Alþýðublaðið - 29.10.1979, Blaðsíða 12

12
Alþýðublaðið 60 ára
AlþýAublaðið

Alðá'öwhJMðSð^
7, sambaniisþing
A!|»íflusamb»iids tslands
Alþýð»»amb»»a Uianð».
}<•« iiuMia
Ptt~K'ThttmXȎt*i
Verkamannalélagið „Blír
\ éixtmsm.
i:>. Veggféður*
> %i&r ;
Sijí«rfti»r K}art«r,íií>.%
t * )K«« ** <***•'<•« < »•■»<.•**,<!
, • - . • ■ *■
< j **« I < « s.^:»x->9» < . *■*♦<■•>« : ■.<»*>:••»« <*; *<•
ÍK<> (Í;«*J{ kÍ <■.>*:<>,, ■> <«'<V" í*<í>a:>fc!»>M '« M*

f
< ><«'0 *V J ■*/-■■ :..>:»r *»! .«: ( K«W!««V*Í ?'»<!<«:*»
■>« » ■> t« ■ » «V* *J*> :■» >:•>«>. >«* *» | í»wt *!«V <!><**«»
** <«•*»>/ j ■>■> .,■. :.<•*:■* .< «♦!#> ♦/*» : ’ t>' <■*<■<- * tVÍKk+Tý Mt*
-w* • ■♦••<; * >».««' j ****»« <« *<»<
<••••' >•»» ■ ( •*■''. <«•>■ xt*y>*'.v >■< ■ í»«x*v>. *»(.<»>>»». f>a*
< !%!>•>■' :«< | '$(#■ ■'« ■>>»<»•«*>»» «< *»>-<<'; «iiina<ýw|,;« < »< »«(:*/<•. i«s
*>»<»«« .»! <*>» (<í (<*>»'♦ »««' | ttjiwááttjybty:
>.:■<. »>',> .» :«*»«*> :•.: *'• »>.<* ‘ {>*><«■ »*.:'«
.-»» X>< *«» *■«*»»
: > >'-» V >-.:.*.. ><*«
x<>: ***», -~ < *»y>í» > ,<»

■'**■.<■:> *>».»< ♦■ « %•<•*! :< »*
> >■<' í ■<»<•» «♦* »:«•>»» •<«*- «*»
{ » < * **»*» w<‘> ****(>
I < ***umM<
■ ■■: t'ttKíííWiW** (>.*>«*•*#
|>w< -<« .-->• <
Forsiða Alþýðublaðsins 1. desember 1926. Þá var blaðið
stækkað upp í 4 dálka, enda var þá Alþýðuprentsmiðjan
tekin tii starfa.
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson, ábyrgðarmaður Alþýðu-
blaðsins í október 1933.
Jón Baidvinsson, ábyrgðarmaður Alþýðublaðsins 22.
nóv.-3. des. 1921.
Sigurjón Á. ólafsson, fyrsti afgreiðslumaður Alþýðu-
blaðsins.
fyrir þennan tima var flest e6a
allt handsett, sem fyrr segir.
Starfsmenn prentsmiöjunnar
voru 7-9 en Hallbjörn ritstjóri var
einnig prentsmiöjustjóri. Þessi
prentsmiöja var notuö óbreytt
fram undir síöari heimsstyr jöld,
þegar alveg var skipt um véla-
kost.
Ætlunin haföi veriö aö stækka
Alþýöublaöiö þegar er prent-
smiöjan væri fengin, en svoslysa-
lega tókst til viö afgreiöslu hinna
nýju letra, aö of litiö var af is-
lenskum stöfum. Varö þvi aö
fresta stækkuninni um sinn, en af
henni varö þó nokkru seinna. Al-
þýöublaöiö stækkaöi þ. 1. desem-
bér 1926 úr þremur dálkum, eins
og þaö haföi veriö frá upphafi,
uppí fjóra dálka á hverri siöu, og
var brotiö lengt aö sama skapi.
Siöufjöldinn var hins vegar sá
sami áfram, fjórar síöur á hverj-
um degi. Þessi stækkun Alþýöu-
blaösins þóttu allmikil tiöindi 1 þá
daga, og þótti mönnum blaöiö
breyta mjög um svip viö stækk-
unina og bætta prentun og letur.
Uppsetning var þó i höfiAdrátt-
um hin sama og áöur, fyrirsagnir
flestar eindálka og greinar oftast
látnar rekja sig áfram ein af ann-
ari sem fyrr. Auglýsingar voru
oftast settar á forsiöu þegar hér
er komiö sögu, en þó er ekki aö
sjá, aö þaö veröi algild regla fyrr
en siöar.
Samstarfsmenn Hall-
bjarnar
Vilhjálmur S. varö fastur blaöa-
maöur viö Alþýöublaöiö áriö 1926,
og var þaö allt til 1946, mikill
buröarás alla tiö. Þeir Þórbergur
Þóröarson og Halldór Kiljan Lax-
ness voru vildarvinir Hallbjarnar
og skrifuöu nokkuö i blaöiö, Þór-
bergur t.d. hiö fræga opna bréf til
Arna Sigurössonar, frikirkju-
prests, sem birtist i Alþýöublaö-
inu 24. sept. 1925, og varö þess
valdandi, aö blaöiö sendist gjör-
samlega upp. Guömundur R.
