Vísir - 06.07.1971, Síða 8

Q
V í SIR . Þriðjudagur 6. júlí 1971,
/
VÍSIR
Otgefandi: Keykjaprent nl. \l
Framkvæmdastjóri: Sveinn It Eyjólfsson (f
Ritstjóri- íönas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jön Birgir Pétursson (l
Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jöhannesson )l
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson y
Auglýsingar: Bröttugötu 3b. Slmar 15610 11660 /
Afgreiösla- Bröttugötu 3b Simi 11660 \
Ritstjón: Laugavegi 178. Sími 11660 C5 linur) /
Askriftargjald kr. 195.00 ð mðnuð) innanlands \
I lausasölu kr. 12.00 eintakiö (
Prentsmiðja Visis — Edda hf. \
mmmmnmmmmmnmmmmammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmammmmmmmmmmmmmtmmmmmmmmmmmmmm I
Frjálsir fjölmiðlar
Blöð í Bandaríkjunum eru um þessar mundir að \
birta svokölluð leyniskjöl um aðdraganda þess, að (
Bandaríkin urðu þátttakandi í stríðinu í Víetnam. (
Bandarísk stjórnvöld reyndu að koma í veg fyrir þessa l
birtingu. Hæstiréttur felldi fyrir nokkrum dögum úr- )
skurð blöðunum í vil.
Þetta mál er að mörgu leyti athyglisvert. Blöð víða
um heim hafa fagnað dómsúrskurðinum sem sigri
prentfrelsis og málfrelsis yfir tilraunum ríkisvalds til
að skerða þessi mannréttindi í þágu þess, sem stjóm- )
völd kölluðu öryggi rfkisins. Hæstiréttur úrskurðaði
ekki, að stjórnarskráin veitti fjölmiðlum algeran rétt
til að birta hvað sem vera skal, hvemig sem á stend-
ur. Blöðin New York Times og Washington Post báðu /
heldur ekki um það. Þau fóru aðeins fram á að fá )
heimild til að birta þessi ákveðnu skjöl á þessum )
ákveðna tíma. \
Hlutverk fjölmiðla er að gefa almenningi kost á (
sem víðtækustum upplýsingum um það, sem almenn- (
ing varðar. Stjómvöld hafa hins vegar, einkum í stærri /
ríkjunum, ríkar tilhneigingar til að halda margs kon- )
ar upplýsingum leyndum fyrir aimenningi. )
Þetta á auðvitað einkum við um ýmiss konar mál, \
sem eru talin hemaðarlegs eðlis. (
í fyrsta sinn í sögu Bandaríkjanna reyndu stjórn- (
völd í þetta sinn fyrir dómstólum að hindra birtingu //
upplýsinga, sem ríkisstjórnin sagði, að mundu valda )
óbætanlegu tjóni öryggi ríkisins, ef þær kæmu fyrir )
almennings sjónir. Dagblöðin héldu fram þveröfugum \
sjónarmiðum og sögðu, að það væri einmitt hags- (
munamál þjóðarinnar allrar, að þessi skjöl yrðu gerð (i
heyrinkunn, enda hefðu þau fyrst og fremst sögulegt (
gildi. j
Skjölin greindu ekki frá herflutningum eSa áætlun- (
um herstjórnarinnar í Víetnam nú. Þau eru, eins og (
kunnugt er "1’ frá fyrri tíma. Ekkert þeirra er nýrra /
en síðan árið iC"g. )
Afleiðingin af birtingu bessara skjala kann að )
verða, að fólk leggi í framtíðinni minni trúnað á full- \
yrðingar forystumanna. Skjölin sýna, að oft hafa for- \
setar Bandaríkjanna og róðherrar vísvitandi leynt (
almenning staðreyndum um stríðið í Víetnam og farið /
með blekkingar. Fyrst og fremst kemur þetta illa við )
þá menn, sem stjómuðu á þessum tíma, til dæmis Hu- )
bert Humphrey, sem enn er í sviðsljósinu og sækist \
eftir að verða frambjóðandi við næstu forsetakosn- (
ingar. y
Lýðræðisskipulag grundvallast á því, að almenn- /
ingur hafi bæði þekkingu og skilning á mikilvægum /
vandamálum. Án þess stenzt lýðræði ekki. Það er j
hlutverk blaða og annarra fjölmiðla að miðla þekk- \
ingunni. V
Eins og dómari í Hæstarétti Bandaríkjanna segir: l
„Án frjálsra og upplýstra dagblaða getum við ekki /l
verið upplýst þjóð“. (J
Deilur um áhrif C-vitamins gegn kvefi:
Á að 20-falda skammtinn?
