Vísir - 21.08.1970, Blaðsíða 8

?
V1SIR . Föstudagur 21. ágúst 1970.
VISIR
Útgefanli • Reykjaprent nf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjómarfulltrúi: Vaidimar H. Jóhannesson
Auglýsingar: Bröttugötu 3b Símar 15610 11660
Afgreiösla • Bröttugötu 3b Simi 11660
Ritstjór.i: Laugavegi 178. Sími 11660 (5 linur)
Áskriftargjald kr 165.00 á mánuói innanlands
1 lausasölu kr. 10.00 eintakið
PrentsmiSja Visis — Edda hf.___________■
Hræddir menn
Erfitt virðist að gera stjórnarandstöðunni til hæfis,
ef svo má að orði kveða. Hún hefur s.l. áratug alltaf
verið að heimta alþingiskosningar á öllum möguleg-
um og ómögulegum tímum, stundum jafnvel rétt eftir
að reglulegar kosningar hafa farið fram. Þjóðarat-
kvæði hefur hún líka heimtað stundum. Þess vegna
mætti ætlaj að hún gleddist nú yfir því, að komið
skuli til umræðu að hafa kosningar í haust, í stað þess
að bíða til næsta vors. En því virðist ekki þannig var-
ið, a. m. k. hvað kommúnista snertir. Þjóðviljinn hef-
ur allt á hornum sér og talar um „haustkosninga-
brölt“ og þar fram eftir götunum.
Hvað veldur? Er málefnaaðstaða kommúnista ef
til vill ekki eins góð og þeir hafa viljað vera láta?
Þeir hafa talað og skrifað af mikilli kokhreysti um
að veita öllum öðrum flokkum „ráðningu" og á stund-
um hefur vart verið hægt að skilja sum skrifin í Þjóð-
viljanum á annan veg en þann, að kommúnistar ætl-
uðu sér að hafa þessa ráðningu svo myndarlega, að
þeir fengju hreinan meirihluta í næstu kosningum!
Og jafnframt því sem blaðið er að illskast út af hugs-
anlegum haustkosningum, er það að tala um hina
„róttæku alþýðuhreyfingu“, sem brátt muni erfa
landið. Það ætti að vera Þjóðviljanum fagnaðarefni,
að sú hreyfing fengi sem allra fyrst tækifæri til að
sýna „íslenzka afturhaldinu” í tvo heimana.
Eitthvað er greinilega að. Ef til vill er samkomu-
lagið í flokknum ekki upp á það bezta fremur en fyrri
daginn, en ósennilegt er að bið til vors mundi bæta
það að ráði. Vafalaust verður erfitt fyrir kommún-
ista að koma saman framboðslistum, eins og allt er
í pottinn búið hjá þeim. Það gekk a. m. k. ekki greið-
lega hérna í Reykjavík í borgarstjórnarkosningum
í vor. Þá vita og allir að Þjóðviljaklíkan er dauðhrædd
við þá Hannibal og Björn, þótt reynt sé að breiða sem
mest yfir þann ótta í hfpðinu.
Þjóðviljinn rcyn.'r c.G aisaka hræðslu kommúnista
við kosningar með því að spinna upp sögur og bolla-
leggingar um fyrirhugaða „löggjafarárás á alþýð-
una“ að kosningum loknum. Þetta er ekki nýtt her-
bragð hjá kommúnistum. Þeir framreiða slíkan skáld-
skap fyrir hverjar kosningar. Sjálfir hafa þeir fyrr
og síðar gert alþýðunni, sem þeir nefna svo, mestan
óleik með framferði sínu. Hvorki ritstjórar Þjóðvilj-
ans né aðrir geta nokkuð um það fullyrt fyrirfram,
hvernig kosningar fara, hvort sem þær yrðu í haust
eða næsta vor. Það kemur fyrst í ljós þegar talið hef-
ur verið upp úr atkvæðakössunum. Það er því nokk-
uð snemmt að vera að spá einhverju nú um gerðir
nýrrar ríkisstjórnar. ^
Að vísu er mjög trúlegt að Sjálfstæðisflokkurinn
verði bátttakandi í næstu ríkisstjóm. Það er þó ekki
öldungis víst. Hver veit nema mynduð verði önnur
vinstri stjóm? Og þá ætti nú alþýðan ekki að þurfa
að lcvíðn Iífinu, ef dæma má eftir fyrri reynslu!
Nýr káskóli
.1
I
það eru nú um þaö bil þrjú ár
síðan hópur síðhærðra
stúdenta í ýmsum löndum fór
að taka upp á þedm ósóma að
fara í kröfugöngur, hefja setu-
verkföll, ráðast með hálfgild-
ings ofbeldj inn í skrifstofur
háskólanna, gerast órólegir t>g
óþægir í tímum hjá gömlum
grámygluðum prófessorum,
trufla kennsluna með hrópum og
köllum, hertaka heilar háskóla-
deildir, stofna síðan til rösta og
tyskinga, berjast við lögreglu
með grjótkasti, og hegða sér
yfirhöfuð eins og verstu tryll-
ingar.
