklegr-
ar kunnáttu me&an lifiö endist”
segir Walter F. Mondale, vara-
forseti Bandarikjanna. Þaö
ræöir hann frekar i eftirfarandi
grein.
Fullorðinsfræðsla og lífs-
fylling
Verulegur hluti af styrk
Bandarikjanna sem lýöræöis-
þjóöfélags liggur i upplýsingu
þjóðfélagsborgara okkar.
Aukin menntun, bókleg og
verkleg, er samt sem áður þaö,
sem viö verðum aö stefna aö i
vaxandi mæli og það á um allan
aldur að verða þjóöarstolt okk-
ar, aö hvika hvergi þar frá. Hér
þarf til að koma endurskipu-
lagning á fulloröinsfræöslu okk-
ar þannig, að hver borgari eigi
þess kost að snúa sér aö námi,
sem hugur hans girnist, hvaö
sem aldrinum liður.
Of mikil sérhæfing, þar sem
menn loka sig frá öllu öðru en
þvi, sem tilheyrir daglegu
starfi, getur verið og er tvi-
eggjaö sverð. Menn geta raunar
komist lengra i sérhæfðu starfi,
en almennt gerist með þvi að
vera i einskonar búri. En er það
það, sem koma skal, þegar
aldur færist yfir?
Þvi miöur virðist augljóst, að
mikill fjöldi hinna sérhæföu fer
algerlega á mis við annað en
þrengstu viðfangsefni, og svo er
komið að þegar þeir ættu að
vera á þroskaaldri og horfa á lif
og umhverfi opnum augum og
huga eru þeir ekki i minni þörf
fyrir upplýsingu en táningar á
menntaskólastigi.
CJr þessu verður ekki á annan
hátt, betur bætt en að auka svo
alla möguleika á fullorðins-
fræðslu, að sett verði orðtakið:
„Svo lengi lærir sem lifir.”
Og við höfum nú gullnari
tækifæri en oftast áður, til að
mæta þessari þörf, þar SS!B YÍþ
höfum að kalla i höndunum
möguleika til dreifingar hvers-
konar fræðslu, sem hugur okkar
kann að girnast. Siðast en ekki
sizt tel ég að við böfum lika
nægilegt af áhugamönnum, til
þess að slikir draumar geti
rætzt.
Eigin reynsla
Ég átti þess kost um árabil að
taka þátt i skipulagningu
fræöslumála á vegum öldunga-
deildarinnar og hefi þannig haft
tækifæri til þess að hafa áhrif á
grundvallarstefnuna i fræðslu-
málum siðasta áratugs.En það
sem einkum beindi huga minum
að fullorðinsfræðslunni var
starfsemin i heimariki minu,
Minnesota.
Þar fór saman frjó athugun á
möguleikum rikisins, til þess aö
efna til allskonar fræðslu fyrir
fullorðna og vilji ráðamanna til
hverskonar samstarfs. Tak-
markið er að sérhver borgari
rikisins geti fundið eitthvað við
sitt hæfi til aukinnar lifsfylling-
ar meðan æfin endist.
Þessi starfsemi i Minnesota
er aðeins ein grein af þeim
mikla áhuga, sem ráðamenn
fylkjanna sýna nú i þessum efn-
um. Miðstöð Nýja Englands
rikjanna um fullorðinsfræðslu
Ful og lorðins lífsfyll ífræðsla ing
★ Of mikil sérhæfing er tvíeggjað sverð ★ Auka þarf möguleika á fullorðinsfræðslu ★ Þannig hvarf kynslóðabilið ★ Verður „námsleiði" sögulegt hugtak?
hefur nú með höndum áætlun,
sem nær til sex fylkja um sam-
hæfð vinnubrögð og rikisháskól-
inn i New-York riki hefur þegar
boðið fram námskeið fyrir nem.
endur yfir 60 ára aldri i fjöl-
mörgum greinum.
Ekki er látið við það sitja,
heldur eru einnig skipulögð
iveruhverfi fyrir nemendur og
það gerist æ algengara að eldri
og yngri nemendur sækist eftir
samvistum við nám sitt.
