Vísir - 05.02.1972, Blaðsíða 6

6
VÍSIR. Laugardagur 5. febrUar 1972.
vísrn
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Rítstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Símar 15610 11660
Afgreiösla: Hverfisgötu 32. Simi 11660
Ritstjóm: SIBumúla 14. Simi 11660 ( 5 línur)
Askriftargjald kr. 225 á mánuöi innanlands
I lausasölu kr. 15.00 eintakiö.
Blaöaprent hf.
Hugtakið sósíalismi
Þegar við rennum huganum yfir heimsbyggðina
og athugum hagkerfi þjóðanna, munum við komast
að raun um, að þær kenna það æði margar við sósia
lisma og segjast sumar framkvæma hann i hans
sönnu og réttu mynd. Hjá sumum kvað enn skorta
nokkuð á, að öllum forskriftum lærifeðranna sé
fylgt, en stjórnendurnir segja, að það standi til bóta
og sælurikið komi áður en langir timar líði. Fyrr sé
varla hægt að segja, að stjórnkerfið hafi sannað yfir
burði sina og ágæti. Sósialismi er annars að verða
mjög teygjanlegt hugtak.
Eitt er þó það riki, sem ætla mætti, að hefði nú
þegar sannað umheiminum þetta, sjálf Sovétrikin,
föðurland og fyrirmynd allra kommúnista, sem
raunar vilja viðast hvar heldur láta kalla sig
sósialista, meðan þeir eru að reyna að komast til
valda. Islenzkir kommúnistar hafa t.d. nú á
siðustu árum afneitað bessu heiti kröftuglega og
látið Þjóðviljann boða þá kenningu, að þeir hafi
fundið upp sérstaka grein af sósialisma, sem eigi
við islenzkar aðstæður, algerlega óháður stjórn
arfari og skoðunum þeirra, sem ráða rikjum
austan járntjaldsins svonefnda. Rétt er i þvi sam-
bandi að minna á söguna um úlfinni sauðargærunni.
Þeir hafa leikið sama leik og sálufélagar þeirra
viða um lönd, er siðan hafa svo sýnt sitt rétta andlit
og kannazt við rétta nafnið, þegar þeir höfðu náð
yfirráðunum. Það er lika staðreynd, sem öllum ætti
að vera kunn, að Þjóðviljamennirnir hafa alltaf
fengið og fá enn linuna að austan.
En eru þá sósialismi og kommúnismi tvennt
ólikt? Já, svo sannarlega eins og þróunin hefur
orðið, þótt hvort tveggja sé sprottið af sömu fræði-
kenningum. Annars vegar hefur orðið til lýðræðis-
legur sósialismi eins og jafnaðarmannaflokkarnir á
Norðurlöndum og i Bretlandi, þar sem þjóðirnar
sjálar velja sér fulltrúa i frjálsum kosningum. Hins
vegar er einræðissósialisminn eða kommúnisminn, |
þar sem minnihluti hrifsar til sin völdin með
svikum og ofbeldi og oftast með aðstoð erlends hers,
eins og t.d. i Tékkóslóvakiu og Ungverjalandi.
Þótt þróunin hafi orðið eins og raun ber vitni á
Norðurlöndum og Bretlandi, fer viðast svo, að það,
sem á að verða eða sagt er, að eigi að verða lýð-
ræðislegur sósialismi, verður ekkert annað en ein
ræði. Miskunnarlausir harðstjórar ná undir
tökunum og velja sér þæga samstarfsmenn, sem
framkvæma fyrirskipanir þeirra i einu og öllu.
Verði einhverjum þeirra á að hreyfa sjálfstæðri
skoðun, eru dagar hans þar með taldir. Alla langar
þessa menn i æðstu völdin og sitja þvi meira og
minna á svikráðum hver við annan. Það virðist
sameiginlegt einkenni á öllum þessum rikjum.
Sá, sem er þjóðhetja og óskeikull foringi i dag, er
kannski orðinn föðuriandssvikari á morgun og
hengdur eða skotinn sem slikur.
Mælingar á brennisteini i and-
rúmsloftinu i bsló sýna, ab þessi
mengunarþáttur hefur minnkaö
niöur i nærri fjóröung þess, sem
var áriö 1969.
Orsakirnar eru, aö iönaöur og
hyggingarfélög nota betri oliu.
