Vísir - 25.06.1971, Blaðsíða 8

'I
V í SIR . Föstudagur 25. júní 1971,
VÍSIR
Otgefandi Reykjaprenr bt.
Framkvæmdastlóri: Sveinn R Eyjöifsson
Ritstjóri- Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri; Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi • Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Bröttugötu 3b Sfmai 15610 H660
Afgreiösla Bröttugötu 3b Slmi 11660
Ritstjór.') • Laugavegi 178. Sími 11660 f5 línur)
Askriftargjald kr. 195.00 ð mðnuöi innanlands
f lausasölu kr. 12.00 eintakiö
Prentsmiöja Vtsis — Edda hf.
Aukið öryggi
Útlendingur, sem var hér á landi fyrir nokkrum ár-
um, sagði, að sér fyndist Reykjavík vera ein alls-
herjar byggingalóð. Um alla borg væri verið að grafa
grunna, reisa hús, leggja götur og ganga frá lóðum.
Annað eins athafnalíf hafði hann ekki séð í erlendum
borgum.
Reykjavík er alltaf að þenjast út og nema land á
nýjum svæðum. Ný hverfi skjóta upp kollinum á einu
sumri. Þar, sem skipt var um jarðveg í götunum í
fyrra, eru íbúðarhúsin nú að rísa og á næsta ári verð-
ur malbikið lagt og þar næst ganga menn frá lóðum
sínum og görðum. Byggingaframkvæmdimar hafa
lengi verið og eru enn einkennistákn Reykjavíkur,
borgarsamfélags í örum vexti.
Framförunum fylgja alltaf einhver vandamál. Slysa-
hætta er eitt þeirra vandamála, sem fylgir öllum fram-
kvæmdum, ekki sí£t byggingaframkvæmdum. Ýmist
eru það starfsmerih'við framkvæmdimar, sem verða
fyrir slysum, eða þá böm, sem hætta sér inn á at-
hafnasvæðin. Þessi slys gerast vissulega ekki oft í
Reykjavík, en em alltaf jafnhörmuleg, þegar þau
gerast.
Eftir eitt síðasta stórslysið á reykvískum börnum
var stungið upp á því að stórauka eftirlit og aðhald
með öryggi á byggingavinnustöðum. Borgaryfirvöld
bmgðu við skjótt og réðu tvo reynda verkstjóra borg-
arinnar til að annast þetta aðhald. Þeir aka nú dag
hvern um borgina og fylgjast með því, að verktakar
og aðrir framkvæmdaaðilar hafi öryggismál sín í lagi.
Eftirlitsmennimir leggja mikla áherzlu á, að menn
girði grunna og gryfjur, svo að böm komist ekki
þangað. Einnig, að sléttað sé úr moldarhaugum, þar
sem annars væri hætta á hruni. Helzt vilja þeir, að
byggingalóðir séu girtar mannheldum girðingum, svo
að óviðkomandi komist ekki þangað inn, eins og gert
hefur verið kringum stórbyggingu Rafmagnsveitu
Reykjavíkur við Suðurlandsbraut og hjá fleiri aðilum.
Blaðamenn Vísis hafa ekið með öryggisvörðunum
um borgina og sannfærzt um, að veruleg breyting hef-
ur orðið til batnaðar í þessum efnum á hinum stutta
tíma, sem öryggisgæzlan hefur starfað. Hér er á ferð-
inni ákaflega nauðsynleg þjónusta, sem er borgaryfír-
völdum til sóma.
Önnur sveitarfélög eiga að taka sér þetta fmm-
kvæði til fyrirmyndar. Þau hafa náttúrlega ekki ráð
á að leggja í jafnmikinn kostnað í þessu skyni og
Reykjavíkurborg gerir. En framkvæmdimar em held-
ur ekki eins umfangsmiklar. í flestum tilvikum mundi
nægja, að verkstjóri eða annar starfsmaður sveitar-
félagsins hefði það sem hluta úr starfi að aka um
sveitarfélagið og annast hliðstætt eftirlit og aðhald
og öryggisverðimir gera í Reykjavík.

