Vísir - 21.08.1971, Page 9

9
V 1 S I R . Laugardagur 21. águst 1971.
iniWf'i <— »m m iraw—n m
Það kostar
aðeins 400
m iHj ónir
■~SP/o//að við Pál Sveinsson, sandgræðslustjóra
Gunnarsholt á Rangárvöllum lagðist í eyði árið
1925. Þá var haft fyrir satt að þar hefði bóndinn
heyjað um sumarið í hálfan meis. Bæjarhúsin höfðu
þá tvisvar áður verið flutt undan uppblæstri, fyrst
1836, síðan 1856 og loks lagðist þessi forna land-
námsjörð í eyði. — Ekki þó fyrir fullt og allt. —
Nú hefur dæminu verið snúið við.Gunnarsholt er
einhver mesta grasnytjajörð á landinu. Þar verða
í sumar framleidd um 1000 tonn af graskögglum og
um 200 hestar af heyi að minnsta kosti, að sögn
Páls Sveinssonar, sandgræðslustjóra.

Páll sandgræðslustjóri við tilraunablett, sem græddur hefur
verið upp með áburði einum saman.
unnarsholt er talandi dæmi
um þann árangur, sem
landgræöslan hefur náð í byggð
um landsins. Þegar fréttamenn
voru á ferð um Rangárvelli nú
um miðja vikuna tók Páll Sveins
sön sandgræðslustjóri í Gunn-
arsholti á móti þeim í landi
Ketilhúshaga þar sem geröar
hafa verið nokkrar tilraunir með
gróöurbletti. Þær tilraunir sýna
mjög ljóslega hvernig hægt er að
umbreyta óræktarlandi, mosa-
þembum í iögræn tún meö á-
burði einum saman.
Allt upp í 700 metra hæð
— Það hefur veriö sýnt fram
á þaö meö tilraunum, meðal ann
ars þær tilraunir, sem dr. Sturla
Friðriksson hefur gert uppi á
hálendinu, hér sunnan lands að
hægt er að græða upp landið,
hér sunnan lands að minnsta
kosti, allt upp í 6—700 metra
hæö.
Uppgræöslan sem gerð var á
Hólssandi 1955 er til dæmis
mjög góður vottur um það, hvað
hægt er að gera við þessa fok-
sanda á öræfum. Þar tókst upp
græðslan mjög vel. Viö urðum
að ráðast á hann með offorsi,
enda átti hann ekkert annað
eftir en æöa niður í byggö.
Þarna voru girtir 6 þúsund hekt
arar og haldið áfram að sá í
þetta og bera á fram til 1960.
Síðan hefur ekkert þurft fyrir
þetta að gera. Gróðurinn breið
ist út af sjálfu sér. Og þetta
hefur verið notað sem beiti-
land að takmörkuöu leyti Strax
og melgrasið hefur heft fokið
koma íslenzku grastegundirnar á
eftir og dreifa sér fljótt. Þama
hefur meira að segja fylgt þeim
grávíðir, sem er ágæt beitar-
jurt og sterk, eitt það síöasta,
sem gefst upp fyrir'-' UPpblæstr-
inum.
Girðingar Land greeðsl un nar
eru nú alls 800 km „langar og
innan þeirra eru 200.00 hektar-
ar lands. Stærstu svæðin eru
í Rangárvallasýs’.u og á Suður-
landi víðar og á Norð-Austur-
landi, aðallega í Þingeyjarsýsl-
um. Elzta girðingin er í Selvogi,
frá 1907 En stærsta girðingin
og jafnframt ein sú nýjasta er
inni á Landmannaafrétti. Þar
hafa nú verið girtir af 40.000
hektarar.
Helmingur gróðurlend-
isins ofnýttur
Ingvi Þorsteinsson, magister,
sem mikið hefur fjallað um gróð
urvernd og landgræðslu og
annazt mælingar þar að lútandi,
hefur haldið þvi fram að allt
upp undir helmingur af öllu
gróðurlendi landsins, á 40 — 50
þúsund ferkm. lands, sé of-
nýttur og byggir þar á rann-
sóknum, sem gerðar hafa verið.
Sums staðar er þessi ofnýting
aðeins lítilleg, en annars stað-
ar mjög veruleg og þá ekki
sízt i fréttum sunnanlands,
þar sem nú um áraraðir hefur
verið ofbeitt. Þannig verður enn
gróöurtap á hálendinu_ Og þó
svo að jafnvægi væri í hlutunum
og gróðurtapið væri ekki meira
en það sem ávinnst með land-
græöslunni, þrótt fyrir það
•myndi taka hvorki meira né
minna en 1000 ár að græða upp
það land, sem orðið hefur ör-
foka síðan land byggöist með
þeim hraða, sem nú er unniö
að Iandgræðslu.
— Þegar landgræðslan hófst,
var fyrst og fremst ráðizt á
uppblásturinn í byggöum lands-
ins sem var hárrétt stefna, seg
ir Páll, sandgræöslustjóri. Ég
er nokkurn veginn sannfæröur
um að ef landgræðslan hefði
ekki komið tii væri ekki búið
á Rangárvöllum núna. Og við
höfum snúið dæminu við í byggö
um landsins. Þar erum við í
sókn gegn eyöingaröflunum.
