Vísir - 02.10.1971, Page 9

*V4US*
V151R. Laugardagur 2. október 1971.

llllilll

Séð út yfir Lárvatn (160 hektara að stærð) yfir eiðið og stifluna í átt til hafs. Lárósar, sem
eru 15 mínúna akstur frá Grundarfirði, eru myndaðir af Hólalæk, Smáá og Víkurlækjum.
meira frjómagn, svif og sölt í
sjónum.
Og sjávarföllin bera alitaf
meira og meira með sér og í
meðalstraumi er áætlað, að um
3200 tonn af sjó fari inn um
flóðgáttina inn í Lárvatn. — Svo
að slík innfjarðarræktun heí-ur
gífuriega kosti fram yfir ræktun
í vötnum. Og þessa aðstöðu höf
um við í hundruðum voga og
víkna. En enginn virkjar þaö.
En til dæmis um, hvernig lax
inn þrífst f Lárósi þá höfum við
komizt að raun um það, að þar
eru laxar sem ekki hafa gengið
úr vatninu í sjó. Heldur hafa þeir
haldið kyrru fyrir, orðið kyn-
þroska og hrygnt. — Ég hef
hvergi heyrt um dæmi þess
annars staðar.
Þegar við höfum gætt í maga
bleikju, sem við höfum veitt
þama f Lárvatni, þá höfum við
fundið upp í 700 marflær — og
það var ekkert einsdæmi.“
— Svo að við þurfum ekki að
Myndarlegur laxabúskapur
þar sem ekki var kvikindi
„Laxeldi, eða fiskeldi ... f
því liggur framtíðin. Hiíklaust
spái ég þvf, að eftir 15 til 20 ár
verði þetta orðinn einn af meg
inatvinnuvegunum okkar."
Svona bjartsýnn getur sá ver
ið, sem í sumar fékk 2564 laxa
í lóni vestur við Grundarfjörð,
sem enginn maður hefði fyr-
ir nokkrum árum ætlað, að yrði
nokkurn tfma sett í samband
við laxveiöi — nema Jón Kr.
Sveinsson, löggiltur rafverktaki
hér í Reykjavík og fólagi hans
Ingólfur Bjamason.
Og það var Jón, sem spáði
laxeldinu þessari framtíð í sam
tali við blaðam. Vísis, og hann
hefur rfka ástæðu til bjartsýni.
Enn meiri heldur en þegar hann
og Ingóifur fólagi hans keyptu
á áranum 1963 og 1964 fjórar
jarðir sem lágu að Lárvaðli og
Látravfk og hófu sumarið 1965
(fvrir aðeins 6 áram) að byggja
stíflu í Lárós í þeim tilgangi að
hefja laxarækt í Lárvatni. Og
laxarækt varð úr því, þótt marg
ir hristu höfuöið yfir þessu til-
tæki þeirra félaga, þegar þeir
vora að byrja.
En 2564 laxar — „sem er
bara það sem við töldum en
auðvitaö teljum við ekki hvem
íisk, sem kemur í Lárvatn" —
þar sem meðalþyngd hvers lax
er sjö og hálft pund, er að verð
mæti tæpar 2,9 milljónir króna
ef reiknað er með að kr. 300 fá-
ist fyrir kílóið (sem er of hátt
miðað við markaðsverð að hausti
en of lágt miðað við markaðs
verð að vori).
Svo að þeir, sem trú höifðu á
fyrirtæki þeirra Jóns og Ingólfs
og stofnuðu með þeim hlutafé-
lag 1966 (þar sem nú eru orðnir
Jón með sonum sínum að sleppa seiðum í Lárvatn — þriggja
sólarhringa hörð lota á hverju sumri.
100 bluthafar) þurfa ekki að
naga sig í handarbökin fyrir til-
tækið.
„Enda vildi hérna bandarískur
sérfræðingur — nokkurs konar
Þór veiðimálastjóri þeirra í N-
Ameríku — ólmur kaupa af okk
ur stöðina, þegar hann kom
hingað til lands í heimsókn. Já
hafði aldrei séð hana, og vildi
bara kaupa hana óséð. Sagðist
mundu hafa sparað sér margar
ferðimar í ráðuneytið í sínu
.andi til að sannfæra ráðamenn
um nytsemi laxeldis ef hann
hefði haft okkar aðstöðu í Lár-
ósi til að sanna sitt mál,“ sagði
Jón, þegar við heimsóttum hann
á heimili hans til að spjalla um
árangur sumarsins. Fréttir af
árangri laxaræktarinnar í Lárösn
um hafa flogið um landið og
vakið mikla athygli.
í fréttabréfi, sem „US De-
partment of Commerce“ sendir
reglulega frá sér, er vakin at-
hygli á árangri laxaræktar fvr
I
'Sr^rsii iaxinn, sem endurheimtist í Látravík eins árs gamall
og 6 pund, en til viðmiðunar eru seiði af sjógöngustærð.
irtækisins Mowi í Bergen, sem
elur laxaseiði í sérstökum
þróm, sleppir þeim aldrei í sjó
og hefur fengið með tilraunum
sinum um 80 tonn af laxi (f
ágúst í sumar). Þeir hjá Mowi
búast við 500—600 tonna ár-
•legri framleiðslu fyrst um sinn,
en hyggjast stækka fyrirtækið
og framleiða árlega 1500 tonn af
laxi. — Og er Mowi eina fyrir-
tækið, sem náð hefur jákvæðum
árangri £ laxarækt, eftir þvi sem
US Department of Commerce