Almenningi brá heldur en ekki
í brún við þessi tíðindi og menn
fengu brátt með hjálp fjölmiðla
og blaða hina mestu óbeit og
skömm á framferði þessa skít-
uga, loðna. viðbjööslega stúd-
entalýðs, sem kunni ekki að
hegða sér eins og andstendugt
fólk og fínir menntamenn fyrri
kynslóða höfðu gert. Mönnum
blöskraði og ofbauð, hvílík spill-
ing í þjóðfélaginu, ef þessir
ioðnu stúdentar áttu að verða arf
takar virðulegra og hátignar-
legra fulltrúa menntastéttanna
i hinum margvíslegu hátignar-
legu embættum þjóðfélagsins.
Það yrði laglegt eftir nokkur
ár, ef þessar skeggjuðu drusl-
ur yrðu þegar þeirra tími kæmi
dómarar, prestar, bankastjór-
ar og yfirlæknar á sjúkrahús-
um. Hvað var eiginlega aö ger-
ast voru þjóöfélögin að grotna
niður í hreinni geðveiki ungra
menntamanna? **
En svo einkennilega viM til,
að það má lýsa þessum atburð
um einnig frá annarri hlið. Þaö
eru nú líka um það bil þrjú
ár siðan stúdentar við háskóla
viða um lönd fóru svo að segja
að hugsa nokkuö um stöðu sina
og hlutverk I skóla og þjóö-
félagi, þrjú ár síðan þeir fóru
aö velta þvl nokkru nánar
fyrir sér, hvernig skipuiag og
starfshættir háskóla aettu að
vera, hvemig mætti bæta úr þvi,
síðan þeir komust að þeirri nið
urstöðu, að skipulag háskóla-
starfsins væri ekki neitt einka-
mál íhaldssamra prófessora,
heldur kæmi það stúdentum
sjálfum nokkuð við. Þessir hlut-
ir sáust ekkj eins vel á sjón-
varpsskermum, eins og handa-
lögmálin, sem voru aðeins ný að
ferð nýrrar kynslóðar til að
koma skoðunum sfntun á fram-
færi í gegnum nefndasvefn kalk
aðra þjóöfélaga.
jfjví verður nefnilega ekki á
móti mælt, að bak við skegg
in og siðu lokkana, undir róst-
um og setuverkfölium hefur bú-
ið sterk vakning og baráttukraft
ur. Og þegar tekið er tillit til
þess, hvað áunnizt hefur á
þremur árum viö háskóla f öll-
um menntuðum löndum, fölnar
hneykslun og fordómar manna
og verður aöeins lítilvægt og
yfirborðskennt á móti ávinn-
ingi og framförum. Þegar litiö
er á málið frá þessari hlið, er
það sérstaklega einkennilegt og
óeðlilegt, að allur almúginn i
hinum ólíku löndum skuli líta
þessa stúdentavakningu óhvru
auga, en dæmi þess gat ég um
í einni Föstudagsgrein s. 1. vor,
þar sem ég lýsti viöhorfum
leigubílstjóra i Kaupmannahöfn
til óláta stúdenta þar I borg.
Hann túlkaði vel sjónarmið al-
mennings með þvi að fordæma
stúdentana sem slæpingjalýð,
sem ætti að reka frá námi og
skera rækilega niður útgjöld rík
isins til háskólamenntunar, þeg-
ar árangurinn væri ekki betri
en þetta. Þetta er útbreidd skoö-
un meðal almennings í ölltim
löndum, sennilega af þvi að
fólk horfir mest á sjónvarps-
myndirnar af róstunum, en gerir
sér ekki grein fyrir, að bak við
ölguna býr sterkuir vilji og
hreyfing til að draga háskólana
niður úr skýjum hroka og mann
fyrirlitningar gamla embættis-
kerfisins, en gera námið mann
legra og ofmetnaðarminna.
Mér skilst að yfirleiitt sé tal-
ið, aö stúdentaólgan mifcla hafi
brotizt út i Þýzbalandi, oð þá
fyrst við hinn svonefnda Frjálsa
háskóla í Vestur Beríín, sumarið
1967,- en þó hafi verfð farið aö
ólga undir niðri jafnvel árið áð-
ur, þó öllum almenningi og jafn
vei skólayfirvöldum væri það
ekki ljóst. Síðan er talið, að
ólgan hafj „breiðzt út“ frá
Þýzkalandi, en þar verður þó
að gæta að því, að sömu vanda-
mál gerðu alls staðar vart við sig
og jafnframt voru ný viöhorf
nýrrar kynslóðar alls staðar að
brjótast fram, svo það er varía
réttmætt að álíta að þetta fyrir
bæri hafj breíðzt út eins og
einhver landfarsótt heldur voru
sömu aðstæður og sömu við-
horf að verki á mörgum stöö-
um f einu.