Smám saman hefur þessi
Baengun fariö minnkandi, og þaö
Sést vift reglulegar mælingar.
Umhverfisverndarsamtök
Noregs hvetja engu siöur til laga
setningar, enda hafa vandamál
mengunar vaxiö á ýmsum öörum
sviöum. Samtökin leggja áherzlu
á gott eftirlit og stofnanir, sem
hafi vald til aö grlpa til strangra
aögeröa, ef lögin eru brotin.
Nefnd, sem hefur samiö drög aö
frumvarpi, segir, aö „öll loft-
Stjörnufræöingar I Kalifornlu hafa nýveriö staöfest tilvist tveggja sólkerfa, nágranna okkar, sem áður
voru „týnd” vegna geimryks. Þau nefnast Maffei 1 og Maffei 2 i höfuðið á ítala, sem tilkynnti um
„úndarleg fyrirbæri” árið 1968, er siöar reyndust vera sólkerfi þessi.
Eru „lögmál alheimS'
ins” að bresta?
Heimskunnir visindamenn halda því fram,
að niðurstöður rannsókna að undanförnu
geri ógild ýmiss okkar „sannindi” um
tilveruna
Spurningin, hvort „lögmál alheimsins” séu að
bresta, kann að virðast „hálfgeggjuð”, en visinda-
menn fullyrða, að niðurstöður rannsókna að undan-
förnu hafi hrist stoðir þeirra kenninga, sem uppi
höfðu verið um eðli alheimsins, að margir eðlis-
fræðingar séu komnir á þá skoðun, að lögmál, sem
gilda hér, kunni að vera ógild i öðrum hlutum tima
og rúms. Til dæmis sá mælikvarði, sem hefur verið
notaður um fjarlægðir.
Sjáum margmiiljón ára
gamla „atburði".
Fundizt hafa „hlutir” I
geimnum, sem viröast fara
hraöar en ljósiö, og hraði þeirra
striöir gegn lögmálum, sem hafa
verið talin algild. 1 öörum sól-
kerfum viröast önnur lögmál
gilda.
Fundizt hafa hlutir, sem fram-
leiða meiri orku en skýranleg er
meö nokkrum viöurkenndum lög-
málum.
Sú tilgáta hefur komið fram
upp úr þessum uppgötvunum, að
atómin hafi verið léttari og
þyngdarafliö sterkara fyrir millj-
ónum og öörum milljónum ára,
en þá hafi þéir atburöir, sem nú
er veitt athygli hér „gerzt”.
Þessir „atburðir" séu svo langt I
burtu, aö þaö hafi tekiö svo
langan tima fyrir ljós þeirra að
ná til jaröar. Þeir kunna aö virö-
ast samtimafyrirbæri óreyndum,
en I rauninni „geröust þessir
atburöir” fyrir óralöngu, þegar
atómin voru léttari.
Eplið hans Newtons
að verða úrelt?
Varla hefur mönnum þó komiö til
hugar i alvöru, að meö vanburða
tilraunum mannkyns og þess
mestu snillinga hafi veriö fundin
lögmál, sem væru algild, eöa
heföu „hitt naglann á höfuðið”.
Nær sanni hlýtur aö vera, aö slik
„lögmál”, viðurkennd og upp
borin I skólum, séu harla fjarri
lagi, en gagnleg svo langt sem
þau ná.
Róttækari en áður nefnd kenn-
ing er sú, aö efni sé aö koma inn i
okkar „alheim” frá öörum „al-
heimum”, og þau flytji með sér
lögmál þau, er þar tilda, en ekki
hér. Eitt sllkt er þyngdarlög-
máliö.
En Isak Newton hélt þvi fram,
aö lögmáliö, sem réöi þvi, aö eplið
hans féll til jarðar úr trénu, gildi
einnig, hversu langt i burtu sem
er frá jöröunni.
Varð heimurinn ekki til
var mikið „bangbang"?
Enn vona flestir visindamenn
vist, að unnt veröi að samræma
hin torkennilegu lögmál fjarlægs
geims viö okkar núverandi lög-
mál. En heimskunnir visinda-
menn hafa i seinni tiö boriö fram
tilgátur, sem eru allfjarri þeim.