Ólafsson úr Grindavik, barna-
kennari, skrifaöi talsvert í Al-
þýöublaöiö i ritstjórnartiö Hall-
bjarnar, og varö þar fastur
starfsmaöur áriö 1926. Þá mun
Hendrik Ottósson hafa skrifaö
nokkuö i blaöiö á þessum tíma. Af
öörum, sem skrifuöu i blaöiö
fyrsta áratuginn i sögu þess,
skulu nefndir, auk samstarfs-
manna Ölafs Friörikssonar:
Agúst Jóhannesson, Jónbjörn
Gislason, steinsmiöur, og Pétur
G. Guömundsson. Jón Thorodd-
sen yngri, skáld, sonur Skúla
Thoroddsen, skrifaöi nokkrar
pólitiskar greinar I blaöiö, en
hann lést áriö 1924.
Haraldur Guðmundsson
1 ársbyrjun 1928 tók Haraldur
Guömundsson viö starfi ritstjóra
Alþýöublaösins af Hallbirni Hall-
dórssyni. Haraldur gegndi þvi
starfi til 9. febrúar 1931, er hann
var skipaöur bankaútibússtjóri á
Seyðisfiröi. Haraldur var jafn-
framt þessu þingmaður og einn af
fremstu áróöursmönnum fbkks-
ins. Vilhjálmur S. Vilhjálmsson
lýsti ritstjórn Haralds á þessa leiö
I 35 ára afmælisblaöi Alþýöu-
blaösins: „Haraldur var önnum
kafinn i starfi fyrir flokkinn og
feröaöist langtimum saman fyrir
hann um landiö. En þegar hann
vannviöblaöiö, bar þaö áþreifan-
lega merki hans, frábærrar
glöggskyggni I þingmálum, og þá
fyrst og fremst atvinnu- og fjár-
hagsmálum, og stóöst þá ekkert
fyrir er hann hélt á pennanum i
baráttumálum flokksinsá alþingi
og utan.” Mun Alþýöublaöið
sjaldan hafa veriö jafn gott póli-
tiskt málgagn á þessu timabili og
meöan Haraldur var ritstjóri.
A meöan ritstjórinn var fjar-
verandi, kom þaö i hlut blaöa-
mannanna, sem voru tveir a.m.k.
yfirleitt, aö stjórna blaöinu. Guö-
mundur G. Hagalin var blaöa-
maöur á Alþýöublaöinu i átta
mánuöi um þaö leyti sem Harald-
ur var aö byr ja sem ritstjóri 1928,
og fyrrnefndur Guðmundur R.
Óiafsson úr Grindavlk var fastur
blaöamaöur. Vilhjálmur S. Vil-
hjálmsson var blaðamaöur allan
þennan ti'ma.
Ólafur Friðriksson aftur
Ólafur Friöriksson varö rit-
stjóri Alþýðublaösins ööru eöa
öllu heldur þriöja sinni þ. 10.
febrúar 1931, er Haraldur Guö-
mundsson lét af ritstjórn. Ólafur
haföi unniö áfram i viölögum viö
blaöiö eftir aö hann hætti sem rit-
stjöri 1922. Meö 1929 fór hann aö
skrifa um verkalýösmál, og áriö
1930 varö hann fastur starfsmað-
ur áritstjórn blaösins. ólafur var
ritstjóri til 19. júni 1933.
Eins og Vilhjálmur S. Vil-
hjálmsson skrifar, kom aö sjálf-
sögöu svipur ólafs á blaöiö, er
hann varö aftur ritstjóri: þess:
Baráttugleöi, þrautseigja og óbil-
andi trú á hugsjónir jafnaöar-
stefnunnar. Blaöamenn voru
áfram þeir Vilhjálmur og Guö-
mundur, sá siöarnefndi til árs-
loka 1932.
Einar Magnússon og
Vilhjálmur
Um áramótin 1932 og 1933 var
sú breyting gerö á ritstjórn Al-
þýöublaösins, aö stjórnmálarit-
stjórnin var skilin frá almennri
ritstjórn. Haföi Ólafur Friöriks-
son áfram hina almennu ritstjórn
meö hendi, en sérstök nefnd
annaöist um stjórnmálahliöina.
Var sú nefnd skipuö þremur
mönnum, þeim Einari Magnús-
syni menntaskólakennara, Héöni
Valdimarssyni alþingismanni og
Stefáni Jóhanni Stefánssyni
bæjarfulltrúa. Var Einar
Magnússon formaður nefndar-
innar, og hann varö ábyrgöar-
maöur blaösins 19. júni um
sumariö 1933, er Ólafur lét af rit-
stjórn.
