Alþýðublaðið - 17.01.1978, Blaðsíða 5

SS3SF Þriðjudagur 17. janúar 1978
5
tækifsri til þess aö afla sér
framhaldsmenntunar. Meö
þessu móti mætti auka tengslin
millistétta og þjóðfélagshópa til
muna og kannski koma i veg
fyrir málfarslega og ekki hvað
sist menningarlega einangrun
þeirra. Hér er um að ræða
aðeins eina tillögu sem i fram-
kvæmd mætti stuðla að auknum
menningartengslum milli
stétta, en vafalaust mætti koma
með margar fleiri og betri.
Við þurfum ekki annað en lita
til nágrannalandanna til þess að
fullvissa okkur um það að með
samskonar eða likri efnahags-
þróun hér og þar, þá má
tvimælalaust gera ráð fyrir
málfars og -menningarlegum
klofningi á likan hátt hérlendis
sem erlendis. En jafnvel þótt
möguleiki sé á þvi að sporna við
slikri þróun með fyrrgreindum
aögerðum verður það tæplega
gert nema að til efnahagslegra
ráöstafana sé gripið i samræmi
viö vilja og þarfir fjöldans.
Jóhannes Ágústsson
íslenzkt mál og hinir
ýmsu þjóðfélagshópar
Ein er sú spurning sem ég
velti oft fyrir mér, en hún er
hvað sé i raun rétt eða gott mál.
Að minu áliti hlýtur hér að vera
um að ræða, i fyrsta lagi,
smekksatriði þ.e. máltilfinning
hvers og eins hlýtur að segja
honum til um hvað sé „rétt” eða
„gott” mál. Það er siðan
hvernig þessi máltilfinning ein-
staklingsins mótast og er mótuð
sem er höfuðatriðið. í öðru lagi
er hér um að ræða hagnýtt gildi
málsins fyrir einstaklinginn i
samskiptum hans við heildina.
Mál hans hlýtur að vera þeim
mun „réttara” og „betra” þvi
auðveldara sem þeir er viðkom-
andi einstaklingur vill ná sam-
bandi við, skilja hann.
Eins og málið horfir viö mér,
þá hlýtur siðara atriðið að vera
mun mikilvægara en það fyrra
þ.e. að skilningur og hagnýtt
gildi gangi fyrir smekk og til-
finningu. En, hefur i umræðum
um islenzkt mál alltaf verið
gengið út frá þvi sem kalla
mætti hagnýtt gildi málsins
fyrir hvern og einn? Tæplega.
Stundum hefur jafnvel verið
reynt að sporna við þvi er nefna
mætti eðlilega málþróun, eins
og baráttan gegn flámælinu ber
vitni um. En islenzk tunga
verður ekki mótuð með reglu-
gerðum, lagasetningu eða mál-
farslegum krossferðum. Islenzk
tunga, eins og reyndar öll önnur
tungumál, mótast á vinnu-
stöðum, heimilum, skólum
o.s.frv. jafnt við færibönd
frystihúsanna sem á kaffi-
stofum Háskólans, og þá alltaf
eftir þvi sem aðstæður og
umhverfi gefa tilefni til.
En er þá ekki hætta á mál-
farslegri stéttaskiptingu hér á
landi samskonar og hefur átt
sér stað erlendis? Jú, vissulega.
Eftir þvi sem menntamenn og
verkafólk fjarlægjast hvort
annað meir og meir eykst
En það þarf fleira til þess að
hindra málfarslega stéttaskipt-
ingu en nýyrðagerð og opna
fjölmiðla. Hættan yrði vissulega
ekki heldur minni á menningar-
legri stéttaskiptingu sem afleið-
ing þeirrar málfarslegu. Það
þarf þvi tvimælalaust að auka
menningarleg samskipti hinna
óliku stétta og þjóðfélagshópa
t.d. með þvi að gera æðri
menntun mun almennari þ.e. að
hún verði sjálfsögð fyrir hvern
og einn. Að opna skólakerfið og
þá sérstaklega háskóla og
menntaskóla (fjölbrautarskóla)
fyrir alþýðufólki, gefa hverjum
og einum, réttum og sléttum,
hættan á málfarslegri
einangrun, kannski hvoru-
tveggja hvað varðar framburð
en þó helst hva^ð orðaforða
viðkemur. Náttúruíega má
segja að hér sé um að ræða eðli-
lega þróun i þvi stéttarþjóð-
félagi sem það islenska er.