C-vitamfn var „uppgötvað“
fyrir 40 ánim. Síðan hafa
margir talið það lækna alls
konar sjúkdóma, allt frá kvefi
upp í berkla, mislinga og geð
klofa, hálsbólgu og eitrun af
slöngubiti. Þótt sérfræðingar
séu sammála um, að C-vfta-
mín verðskuldi ekki allt þetta
hól, þá greinir þá á um margt.
Nú stendur slagurinn um
mátt C-vítamíns sem lyfs við
kvefi.
Nóbelsverðlaunahafi
mælir með margföldum
skammti
Fyrir skömmu ritaði nóbels-
verðlatmafaafitin Linus Pauling
bók, þar sem hann fullyrðir, að
stórir skammtar af C-v\'tamtni
kotni í veg fyrir og lækni venju
legt kvef. Pauling hlaut nóbels-
verðlaun fyrir afrek í elnafræði.
Hann segist ekkj hafa fengiö
kvef árum saman enda eti
hann C-vítamin statt og stöð-
ugt.
Margir mótmæla Pauling og
segja, að hann sé ekki fræði-
maður á sviði læknavísinda. Þeir
kalla hann „leikmann“ á þessu
sviði.
Heilbrigðisyfirvöld I Banda-
ríkjunum mæla með því. að ful)
orðinn karimaður, sem vegur
um 70 kíló og er Við góða
heilsu, taki 60 milligrömm af C-
vítamíni á dag. Nóbelsverðlauna
hafinn Pauling mselif með, að
menn taki milli 1000 og 2000
milligrömm á dag. Og fái menn
kvef engu að slður. skuli þeir
auka skammtinn upp í 4000 til
15000 milligrömm á dag.
Vegna frægðar Paulings h'ust
uðu menn á orð hans. Milljónir
manna hafa veitt þsim athygli,
og C-vitamín tók að hverfa úr
hillum lyfjabúða f Bandarikjun-
um. Greinilega höfðu búsundir
manna hlaupið upn til handa og
fóta og keypt C-vltamín.
Svo komu aðrir læknisfróðir
og vöruðu menn við hæt+ntmi
af óhóflegum inntökum C-víta-
míns.
Deilt um tilraun meö
stúdenta
Þeir bentu á. aö þrátt fyrir
kunnáttu sína í efnafræði stydd
ist Linus Pauling ekkj viö nein
ar eigin tilraunir með áhrif C-
v’ítamíns. Þvert á móti miðaöi
hann við tilraunir, sem aðrir
hefðu gert og voru yfirieitt ekki
taldar gefa fullnægjandi niður-
stöðu.
Meðal rannsókna. sem Paul-
ing vitnar til, er ein, sem var
gerð árin 1939—40 við Minne-
sótaháskóla. Fjögur hundruö
tuttugu og sjö stúdentar voru
„tilraupadýrin" í þessari rann-
sókn. Þeim var skipt í tvo hópa
og öHum sagt, aS þeir fengju
kvefmeðal, sem verið væri að
rannsaka. Aðeins umsjónarmenn
rannsóknarinnar vissu, hverjir
hefðu fegið C-vítamín og hverj
ir ekki.
233 fengu 100 milligramma
pillur með C-vítamíni. Hinir 194
fengu hins vegar ekki annað en
sykurpillur. sem litu eins út,
og voru með súrbragði. Fyrir-
mælin voru hin sömu: Taka
skyldj tvær pillur á dag f 28
vikur um vetrartímann. Fimm-
tíu af þeim, sem tóku C-víta-
mfn. var sagt að auka skammt-
inn upp V fimm pithir á dag, ef
þeir væru að fá hvef.
Rannsóknin virtist benda til
merkilegrar fækkunar kveftil-
fella. Áður hafði verið kannað,
hversu oft þessir stúdentar
hefðu haft kvef, áður en til-
raunin var gerð. Samkvæmt upp
lýsingum þeirra höfðu þeir að
meðaltali haft kvef nærri sex
sinnum. Stjómendur rannsókn-
arinnar reiknuðu út hversu
„mörg kvef“ kæmu á hvorn hóp
inn. Kom í ljós, að þeir, sem
áttu í raun og veru að taka
C-vítamín höfðu áður haft kvef
að meðaltali 5,5 sinnum en
hinn hópurinn 5,9 sinnum, áð-
ur en tilraunin var gerð. Eiftir
28 vikur voru kveftilfellin lögð
saman í báðum hópum. Hópur-
inn. sem hafði i rauninni tekið
C-vítamín, hafði nú að meðal-
tali aðeins haft kvef 1,9 sinnum,
sem var 65,5 prósent minnkun.
