Vísir - 04.08.1970, Blaðsíða 8

r
) i )■ i' i' tn>" i ,’j'}: !1 .< i r i
VISIR
Otgefan lí Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R Eyjóifsson
Ritstjóri- Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingar: Bröttugötu 3b. Símar 15610 11660
Afgreiösla- Bröttugötu 3b Sfmi 11660
Ritstjór.1) Laugavegi 178. Sími 11660 (5 tínur)
Askriftargjald kr 165.00 á mánuði innanlands
f lausasölu kr. 10.00 eintakið
Prentsmiðja Vfsis — Edda hf.
Hvar eru hugsjónirnar?
[^ommúnistar ráða nú ríkjum, þar sem býr yfir einn
nilljarður manna. Engin stjórnmálahugsjón getur
itátað af slíku veldi. Aðrir hlutar heims skiptast milli
nislitra stjórnmálastefna. í lýðræðisríkjum leysir
einn flokkur annan af hólmi og ein hugmyndafræðin
aðra, svo sem gerðist í Bretlandi í vor.
53 ár eru liðin frá byltingunni í Rússlandi, 21 ár
er frá sigri kínverskra kommúnista.
Valdataka kommúnista í fjölmörgum ríkjum Evr-
ópu eftir aðra heimsstyrjöld byggðist hins vegar ekki
á byltingu „innan frá“. Þau grundvölluðust á her-
námi Rauða hersins í löndum, sem nasistar og föru-
nautar þeirra höfðu ráðið. Hópar kommúnista náðu
og héldu völdum sínum einungis vegna „nærveru
Sovétríkjanna“. Þetta kom enn skýrt í ljós í Ung-
verjalandi árið 1956 og Tékkóslóvakíu árið 1968, þeg-
ar beinlínis þurfti að beita mætti stórveldisins gegn
skýlausum vilja þjóðanna.
Kommúnistar byggja ekki völd sín á neins konar
viljayfirlýsingu meirihluta fólks, sem þessi lönd
byggir. Jafnvel margslungir málsvarar þessa skipu-
lags geta ekki varið völd kommúnista með skírskot-
un til svokallaðra „kosninga“ í viðkomandi löndum,
enda iðka þeir slíka vörn æ sjaldnar. Völd kommún-
ista eru því í bezta tilviki grundvölluð á þeirri áráttu,
sem algeng er meðal kommúnista hérlendis og er-
lendis, að þeir séu þess umkomnir að ráða málefnum
fólks til lykta eins og því sé „fyrir tíeztu“, án þess
að fólkið sjálft geri sér grein fyrir nauðsyn þess.
Raunar er ástæða til að ætla, að valdhafar kommún-
ista girnist valdið einungis vegna valdsins sjálfs. Hin
„nýja stétt“ stefni að því að halda stöðu sinni með
sama hætti og af sömu hvötum og til dæmis rúss-
neska keisaraættin á sínum tíma.
f skiptum stórvelda hins kommúnistíska heims er
einnig augljóst, hversu hugsjónin má sín í rauninni
lítils. Kínverjar og Sovétmenn berast á banaspjót,
af því að bæði ríh'n fýigja í rauninni heimsvalda-
stefnu. Valdhafa í Moskvu og Peking skiptir engu
viðgangur hugsjónanna, nema þeir geti nýtt þær til
að færa út veldi sitt.
Tvennt gerðist í síðustu viku, sem beinir athygli
að eðli hinna kommúnistísku valdhafa. í Sovétríkj-
unum var dreift bæklingi, þar sem Mao Tse-Tung er
sagður verri svikari en Adolf Hitler. Frá því að slitn-
aði upp úr vinfengi valdhafa í Moskvu og Hitlers á
sínum tíma, hefur Hitler verið kallaður þar mesti böl-
valdur íhannkyns. Nú telja rússneskir kommúnistar,
að kommúnistinn Mao hafi hnekkt því meti.