Hugmyndirnar um þessa
hreyfingu eiga einnig miklu
fylgi að fagna i ýmsum Evrópu-
löndum, sem mörg hver eru að
skipuleggja viðlika starfsemi,
einkum i verklegri fræðslu á
staðnum. Menn fá greidda þátt-
töku i námskeiðum, og leyfi frá
störfum án launaskerðingar,
eða aðrar hvatningar til endur
hæfingar.
Sameiginlegt þessu fólki er,
að það trúir þvi, að kunnáttu sé
að sækja viðar en i fasta skóla,
og það sé einmitt aöalatriðið að
geta tengt saman bóknám og
verklega kunnáttu i órjúfandi
samhengi. Þetta geti gerzt og
eigi að gerast á hvaða aldurs-
skeiði sem er. Það finnur að i si-
breytilegum heimi er það ekki
Walter Mondale, höfundur greinarinnar
nóg, að hafa sérhæft sig i ein-
hverju einu i eitt skipti fyrir
öll.
Og það eru ótrúlega mörg svið
sem menn fýsir að takast á við.
Ef til vill er gleðilegast af öllu,
að ýmislegt, sem menn hafa
ekki hugleitt, eða sinnt, getur
vakið lifandi áhuga fram eftir
öllum aldri, þegar menn hafa
gefið sér tima til að rifa sig upp
úr þvi saumfari, sem menn hafa
einu sinni lent i.
Þess ber að vænta, að hvar
svo sem fólk er samansafnað,
hvort er i skólum, verksmiðj-
um, vinnubólum eða kirkjulegu
starfi, eigi þessi hreyfing að
geta auðgað lifið að þvi sem
mölur og ryð fær ekki grandað,
eflingu skilnings og samhugar
um leið og þekking eykst á ann-
arra kjörum og lifsviðhorfum.
Brot af þessum möguleikum
þykist ég hafa eygt i starfi minu
að fræðslumálum.
Æfilangt nám
Það er engum efa bundið, að
eftir að skriður komst á full-
orðinsfræðsluna, þó margt sé
þar ógert, hefur það áorkað
þvi, að eldra fólk, sem jafnvel
varhættstörfum að mestu leyti,
getur nú horft bjartari augum
til framtiðarnnar. Lifsreynsla
þess er einnig of dýrmæt til
þess, að hún eigi aö hverfa með
þvi i gröfina, og hér birtist ein-
mitt möguleikinn, til þess að
þetta góða fólk finni, aö þess sé
enn þörf, þótt vinnugetan hafi
skerzt og knúið þaö til að láta af
venjulegum störfum.
Hér er örugglega snert á þvi
sem jákvæðast er i hreyfing-
unni.
Mér er minnisstæður vitnis-
burður gamals eftirlaunamanns
sem þingnefnd um fræðslumál
átti tal við á liðnu sumri. Honum
fórust svo orð: „Það varð mér
eins og opinberun að koma aftur
i skóla, til þess að rif ja upp fyrri
kunnáttu, meðal annars læra af
þeim yngri og ef til vill með
veika von um að þeir gætu eitt-
hvað af mér numið. Þetta rætt-
ist rikulegar en ég þorði að gera
mér i hugarlund áður. En það
bezta er enn ósagt. Samvistirn-
ar við hina nýju kynslóð, sem nú
er i uppvexti, og ég hafði haft
talsverða fordóma á,ollu þvi, að
ég leit lifið nýjum augum og
lærði að meta þeirra sjónarmið,
og ég vona að þeir yngri hafi
lika lært að meta min. Þannig
virtist mér hið umtalaða kyn-
slóðabil hverfa.
Fjölmargt af þvi, sem við hin
eldri og reyndari höfum lært og
reynt á langri lifsleið myndi
glatast ella. Og ný og fersk
viðhorf hinna yngri sýna okkur,
að sitthvað, sem við höfum talið
sjálfgefið eða ekki veitt athygli,
snertir á annan hátt rætur
viðfangsefna en okkur hafði
hugkvæmst.