Hins vegar skortir nokkuð á á
hálendinu. Og hættulegustu
' svæðín'' eru einmitt afréttimir
hér sunnanlands, eins og til
dæmis Biskupstungnafréttur.
Það er næsta verkefni okkar aö
snúa okkur að honum og auk
þess liggur fyrir núna að ráð-
ast á Haukadalsheiði og svo
Landmannaafrétt, sem ógnað
hefur Landssveitinni. Auk þess
Hwffis mKKfm
Heykögglaverksmiöjumar munu taka í talsverðum mæli við þeirri auknu grasnyt, sem verB-
ur af aukinni uppgræðsiu lands. Þarna er beyið úr Gunnarsholti látið í kvörn kögglaverk-
smiðjunnar á staðnum. Verkstjóriim í verksmiðjunni Ágúst Brynjólfsson, stendur þar við
inntakið.
bíða svo verkefni á Norð-Aust-
urlandi.
Gamall draumur
Einars Ben.
Um næstu helgi verður hleypt
á áveitu úr Rangá — vestri yfir
stórt svæði suð-vestur af Heklu.
Þetta er mjög merkileg fram-
kvæmd, sem landgræðslan stend
ur' >að ásamt Rangæingum
'Árveitan’' ^mun liklega lfara
þ?nína •hátL,á.-aonaði þús-
und hektara lands. Við vorum
hræddir um aö vatnið myndi
nú kannski hripa allt niður í
einhverja hraungjótuna, en á
þvl' virðist lítil hætta, þar sem
undir hrauninu reynist vera leir
mold, sem heldur vatninu uppi.
Þarna eru miklar vikur og ösku
breiður og tilgangurinn með
þessari áveitu er að festa jarð
veginn sem er fyrsta skilyrðið
til þess að fá hann til þess að
gróa Síðan er hægt að græða
þetta land upp, þegar rakinn
er kominn í það.
Þarna er raunar um mjög
gamla hugmynd aö ræða. Einar
Benediktsson, skáld, stakk upp
á að þetta yrði gert og það er
ekki sú eina af hans framsýnu
fyrirœtlunum, sem rætist.
Þurfum 100 miljónir
í stað 18
Á hálendinu er landeyðingin
ennþá meiri heldur en upp-
græöslan og þar bíða mikil verk
efni. — En okkur skortir aðeins
fé til þess að græða upp landið.
Það er stutt síðan fyrsta hálend
isgirðing var reist. Okkur skort
ir fé til þess að ráðast í
stærri verkefni Fjárveiting til
Landgræðslunnar er 18 milljónir
á ári. Þar af fara um 80% í
girðingar, áburð og fræ. Það
kostar ekki nema svona 400
milljónir að græða upp landið
allt, ef það yrði gert í einum ■
áfanga. Við þyrftum að fá svona
100 milljón króna fjárveitingu
á ári og þá væri hægt að gera
stórkostlega hluti.
Tilkoma flugvélarinnar við
landgræðsluna er stórbylting.
hluti áburðar og fræ-
dreifingarinnar fer nú fram úr
úr flugvél, Þannig hafa skapazt
allt önnur viðhorf varðandi upp
græðslu á hálendinu heldur en
áður var —JH
VBIRSPYE:
— Gætuð þér hugsað yð
ur að vera bóndi?
Halldór Guömundsson, rafvéla-
virki: — Væru öll sumur jafn
veöursæl og það í ár, heföi ég
ekkert á móti þvi. Ég var jú
fæddur og uppalinn í sveit, svo
að það er svoh'tilj sveitamaður
í mér. En ég skal ekki segja,
hversu hann kynni að duga ef
á reyndi.
Einar Sigmundsson, Alþingis-
húsvörður: — Væri ég yngri
væri ég óöara farinn upp í sveit.
En eins og komið er, verð ég
aðláta mér nægja minningarn
ar um mín 52 fyrstu aldursár.
Þeim eyddi ég við búskap.
Guðbrandur Jezorkin, gullsmið
ur: — Já svo sannarlega, Það
er bara svo fjári strembiö að
starta búi, að það fælir mann
frá því. Væri öllu einfaldara,
að gerast bóndi en raunin er,
gæti ég vel hugsað mér að falla
fyrir þeirri freistingu.
Jónas Þórir Dagbjartsson, fiðlu
leikari: — Ég geri mér fyllilega
grein fyrir því, „að mörg er
búmannsraunin", en þó er ég
ekki frá því, að búskapur sé
sú atvinnugrein, sem veitir
mönnum mesta lífshamingju.
Jóhann Sigurðsson, iðnverka-
maður: — Ég heföi ekki haft
neitt á móti þvi að vera bóndi
á þessu sumri eins og það hef
ur veriö gott. Það freistaði mln
líka á mínuns. yngri árum, að
fara út í búskap. En það er
nú svo, aö maður vill festa
rætur á þeim stað, þar sem mað
ur er borinn og bamfæddur
— og ég er fæddur Reykvíking
ur.
m