Viðtöl við unga rússneska menntamenn voru birt
í bandaríska sjónvarpinu á sama tíma, en þeim þátt-
un hafði verið smyglað úr landi. í þeim birtist nakið
ótspillt valdakerfi hinnar nýju yfirstéttar í Sovét-
íkjunum, sem viðheldur sjálfri sér eingöngu í skjóli
fangelsa og „geðveikrahæla“. Og hvar eru svo hug-
sjónirnar gömlu um „frelsi“ og „jafnrétti“?
í
VÍSIR . Þriðjudagur 4. ágúst 1970.
í heildverzluninni Kristján Ó. Skagfjörð verða menn hluthafar eftir átta ára starf í fyrirtæk- !
inu. Fyrirtækið gefur þeim þá hlut. Stjómend ur þess telja, að þetta hafi gefizt vel og verið
öllum til hagsbóta. — Myndin sýnir ýmsa ráðandi menn heildverzlunarinnar. Frá vinstri:
Jón Guðbjartsson, stjórnarformaður, Martin Meyer, fiskiðnfræðingur, Þórarinn Jónsson, (
framkvæmdastjóri, og Ingi Jónsson, sölustjóri. ■•
ER HEILDVERZLUNIN
ÓÞARFA MILULIÐUR?
!
f
t
t
— Litil saga um hænur og egg
Menn tala oft um „milli- félö8um hans hugkvæmdist,
“ ’ .' hVbrt þáriiá Vééri ékli inárkaðúr
llöina í verzlun Séhi fyrir hiría mörgu eggjaframleið
„shíkjÚ3ýr“ á þjóðar-' ehdÚr á ísiandr. Nú er því svo
líkamanum, sem beri að
uppræta. „Holdugir
heildsalar“ eru taldir
dæmigerðir fyrir yfir-
stétt og'auðvaldsskipu-
lag. Hógværari menn
kalla heildverzlunina oft
óþarfa millilið.
Losna ekki við starf-
semi heildverzlunar
Stórkaupmenn svara því til,
að nútíma þjóöfélag einkennist
af mikilli verkaskipingu milli
þjóöifélagsþegnanna. Miklar fjar-
Iægðir skilji nú að framleiðendur
og neytendur. Flutningur á vör-
um og geymsla taki sífellt meira
rúm i efnahagsstarfseminni. i
þjóðarbúskap, sem byggist á
verkaskiptingu, annist verziun-
in, heildsala og smásala dreif-
inguna, en dreifingin sé jafn-
nauðsynleg og nútíma þjóðar-
búskapur sjálfur. Byggja verði
á verkaskiptingu og sérhæfni.
Ekki sé unnt að losna við stanf
semi þá, er heiidverzlunin ar.n-
ist. Því megi aðeins spyrja,
hvort aðri- aðílar geti annazt
þessa sta-rfr'mi betur en núver-
andi heildverziun.
Miklar sveiflur í
eggjaframleiðslu
Blaðið ræddi þetta mál við
einn heildsalann, Jón Guðbjarts-
son sem er stjórnarformaður
hinnar vaxandi umboðs- og
heildverzlunar Kristján Ó. Skag
fjörö. Jón sagði okkur smá sögu
úr starfi sínu.
Kóreustríð brauzt út, og varn
arlið kom til íslands frá Banda-
ríkjunum, þúsundir manna. Þeir
borðuöu mikið magn eggja. Jóni
farið í eggjasölu eins og mönn
um er kunnugt, að þar skiptast
á skin og skúrir. Nú sem stend-
ur er ástandið til dæmis þannig,
að ekki virðist mikið framboð á
eggjum, og veröið hækkar. Um
það bil þriðja hvert ár vferður
hins vegar hérlendis mikið um-
framframboð á þessari þörfu af-
urð. Verðið lækkar. Eggjafram-
Ieiöendur minnka umsvif sín.
Hænum fækkar og eggjum, og
næsta árið er verðið orðið hátt
aftur, og tnenn auka umsvifin
í hænsnaræktinni.