Starfsfólki Alþýöublaösins var
fækkaö mjög I sparnaöarskyni ei
Einar varö ábyrgöarmaður. Var
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson eini
blaöamaöurinn fyrir utan
ábyrgöarmanninn Einar
Magnússon, sem skrifaöi leiöar-
ana. En Einar var aöeins
ábyrgöarmaöur til september-
loka, er kennsla hófst aö nýju hjá
honum i menntaskólanum. Þetta
var reyndar aöeins millibils-
ástand þangaö til Finnbogi Rútur
Valdemarsson tæki viö ritstjórn-
inni.
Þann stutta tíma, sem Einar
Magnússon var ábyrgöarmaöur
Alþýöublaösins mun biaöinu hafa
veriö stefnt þrisvar fyrir meiö-
yröi. Fyrsta stefnan var frá Ólafi
Thors fyrir frétt um hina svoköll-
uöu norsku samninga. Var Einar
dæmdur til aö greiöa 300 króna
sekt og málskostnaö. önnur
stefna var fyrir þýöingu úr
danska blaöinu Politiken á grein
um Hitler, en ekki varö meira úr
þvi máli. Vilhjálmur S. Vil-
hjálmsson skrifaði um bruggara
sem tekinn var á Frakkastlg, og
kallaöi hann „eiturbyrlara”, og
var einnig stefnt fyrir þaö.
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson var
skráöur ábyrgöarmaöur Alþýöu-
blaösins i október 1933, þar til
Finnbogi Rútur tók viö ritstjórn-
inni og bylti blaöinu á 14 ára af-
mælisdegi þess, 29. október 1933.
Meö því má segja aö nútfminn
hafi haldiö innreiö sina i Islenska
blaöamennsku. En um þaö er
fjallaö I annari grein hér i blað-
inu.
Baráttumál siðari hluta
timabilsins
t Alþýöuhelginni 31. des. 1949 er
gerð grein fyrir helstu baráttu-
málum blaösins frá 1926, er blaöiö
var stækkaö, og til 1933, er Finn-
bogi Rútur tók viö blaöinu. Fer
greinargeröin hér á eftir.
„Umbætur á kosningarétti og
kjörgengi. Baráttan fyrir aukn-
um réttindum iþessuefni hélt enn
áfram, og tók nú loks aö bera
sýnilegan árangur. Ariö 1929 fékk
Alþýöuflokkurinn þvi til vegar
komiö meö stuöningi Fram-
sóknarflokksins, aö lagaákvæö-
um um kosningar til sveita- og
bæjarstjórna var breytt á þann
veg, aö kosningarétturinn var
færöur niöur I 21 ár. Þá fékkst og
sú umbót, aö þeginn sveitastyrk-
ur svifti menn þvi aöeins kosn-
ingarétti, aöhannættirætur sínar
aö rekja til leti, óreglu eöa hiröu-
leysis. Þar meö var brautin rudd
enda var þess nú eigi langt aö
blöa, aö hliöstæö breyting væri
einnig gerö varöandi kosningar til
alþingis. Fékkst þvi framgengt
meö breytingu á stjórnarskránni
1934 og nýjum kosningalögum,
þar sem aldur til kosningaréttar
var ákveöinn 21 ár og hann veitt-
ur mönnum, þótt þeir heföu oröiö
aö þiggja sveitarstyrk.
Verkamannabústaöir. Eitt
þeirra mála, sem Alþýöublaöiö
beitti sér mjög fyrir á þessu tima-
bili, voru byggingamálefni
verkalýösins. Ástandiö i hús-
næðismálum alþýöu var mjög
bágboriö. Var þvl oft og rækilega
lýst i blaöinu, enda voru dæmin
nærtæk. Fyrsti árangur þessarar
baráttublaösins og Alþýöuflokks-
ins var sá, aö á alþingi 1929 tókst
aö fá samþykkta löggjöf um
verkamannabústaði. Meö þeim
lögum var stigiö merkilegt spor i
þáátt, aögefa verkafólki tækifæri
til aö koma sér upp góöum og
heilsusamlegum ibúöum. Hefur
þessi löggjöf oröiö mörgu al-
þýöuheimili til stórfelldra hags-
bóta, svo sem kunnugt er.
A þessu timabili hóf Alþýöu-
flokkurinn skipulagöa baráttu
fyrir alþýöutryggingum, og veitti
blaöiö þvl stórmáli mjög ötulan
stuöning. Andstaöan var hörö og
skilningur annara flokka á mikil-
vægi málsins vægast sagt ákaf-
lega sljór. Attiþaöþvienn langt i
land. En Alþýöublaöiö undirbjó
jaröveginnog opnaöiauguæ fleiri
þjóöfélagsþegna fyrir nauösyn
heildarlöggjafar um þetta efni.
Akvæöi um bætt skipaeftirlit og
ný heildarlöggjöf um réttindi sjd-
manna voru meöal þeirra um-
bótamála i þágu sjómanna-
stéttarinnar, sem blaöiö og flokk-
urinn beittu sér einkum fyrir á
þessu tlmabili.”
Kjartan Ottósson tók saman