Nú er til dæmis dregiö i efa, aö
mælistikan, sem hefur verið
grundvöllur kenninganna um, aö
alheimurinn sé að þenjast út
vegna þess, aö hann hafi oröið til
með „miklu bangi”, mikilli
sprengingu i öndveröu.sé i gildi.
Nú hafa rannsóknir leitt i ljós
fjölmö’rg sólkerfi, þar sem aö
minnsta kosti viröist ekki vera
um slika útþenslu aö ræöa sam-
kvæmt okkar lögmálum. Varpað
er fram þeirri spurningu, hvort
sólkerfin fjarlæg^ist hvert annaö
sifellt.
Fred Hoyle lávaröur heldur þvi
fram, að atómin hafi oröib þyngri
er timar liðu. Þvi þyngri sem þau
mælast, þvi yngri „heimar”.
Fyrst það hefur tekið ljósiö
milljónir ára að komast til okkar
frá bessum sólkerfum, bá sjáum
við þau eins og þau voru fyrir
milljónum ára, segir sir Fred.
. Rðttækasta tjlgátan, sem oröið
hefur til siðustu mánuði, er um
„svört og hvit göt” i heimsmynd-
inni.
Ut úr alheimi
um svört göt?
„Hvitu gata kenningin” er
mjög umdeild. Dr. John A.
Wheeler viö Princetonháskóla og
aöstoðarmaður hans dr. Remo
Buffini halda þvi fram, að efni
geti horfið út úr okkar „alheimi”
um „svart gat”. Fyrir manns-
aldri var fallizt á samkvæmt for-
múlu Einsteins, að þrýstingur inn
á viö mikils efnismassa gæti
skapaö efni, þar sem þyngdarafl
væri svo mikið, aö ljós kæmist
ekki frá þvi eöa fram hjá og meö
þvi mynduðust „svört göt” i al-
heiminum, efnið „hyrfi”. Dr.
Wheeler hefur þótzt finna þessa
merki við rannsóknir.
. . . . inn í annan „alheim".
En lógmál segir, að stefna i
eina átt I atómakerfinu gæti allt
eins veriö stefna i aöra átt. Með
þvi hefur komið fram „hvitu gata
kenningin” á þá leiö: Ef efni
getur „horfiö” úr alheimi okkar
um svört göt, getur þaö þá ekki
komið fram i öörum alheimi um
„hvit göt”, inn um svört hér, út
um hvit I öðrum alheimi?
Hugsanlega færi efniö út um
kjarna okkar sólkerfis, og kæmi
inn um kjarna annars.
Meb þessu gæti fengizt skýring
á þyngd atómanna, sem finnast
I fjarlægum pörtum geims. Og
meö þessu kunnum viö aö vera aö
mjakast einu skrefi nær i skiln-
ingi á rúmi og tima, þar sem við
höfum vaðiö i villu og svima öðru
fremur.
Stjörnufræðingar i Kaliforniu
hafa nýverið staöfest tilvist
tveggja sólkerfa, nágranna
okkar, sem áöur voru „týnd”
vegna geimryks. Þau nefnast
Maffei 1 og Maffei 2 i höfuöiö á
Itala, sem tilkynnti um „undarleg
fyrirbæri” áriö 1968, er siðar
reyndust vera sólkerfi þessi.
Osló:
Loftmengun minnkar, aðgerðir eflast
mengun verði aö stöövast, og það
sjónarmið veröi aö rikja bæöi hjá
stjórnvöldum og starfseminni, er
menguninni veldur.
Þaö er grundvallarsjónarmið
norsku umhverfisverndarsam-
takanna, aö þeir aöilar, sem
hyggist gera eitthvaö, er breyti
umhverfistengslum, verði að
færa sönnur á, aö breytingin hafi
meiri kosti fyrir þjóðfélagið en ó-
kosti, þegar allt er með tekiö.
Kadium i kranavatni.
Norömenn eru um þessar
mundir aö gera ýmsar ráöstafan-
ir gegn mengun. A mörgum sviö-
um standa yfir eöa eru aö hefjast
rannsóknir á ýmsum efnum, svo
sem eiturefninu PCB i lifverum
sjávar og auðvitað DDT á sama
hátt.
Heilbrigöismálastofnunin
rannsakar, hvort hættulega efniö
kadium komi i drykkjarvatn frá
vatnsleibslum I ibúöarhúsum.
Fyrir skömmu fundust kadium-
leifar i kranavatni, sem ollu ugg.