Kemurkannski að þvi einhvern-
tima að verkafólk hættir t.d. að
gera sér fulla grein fyrir þvi
máli sem ritað er i sum hver
dagblöðin? Einsog danskur
verkalýður getur nú i dag ekki
stautað sig fram úr
„Information” eftir þvi sem
danir sögðu mér sjálfir.
Það má segja að vissulega
hafi verið reynt að sporna við
þvi að málfarsleg gjá myndað-
ist milli stétta og ólikra þjóðfél-
agshópa hér á landi t.d. með til-
búningi nýyrða eða þýðingu
erlendra orða. Þannig að rit
islenskra menntamanna eru
ekki uppfull af erlendum
tökuorðum torskilin islenskum
almenningi. Þá hefur þáttur
fjölmiðla verið mikilvægur hvað
þetta varðar. Mikilvægi þeirra á
þessu sviði er ekki hvað sist
fólgið i þvi að i þá riti og fram i
þeim komi fólk úr sem flestum
stéttum og ólikustu þjóðfélags-
hópum, sem og frá sitt hverju
landshorninu.
12. hefti Hafrannsókna er komið út
35-80% loðnuhrogna sem losna við
dælingu í skip frjóvgast og lifa
úter komið 12. hefti rits-
ins Hafrannsóknir, sem
Hafrannsóknastofnunin
gefur út. Meðal efnis er
skrá um ritgerðir sér-
fræðinga stofnunarinnar,
eftir Eirík Þ. Einarsson,
bókavörð og grein eftir
Eyjólf Friðgeirsson, fiski-
fræðing, um frjóvgun og
klak loðnuhrogna.
Grein Eyjólfs byggist á athug-
unum, sem hann framkvæmdi um
borð I nokkrum loönuskipum, en
eins og kunnugt er, losna hrogn úr
loðnuhrygnum við dælingu úr
nót upp i skip. Beindust athug-
anir hans að þvi hve mikill hluti
hrognanna losnaði, hvort eggin
frjógvuðust og klektust eðlilega
út.
Höfundurinn rekur gang athug-
ana sinna en I ágripi i lok greinar-
innar kemst hann að þeirri niður-
stööu að við dælingu úr nót, geti
hrygnurnar sennilega tapað allt
að 2% af þunga slnum af hrognum
(um 1/15 af hrognunum). Þau egg
sem losna eru fullþroska. Við
dælingu kreistast svil úr
hængnum. Frjóvgun á sér stað á
hluta eggjanna, sem kreistast úr
hrygnunum og fara út með dælu-
vatninu, einnig laskast hluti af
eggjunum og deyr strax og ein-
hver hluti frjóvgast ekki.
Sá hluti, sem frjóvgast og lifir,
var frá 35% til rúmlega 80% i 12
Húsnæði óskast
til leigu fyrir lögregluvarðstofu á Akra-
nesi.
Þarf helst að vera á 1. hæð.
Upplýsingar gefur undirritaður.
Lögreglustjórinn á Akranesi,
13. janúar 1978
Björgvin Bjarnason.
athugunum, sem gerðar voru 10.
og 13. mars.
Hlutfall eggja, sem lifir
dælinguna af og frjóvgast viröist
standa i öfugu hlutfalli við þrýst-
ing, sem loðnan veröur fyrir.
Þrýstingurinn getur stafaö frá
dælingu, nót (aflamagn I kastinu
og hve mikið er hert að) og sjó-
lagi.
Llmið á loönueggjunum
storknar innan tveggja klukku-
stunda, en á þeim tlma geta
loðnuhrognin sokkiö 50-70 metra
og limst við botninn. Sé dýpið
meira eru likurnar á þvl að eggið
festist minni, en þó hugsanlega
talsveröar. AM