En vegna þessa má gjarnan
horfa á Þýzkaland sem nokkurs
konar fyrirmynd varðandi þróun
þessara mála. Og það sem er
einmitt einkennandi fyrir Þýzka
land er. að þar er háskólinn
mjög gömul stofnun, fastnegld i
gamlar siðvenjur eða tradisjónir.
Þýzki háskólinn hefur staðið
föstum rótum i gömlu úredtu
miðaldaþjóðfélagi. ÖM uppbygg-
ing hans hefur orðið til á ein-
valdstimunum á 17. 18. og 19.
öld og úr þeim sporum hefur
sann tæplega haggazt. Andrúms
loftið í háskólanum hefur minnt
meira á tíma Vilhjálms keisara
en Wflly Brandts. Og það sem
var mflsflvægast og um leið al-
varlegast af öflu, þýzki háskól-
inn hefur verið einræðisstofn-
un, sem reynir á lýðræðistím-
um 20. aldar að viðhalda höfö-
, ingjadýrkun og undirgefni viö
konungleg yfirvöld. Allt þar
til ólgan brauzt út fyrir þrem-
ur árum var þýzki háskólinn
undir einræðisstjóm prófessora
ráðs. Stúdentar höfðu þar nátt-
úrlega ekkert að segja. ekki
frekar en leiguliðar lénsaldar,
en háskólinn var þar að auki um
alla stjóm sína óháður ríkis-
valdi. f þetta akademíska sjálf-
stæöi héldu prófessoraráðin
dauðahaldi og hefur það átt
slnn þátt 1 því að fjarlægja há-
skólana mjög daglegu prakttsku
Iffi. Háskólarnir áttu samkvæmt
kenningum hins mikla Hum-
boldts að vera hafnir yfir þjóö-

Hempuklæddir þýzkir pró-
fessorar við hátíðlegt
tækifæri
fólagið og þjóðlffið og horfa yfir
það frá ednhverjum fræðilegum, i
bóklegum, virðuiegum hefðar- .
hóli.
p’fstur i stiganum, sem ónálg ’
anlegur einræðisherra hefur ’
setið hinn svokaMaði Rector !
magnificus, — eða hinn dýrð-
legí rektor. Hann hefur litið á ■
sig sem konunglegan höfðingja,
hefur verið ávarpaður með tign ,
arheitum, eins og yðar mikil- '{
leiki, hann hefur kJæðzt við há .
tíðleg tækifæri f fomlegan loð- ,
feJd með flaueJsJeggingum og j
fllaueJshúfu, hermelíni og j
alJs konar guMkeðjum og pírum
pári. Og það er eiginiega að-
eins við þessi hátíðlegu tæki- ■
færi sem stúdentum hefur gef- j
izt tækifæri tfl að sjá þennan
magnificus sinn. þeir hafa ekki
átt nokfcum aðgang að honum
enda varla dirfzt að hugsa svo
hátt og honum hefur efcki dott-
ið f hug að leggja sig svo lágt
að hafa nokkum áhuga á að
kynnast persðnulega högum
stúdenta. Hann hefur verið eins
og páfugl til skrauts efst í dýrð
arhásætinu.
Við þessi sömu hátiðJegu
tældfæri hafa birzt til beggja
handa honum á upphækkuðum
dýrðarpalli, hirö hans, prófessor
amir. AMir líka fclæddir i furðu
lega fomfálega búninga frá því
á tfmum aðals og einveldis, meö
hvita pípukraga eins og prestar
og flauelshempur og ýmis virð-
ingartákn. Og kannski hefurþað
gerzt við þessi sömu hátíðlegu
tækifæri, að fram hafa verið
leiddir einhverjir þjóðfrægir
virðingarmenn úr þjóðfélaginu,
einhver biskupinn, eða banka-
stjörinn eða hæstaréttardómar-
inn og verið sæmdir titlinum
doctores honoris causae og
stúdentamir horft á með for-
undran, þegar þessir menn sem
þeir þekktu ekkert vom sæmd-
ir nokkurs konar aðalstign há-
skólaberfisJns.
A uövitað er þetta sem gerist,
^ við hátíðleg tækifæri að- /
eins yfirborð, en margir hafa ?
haldiö því fram, að undir niðri ?
hafi verið að gerast alvarlegri
hJutir. Því hefur verið haJdið
fram, kannsk; með nokkrum ýkj
um sem þð fela 1 sér sannleiks •
brot, aö háskölinn hafi verið orð !
inn meira uppbefðarstofmm en i