Það merkilega var, að hinn hóp
Urinn haföi aðeins fengið kvef
2.2 sinnum aö meðaltali þessar
28 vikur, sem var 62,7 prðsent
mlnnkun. Minnkunin var þvi
ekki ósvipuð, hvort sem menn
höfðu tekið C-vítamín eða syk-
urpillur.' Forstöðumönnum rann
sóknarinnar leizt ekki nógu vel
á niðurstöður s’fnar og töldu þær
of ,,gruggugar“ til að marka
rnætii nokkuð um áhrif C-víta-
míns á kvef. Ef til vill voru
áhrifin mest „sálræn", þannig
að menn fengu síður kvef, af
því að þeir héldu sig vera að
taka kvefmeðal, jafnvel þótt
helmingurinn tæki aðeins syk-
urpillur. Slík áhrif eru alþekkt
og viðurkennd f læknisfræði.
Pauling- leggur hins vegar
talsvert upp úr þessum niður
stöðum og fullyröir, að þær
gefi vísbendingu um áhrif C-
vítamíns sem vörn gegn kvefi.
Stórir skammtar geta
verið hættulegir
Dr. Charles Glen King, sem
„uppgötvaði" C-vítamínið áríð
1932 ásamt öðrum, vill ekki fall
ast á fullyrðingar um undramátt
lyfsins. Hann segin „Það eru
engar sannanir tH fyrir þv\, að
stórir skammtar af C-vítamfni
hafi nein sérstök gagirleg áhrif,
svo sem að lækna venjulegt
kvef,“ þótt það sé nauösynlegt
líkamanum í hæfilegum skömmt
um, þá sé rétt að vekja athygli
á þeirrj hættu, sem felst í að
taka mjög stóra skammta af
einhverju efni umfram það, sem
líkaminn þarfnast. Óhæfilegar
tökur C-vftamí»s getf valdið
míklum niðurgungi, sem gæti
verið hættulegt einkum fyrir
ungböm og gamalmenni. Gerð-
ar hafi verið tilraunir tW að fá
fósturlát með þvf að gefa kon-
um gffurlega skammta af C-
vftamVni.
Aðrir hafa bent á, að gifur-
legir skammtar af jafn „venju-
legum“ efnum og sykri og salti
eða venjulegu vatní geta haft
mjög háökalegar afleiðingar fyr
Ir fölk.
Heilbrigður mannslfkami hef
ur mn 1500 miMigrömm af C-
vítamíni, sem er svipaður
skammtur og Pauling mælir
með, að fólk taki daglega. Hve
mikið, sem menn eta af C-vita
míni, er nærri ógerlegt að
auka þessar „birgðir“ í likam-
anum. Það, sem umfram verður,
fer frá nýrum beint í þvagið,
og yfirieitt innan þriggja klufcku
stunda frá töku.
Öft er sagt, að þetta sé hættu
laust. Þó er vitað um mörg
dæmi um slæmar afieiðingar. 1
leiðbeiningum sem bandariskir
læknar fá er varað við að gefa
mjög stóra skammta af C-v!ita-
míni sjúklingum, sem hafa til
híieigingu til að fá nýmasteina
og nokkra aðra sjúkdóma. Hins
vegar er talið, að hverjum heil*
brigðum manni ætti ekki að
verða'meint af þvf að taka 1000
milligrömm á dag af C-vítamini,
sem er lægra markið, sem Paul
ing setur fyrir daglegan
skammt.
Væm 2(K) milligrömm
bezt?
Afleiðing skorts á C-vítamíni
er skyrbjúgur, sem ís’endingar
þékktu fyrr á öldum. Skyrbjúg-
ur var algengastur meðal sjó-
manna og hermanna, en í tok
18. aldar gætti hans minna víð-
ast hvar, enda hafðj mönnum
skilizt, að unnt var að fyrir-
byggja sjúkdóminn með neyzlu
nýrra ávaxta og grænmetis. Eft
ir uppgötvun C-vítamíns kom í
Ijós, að 10 milligrömm af þvt
komu í veg fyrir skyrbjúg.
Þótt rifizt sé um áhrif C-
vítamfns sem kvefvamar, þá er
almennt viðurkennt, að það er
mikilvæg lækning við ýmsum
sjúkdómum. Þá er viðurkennt
gildi þess til að fá sár til að
gróa. Marair skurðlæknar munu
jafnan gefa sjúklingum eftir
uppskurð 100—300 milligrömm
af C-vítamfni á dag. Auk þess
þarfnast likaminn aukins C-
vítamíns, begar maðurinn hefur
teklð berklaveiki, „venjulega
gikt“ eða við alvarlegum bruna.
Þarfir manna eru miös mis-
munandi. Rannsóknir sýna áð
sumir þurfa aðeins 10 milli-
grömm af C-vítamínj á dag, aðr
ir unp í 200 milligrömm. Sér
fræðingar áfíta, að ef tfl vill
sé sá C-vitamínskammtur, sem
heilbrigðisvfirvöld mæla með. b
e. 60 TTn'liprömm. full Htill.
Umsjón: Hauknr HeTgason
Kvefið er eln versta melnvætturln.