Þetta er greinilega mesta basl.
Því var það ekki að ófyrirsynju,
að Jóni Guðbjartssyni hug-
kvæmdist að selja vamarliðs-
mönnum egg.
Egg í beinhörðum
gjaldeyri
Það kom hins vegar í ljós, að
varnarliðsmenn þurftu fleiri
egg en íslenzkir gátu framleitt
með góðu móti, og þeir gerðu
strangar kröfur um gæði. Jón
segir, að vegna þekkingar á
völundarhúsi viðskiptanna hafi
verzlunarmenn þó fundið
smugu. Svo fór, að viöskiptin
komust á. íslenzkir hænsna
bændur gátu selt bandarfskum
allt bað magn, sem þeir vildu.
Viðskiptj þessi stóðu f blóma í
tvö ár, og að sögn Jóns högnuð
ust bæði stórkaupmenn og hin-
ir fjölmörgu og dreifðu eggja-
framleiðendur. Eggin voru borg
uð í beinhörðum gjaldeyri.
Eigi að leggja heildverzlunina
niður, er spurningin sú, hver
getur tekið við hlutverki henn-
ar. Þeir aðilar, sem þar koma
til greina fræðilega, eru neyt-
nnd’nn smásalinn og framleið-
andinn. Neytandinn getur ekki
hlaupið frá einum framleiðand
anum til annars. Hann yrði að
greiða hærra verð, vegna fyrir-
hafnarinnar fyrir framleiðand-
ann að afhenda vöruna í fáum ;
einingum. Hann yrði að bera '
flutningskostnaðinn, og varla ;
gæti hann farið að flytja inn ;
fyrir heimili sltt á eigin spýtur. •
Smásöluverzlunin þyrfti líka |
að bera flutningskostnað og ;
ýmiss konar afgreiðslu- og p>önt j
unarkostnað. Smásalinn yrði i
líka að sæta hærra verði, og :
minni tími gæifist til þess að ,
sinna rekstri hans eigin verzlun •
ar. :
»
«
Eggjaeinkasalan ‘
kemur i
i
Innlendi framleiðandinn telur *
sig aft geta bezt yfirtekið starf- ••
semi heildverzlimarinnar. Það .'
gerðist einnig í eggjasögunni •
okkair. Samtök framleiðenda
töldu sig ekki mega horfa upp
á það. að „heildsalar græddu á .
því“ að selja vamarliðinu egg.
Komið var á fót eggjaeinkasölu, I
og hún hugðist taka við söl- '
unnL i
Jón Guöbjartsson segir, að >
vegna þekkingarleysis hafi þessi ;
blómlega sala þá farið út um ■
þúfur. Sölumenn hafi nú ekki ,‘
lengur verið sérfiæfðir í dreif- '
ingunni. Verkaskiptingin hafi ;
farið forgörðum. Eftir skamma
hríð var hætt allri eggjasölu til |
vamarliðsins, og „hænsnabænd- •
ur“ verða eins og forðum daga ;
að þola sveiflurnar á eftirspum i
og framboði. Hinum trausta .
gmnni fyrir framleiðslunni var j
kippt burt. j
Með þessu er Jón Guðbjarts- •
son ekki að ráöast á þá menn, ,
sem um málið fjölluðu, heldur ,
aðeins að færa rök fyrir skoð- t.
un sinni, að framleiöandinn hafi :
ekki megnað að yfirtaka starf- ,
semi heildverzlunarinnar. Hann )
skorti sérhæfni og dreifingar- ;
kerfi hans verði af flókið og '
dýrt, miðað við að notfæra sér '
stórt dreifingarkerfi heildverzl- i
unar, sfm hafi söluþekkinguna i
til „á lager“. Því sé affara- 1
sælast að viðhalda verkaskipt-
ingunni rríilli framleiðenda, heild |
verzlunar, smásölu og neytand- j
ans. v —HH ,