hefur haft spumir af.
„En þeir þurfa að stofna til
mikils kostnaðar vegna fóðurs,
býst ég við“ sagði Jón Sveins-
son þegar við sögðum honum
frá þessu. „Það kostar nú kr.
70—90 kílóið af sænska fóðrinu
svo að það munar nú ögn um
það. — En við kaupum ekki
gramm af fóðri í Lárósi. Lár-
vatn er svo næringarríkt. Og
það er einmitt það allra mikil-
vægasta við okkar aðstöðu —
svona innfjarðarfiskeldi, þar
sem virkjaðir era gamlir vaðlar.
Þeir eru svo frjósamir og gefa
svo mikið æti. Botnprafur úr
vaölinum í Lárósi hafa sýnt
frá 5500 botndýrum upp í
11000 á hvem fermetra.
Það talar sínu máli að í hverj
um rúmmetra af sjó eru tald-
ar vera 34000 einingar af svif
um og lífveram ýmsum, á með
an það eru bara 700 einingar í
vel ræktuðu veiðivatni, og allt
niður f 50—60 einingar í lélegu
veiðivatni. — Svona er miklu
kaupa fóður til þess að ala fisk
inn á“. segir Jón.
Og ekki var stofnkostnaður
fyrirtækisins svo ofboðslegur.
„Já, hvernig við byrjuðum.
Það var nú það,“ segir Jön og
brosir við.
„Það voru fyrst kaupin á
tveim eyðijörðum ogrfljótlega á
eftir, tveim jörðum til viðbótar
til þess að öðlast umráðarétt
yfir Lárvatni. Svo byggðum við
300 m langan stíflugarð viö ós-
inn með flóðgáttum og yfirfalli
o.s.frv. Eins hækkuðum við upp
eiðisgrandann, sem skilur Lár-
vatn frá hafinu. Og svo þurfti að
útvega klaklax. Hann veiddum
við á stöing í hinum ýmsu ám
landsins, Haukadalsá, Noröurá,
Hvítá við Svartá, Elliðaánum og
í Soginu — svo að ég nefni
nokkrar. Fyrsta sumarið fengum
við 46 laxa þannig sem viö gát
um notað til klaks.
Skúli Pálsson lánaði okkur
aðstöðu til klaks í stöðinni sinni
að Laxalóni, og þangað fluttum
við laxinn i plastpokum með súr
efnisgjöf og miklu brasi. (Enn í
dag eru menn að biðja mig að
flytja fyrir sig laxa eða seiði
vegna þeirrar reynslu sem ég
fékk af þeim flutningum.) Nú,
klakið tókst vel, innan við 5%
afföll af hrognunum, sem varla
er til að hafa orð á.
Þetta endurtókum viö svo þrjú
sumur, og fluttum seiöin vestur
og slepptum þeim í Lárvatn. —
Sumt kviðpokaseiði, sumt sum
aralin seiði on seiöi í sjógöngu-
stærð. — Síðan höfum við kom
ið okkur upp klakhúsi £ Látra-
vfk og svo — eftir að laxinn fór
að endurheimtast — settum viö
upp laxageymslu."
„Hvernig hafa endurheimturn
ar veriö frá ári til árs?“
,Þaö er ekki talinn allur lax
sevrt geugur þarna !nn, ,»ví, aw
maður vill sem minnst hefta
göngu hans. En eftir að við kom
um gildruútbúnaðinum í fufflt
lag töldum við 230 laxa 1967, sfð
an 320 laxa 1968 og 311 laxa
1969, en svo 620 laxa 1970 og
2564 iaxa £ sumar (þegar eg
vissi sfðast til)“ svaraði Jón.
„En hvað hafiö þið sleppt
miklu magni af seiðum?"
„Að liðnu árinu 1969 vorum
við búnir að slenna 550 þús.
seiðum. Á árinu 1970 slepptum
við 550 þús. til viðbótar og í
sumar 400 þús., svo að það er
komiö upp í 1,5 milljónir af
Einn sona Jóns Sveinssonar
með þann vænsta, sem kom í
sumar. 26 punda lax, 107 cm
langur.
seiðum — En ennþá erum
viö ekki komnir upp í nema
10% af því sem viö ætlum okk
ur í framtíöinni. Okkur reiknast
svo til að stöðin sé fullnýtt,
þegar við sleppum 4,5 milljón
um seiða á hverju ári (f stað
400 þús. í sumar) og að þvf
stefnum við.“
„En ætluðuð þið ekki að
rækta ifka bleikju?"
„Jú við gerðum það til að
byrja með en hættiun svo. Og
hún jókst svo og dafnaði, að
hún er farin að verða fuU fyrir
ferðarmikil í vatninu, og sér-
fræðingar ráðleggja okkur að
veiða eins mikið af henni og
við getum. Stærstu bleikjumar
era orðnar upp í 57 cm á lengd,
fjögurra og hálfs punds fiskar.“
„Og ennþá er þetta bara 10%
nýting á möguleikunum seg-
irðu?“
„Já, og þá skilurðu hvers
vegna ég spái, að þetta hljóti
að verða einn af meginatvinnu-
vegum okkar) framtíðinni — og
varla mjög langt að bíða þess“,
sagði Jón um leið og hann
fylgdi okkur til dyra og við
kvöddum. — GP
Stíflugarðurinn með flóðgáttum og gildruútbúnaði, en með
honum er stjómað vatnsmagninu í Lárvatnl, og einnig með
ferskvatnsmiðlun, lögn frá Búlandshöfða.