:es
vietnam Archive: Pentagon Study íraces l&Jj
p Decades of Growmg U. S. InvolvemdriB||
V/ ih ý _ ;LL \; i ■,, - , , ’ ;■ ■’i+x+mwsw. * y/ ■■■■**
?***##****. *** ;■ ■■■• ■ ' ' ***.*. fe V £■+
<x> fc*** «'*■>* Xí ■<*, **>"**■ <+■ ««, X •■< VKÚ v«í 'yjr/. V,

+x<i N*
Vtor-y,*' * «<•/* *r‘*»+ *** ***>
'#.+*. «•<«<( +-«;#ys<-< +, V-"<+ +W '«*##■•■'"■'* V- '9<X'S>
V '<*s ■.*<* -■■<«■■■'*+:«,'■:■ vsk-.'X,, '.<••./•>♦< -y,
■*,#*■*+& +x+»W, «> ***** Wu*-**
*■**■■ ■****> ■>' ■#+',:*> *-v-.<«■■„> xx ■:'■>>:: .«,>:■ >,.■:■:■„,,, <■■:■„ V-V
*/. VHff*. X* pm **fó*í? +#. f*

Þannig birti New York Times fyrsta út drátt sinn úr leyniskörslunnL
LEYNISK ÝRSLAN
TJirting á leynilegri skýrslu
bandaríska landvarnar-
ráðuneytisins um tildrögin að
þátttöku Bandaríkjanna i Víet-
nam-stríðinu er alveg einstæö-
ur sögulegur viðburður. Blöðin
sem staðið hafa fyrir birtingu
á nokkrum æsivæn'.egustu
köflum úr henni, vita fuilkom-
lega, að þau voru að rjúfa trún-
að og leynd, en gerðu það samt
í þeim jákvæða tilgangi að
upplýsa þjóöina um hluti, sem
hún hafðj rétt til að vita. Og
úr þVj aö nokkrir kaflar hafa
verið birtir, verður þar með
nauðsynlegt að birta skýrsluna
í heild til þess að ekki hallist
á og er því afar klúðurslegt og
fáránlegt af Bandarikjastjórn
að vera nú að reyna að hindra
með dómsúrskurðum, að skjölin
verði birt Enda er hún að hörfa
frá því sjónarmiði. þar sem
Nixon forseti hefur nú ákveðiö,
að skýrslan í heild verði birt
-öllurn þingmönnum, og • þar
með er leyndinni í raun svipt
af.
Margt óvænt hefur komið í
ljós í þessari Víetnamskýrslu,
alvariegast er, að líkur eru
leiddar að því, að æöstu for-
ustumenn Bandarikjanna hafi
beitt margvíslegum brögðum og
blekkingum til að fá þjóðþingið
til að samþykkja hernaðaríhlut-
un í Víetnam. En undir niðri
liggja meginstraumarnir svipað
þvi sem menn höfðu ímyndað
sér áöur. Það kemur kannski
greinilegar fram en nokkru sinni
áður, hve mikinn viðbúnað og
herflutninga kommúnistar í
Víetnam höfðu í frammi til að
leggja undir sig Suður-Víetnam,
og á hinn bóginn hver urðu
andsvör Bandaríkjastjórnar ti!
að hindra það, sem lyktaði með
þVi að hún lét hefja loftárásir
og senda landher þangað austur.
Af skýrslunum koma sérkenni
hins bandaríska stjórnkerfis
mjög skýrt í ljós, hin miklu völd,
sem forseti landsins hefur til að
framkvæma bráðabirgðaráð-
stafanir, en á hinn bóginn, hve
þjóðþingið reynist honum oft
steinn í götu tii framkvæmda,
og að forseti gripur til óvæntra
ráöa til að reyna að skapa
stemningu og æsa hópinn upp.
Minna þessir atburðir I sumu
á gliimu Roosevelts við þjóð-
þingið á sínum tíma, en hann
þurfti að fara margskonar króka-
ieiðir til að hjálpa Bretum á
hættunnar stund og ekki trútt
um að hann beitti bæði blekk-
ingum og klækjum. Það hefur
jafnvel verið um það hjalað, að
honum muni hafa verið kunnugt
fyrirfram af leyniskeytum um
að Japanir ætluðu að ráöast á
Pearl Harbour, og beðið þess
með eftirvæntingu, af því að
þar gæfist honum loks tækifærið
til að koma stemningu í hið
seinvirka þjóðþing.
Camning leyniskýrslunnar um
Víetnam á rót s’ina aö
rekja til McNamara er hann var
landvarnarráðherra Bandarlkj-
anna. Hann ákvað að safnað
skyldi í ráðuneyti hans heildar-
upplýsingum um tildrög þess
að Bandaríkin drógust inn í
styrjöldina. Var það ætlunin að
þetta skyld; einungis gert í
sagnfræðiiegum tilgangi til þess
að forðast hrærigraut í þeim
dómadags hlöðum af skjölum
sem safnazt höfðu um það.