A þennan hátt geta kyn-
slóðirnar látið hönd selja hendi
milliliðalaust kunnáttu eldra
fólksins og fersk viðhorf hinna
yngri.
Þannig hlýtur að safnast örar
i þann sameiginlega sjóð sem
við köllum sögulega menningu
þjóðfélagsins.”
Tvíhliða ábati
Um leið og við viðurkennum
skoðanir og reynslu hins aldna
eftirlaunamanns, komumst við
ekki hjá þvi að sjá að með þvi að
opna leiðina milli kynslóðanna i
námi og starfi, þarf enginn
lengur að streitast við að nema
ákveðinn þekkingarforða á
ungum aldri, til þess að geta
orðið hlutgengur. Ef menn vita,
að þeim stendur sú leið ætið
opin að bæta við þekkingu sina,
hvort heldur er bóklega eða
verklega á það að þýöa að svo
kallaður námsleiði, sem tals-
vert ber á meðal yngra fólks,
verði brátt sögulegt hugtak.
Þroski manna til náms fer ekki
ætiðeftir árum, og þó unga fólk-
ið taki þvi með trúarinnar aug-
um, að það þurfi að afla sér svo
og svo mikillar þekkingar á
venjulegum skólaaldri, varðar
miklu, að skilningurinn hvers-
vegna.sé með i ferðinni.
Niðurstaðan af tilraunum
okkar lofar einnig mjög góðu. A
árunum 1969-1972 óx tala náms-
manna i fulloröinsfræðslu um
20,4% en á sama tima óx tala
námsmanna i æðri skólum um
8,8%.
Athuga þarf viðhorf skólanna
til hluta- og heimanáms. Ennþá
eru þeir fremur bundnir við
hina hefðbundnu starfsemi og
rýmka þyrfti möguleika hinna
eldri, til að ná sama marki og
skólarnir stefna aö fyrir hina
yngri.
Við skulum hafa hugfast að
eftir öllum sólarmerkjum að
dæma, muni tala þjóöar okkar
aukast úr 127 milljónum 1970 i
190 milljónir árið 2000. Liklegt
er að aldursskipting þjóðarinn-
ar verði einnig hinum eldri i
hag. Ekki sizt þessvegna
verðum viö að vinna ötullega að
fullorðinsfræðslunni og gera
hana sem viðtækasta og áhrifa-
mesta.
Stækkum hringinn
Þó hingað til hafi einkum
verið rætt um okkar innan-
landsmál og dvaliö við það, sem
kalla mætti aðsíoð við þá, sem
eru smáít ög smátt að hverfa af
vettvangi starfsins hér og i
þeirri veru að gera þá aftur og
sem lengst virka i þjóöfélaginu,
megum við vita að við erum
ekki einir i heiminum!
Þessi hreyfing á einnig að
geta náð út fyrir okkar landa-
mæri, jafnhliða þvi, sem aðrar
þjóðir gera einnig á sama eöa
svipuðu sviði.
Vel má vera, að við stöndum
ýmsum framar um fjölda skóla
bæði undirbúnings og æðri
menntastofnana og gætum
þessvegna verið i fararbroddi.
En hvi skyldu aðrar þjóðir ekki
einnig njóta góðs hér af?
Þó við stefnum að þvi að gera
okkar þegna sem hæfasta að
kunnáttu.lifsfyllingu og þar með
hamingju frá vöggu til grafar,
er það örugglega ekki siður
mikilsvert að aðrar þjóðir feti i
sömu slóð.
Látum okkur skiljast að við —
mannkynið — erum öll á sama
báti, þegar öllu er á botninn
hvolft. Viðtæk samvinna um
menningarverðmæti og dreif-
ingu þeirra kann að vera
þýðingarmeiri en margur hygg-
ur, ef til vill eina ranhæfa vonin.
Þýtt og endursagt
o.s.
Of mikil sérhæfing getur verið tvleggjaö sverð.