Unnu 30—40 starfsmenn í
Pentagon að verkinu undir
stjórn tveggja háttsettra ráðu-
i\eytismanna og varð úr þessu
geysilegt plagg eða bunki upp
1-’á‘>7'þúsúnd bls., sém Skipt var
niður í 74 bindi. Síöan voru
tekin 15 eintök af bókinni, er
áttu að varðveitast á nokkrum
stöðum sem sagnfræðileg heim-
ild tij síðari t’ima. Ekki viröist
hafa verið litið á hana sem
hernaðarleyndarmál, heldur
skjal sem gæti verið viðkvæmt
mörgum núlifandi persónum og
ætti því að geymast i leynd
vissan lokunartíma eins og oft
er gert með sagnfræðilegar
frumheimildir
Svo mikið efni er í þessu
plaggi, aö það er vafalaust mjög
merkileg heimild. En á hinn
bóginn er líka auðséð, að ýmsir
vankantar eru á því sem sagn-
fræðilegri heimild, fyrst og
fremst sá, að það er einungis
samið eftir plöggum i landvarn-
arráðuneytinu. Skýrslan má
þannig vera tæmandi um hern-
aðarlega hlið mála, en hitt er
athyglisvert, að höfundarnir
koma mjög mikiö inn á hina
pólitísku hlið og draga marg-
vlslegár ályktanir um hana,
sem þeir hafa tæpast nógu víða
útsýn yfir. Eftir þv*i sem ég
hef séð gæti ég ímyndað mér,
að tilgangur höfundanna sé
undir niðri aö leysa herinn
undan ábyrgð á mistökum og
skella þeim á forsetana og ut-
anríkisráðherrana. Með sama
hætti væri hægt að hugsa sér
að t.d. utanríkisráðuneytið léti
semja samsvarandi skýrslu, sem
fjallaði mest um lélega her-
stjóm Westmoreland hershöfð-
ingja. Þær skoðanir, sem hér
koma fram eru að sjálfsögðu
talsvert mikils virði, en ljóst er
aö ýmislegt fleira blandast inn
í, sem höfundar ekki vita um og
verður t.d. mjög forvitnilegt að
sjá, hvaö Lyndon Johnson hef-
ur um þetta að segja í endur-
minningum sínum, sem koma
væntanlega út á næstunni.
Hér skal nú rakið nokkuð,
hvaða atriðj f skýrslunni hafa
vakið mesta athygli, og er það
mjög sláandi, að það eru allt
pólitísk atriði, sem varða fyrr-
verandi forseta og utanríkisráð-
herra landsins.
J fyrsta lagj eru það viðhorfin
í kringum friðarráðstefnuna
f Genf 1954, þegar Frakkar
gáfust upp og kommúnistar
fengu Norður-Vfetnam í sinn
hlut. Því miður hef ég ekki
séð í því sem út er komið neina
skýringu á einu umdeildasta
atriðinu, hvort það er rétt sem,
Frakkar halda fram, að Banda- ;
ríkjamenn hafi beinlfnis neytt.
þá til uppgjafar með því að neita:
þeim um flugaðstoð í orust-
unnj um Dien Bien Phu. Á það
virðist ekki vera minnzt og er!
það þá einnikennileg glompa'
í sagnfræðileg skjöl.
Á hinn bóginn er mikið rætt
um það, að Bandaríkjastjóm
hafi verið treg á aö efna til
frjálsra kosninga í öllu Vietnam
af ótta við að vinsældir Ho Chi
Minhs í sigrinum hafi verið orðn
ar svo miklar, að hann hafj ver-
ið viss um að vinna slíkar kosn-
ingar.
Það kemur nú greiniiega fram
í þessum skjölum að Dulles
utanríkisráðherra hafi verið
smeykur við slíkar frjálsar
kosningar og reynt að hindra
að ákvæði um þau yrðu sett
inn í friðarsamningana. En sú
mótstaða bar þó ekki árangur.
Hins vegar gefur skýrslan ekki
til kynna að Bandaríkjastjórn
hafi síðan reynt að hindra kosn-
ingar. Þar kemur fram, að það
er rangt, sem sumir halda fram,
að Bandaríkjamenn hafi staðið
á bak við tregðu Ngo Dinh
Diems, þáverandi einræðisherra
á að framkvæma kosningar.
En þó Diem nyti ýmiskonar
aöstoðar Bandarfkjanna var
hann um leið mjög sjálfráður
og Bandaríkjastjórn taldi sig
ekki í aðstöðu til að þröngva
honum, en upp af þessu spratt
mikil miskl’ið milli þeirra.
Úr hinu vandamálinu virðist
skýrslan ekki leysa, hvernig
átti að framkvæma slíka at-
kvæðagreiðslu 1956 í landi sem
var sundurtætt af innanlands-
styrjöld, þar sem skæruliðar
réöu yfir stórum héruöum.
Hins vegar kemur það í ljós, að
Bandaríkjamenn létu af kröf-
um sínum, að kosningum yrði