Vísir - 25.07.1972, Blaðsíða 7

Visir. Þriðjudagur. 25. júli 1972
7
i framhaldi af siöasta rabbi
undirritaös um miðbæi og við-
skiptahverfi á höfuðborgarsvæð-
inu væri ekki úr vegi að ræða
nánar um hugsanlega þróun á
einstökum miðbæjars væðum.
Hér verður Grjótaþorpið sérstak-
lega gert að umtalsefni. Það
hefur iöngum veriö eins konar
olnbogabarn i miðbæ Reykja-
vikur og enn er það að niðast
niöur. Eina endurnýjunin, sem
átthefursér stað i Grjótaþorpinu
siðustu áratugina, er bygging
Morgunblaðshússins, sem er
númer 6 við Aðalstræti. Ekkert
virðist þvi til fyrirstöðu, að haldið
verði áfram að byggja i þeirri
linu og reist áætluð stórhýsi við
Aöalstræti 2 og 10 (sjá með-
fylgjandi mynd).
Samkvæmt aðalskipulagi
borgarinnar er jafnframt hug-
myndin, að gata komi i fram-
tiðinni i gegnum mitt Grjóta-
þorpið frá norðri til suðurs.
Mundi hún tengja hábrautina,
sem liggja á yfir hafnar-
bakkanum (frá Skúlagötu að
Mýrargötu) - við Suðurgötu.
Nú mætti hugsa sér, að þessari
gatnagerð yrði slegið á frest
næstu þrjátiu árin, eða til alda-
móta, en Grjótaþorpið fengi að
standa þennan tima og jafnframt
reynt að lifga það upp. Gatnamót
hábrautarinnar, sem áætluð hafa
verið milli Hafnarhvols og vöru-
geymsla Sambandsins, mætti
gera eftir sem áður og reisa
varanlegar byggingar i skarðinu i
samræmi við þau, en nota götu-
stúfinn fyrir bilastæði, þar til
öðruvisi yrði ákveðið.
1 gegnum Grjótaþorpið liggja
nokkrar gamlar gönguleiðir, en
þeim mætti fjölga, i samræmi við
ofangreindar hugmyndir, til
dæmis i likingu við það sem
teikningin sýnir. Lengjast þá
götuhliðar þar verulega. Siðan
mætti leyfa þarna ýmiss konar
um „pop" hverfi
í Grjótaþorpi
þjónustustarfsemi, svo sem litlar
búðir, basar , kaffihús, hreinleg
viðgerðarverkstæði og margt
fleira af svipuðu tagi. Nokkuð er
af auðum lóðum á svæðinu og
mætti á sama hátt leyfa þar
byggingu söluskála (úr óeld-
fimum efnum) til að fylla upp i
heildarmyndina, sem hefðu eins
og önnur aðstaða þarna leyfi
fram til næstu aldamóta. I Grj-
ótaþorpi gæti þá myndazt eins
konar markaðsþorp með tiltölu-
leng ódýru húsnæði, enda mundu
bráðabirgðaleyfin hamla á móti
dýrri fjárfestingu. Reykjavik
mundi þarna um árabil eiga eins
konar vasaútgáfu af Soho i
London; en vonandi aðeins með
kostum þess, en ekki göllum.
Þarna yrði ekki miklu til
kostað, en fengin reynsla fyrir
þvi, hvernig lifga má gamalt um-
hverfi og hvernig það mundi falla
i ,,pop” -andrúmsloft samtimans.
t Reykjavik myndast sjaldan
eiginlegur miðbæjarbragur nema
helzt siðdegis á föstudögum og
svo fyrir hádegi á laugardögum
(á meðan búðir verða almennt
opnar). A kvöldin er fólk ýmist úti
að aka eða horfa á sjónvarpið, ef
önnur áhugamál eða skyldustörf
taka ekki tima þess. Á öðrum og
þriðja áratug aldarinnar (áður en
útvarpið kom til skjalanna)
fengu miklu fleiri sér göngutúr
eftir Laugaveginum, segja
gamlir Reykvikingar.
Að stæðurnar eru breyttar, en
Laugavegurinn lika fulllangur til
þess að þar myndist skemmtileg
„stemmning”. Frá Aðalstræti og
inn á Hlemm er álika vegalengd
eins og eftir Strikinu i Kaup-
mannahöfn. Það sem gerir
Strikið svo skemmtilegt eru litlu
torgin, mismunandi dreifing
verzlananna, með samsvarandi
fólksfjölda, og hlykkirnir á
götunum. Til þess að bæta
Laugaveginn að þessu leyti þyrfti
að leysa upp húsaraðirnar á
tveimur til þremur stööum og
Qariastrcati
Aða/strati
Grjótaþorpið með gömlum og nýjum gönguleiðum. Við Aðalstræti 2,6 og 10 eru byggð
stórhýsi. A skástrikuðu svæðunum mætti reisa söluskála til að lifga upp á Grjótaþorpið.
óbyggö
mynda þannig breytilegt um-
hverfi á nokkrum baklóðum. En
eins og áður segir gæti lifgun
Grjótaþorpsins orðið tilraunin,
sem byggja mætti á við endur-
skipulagningu viðar i borginni.
Væntanleg yfirbyggð svæði i
nýja miðbænum yrðu svo nútima
útgáfan af markaðshverfi, sem
óhjákvæmilega yrði verulega
dýrari til notkunar og leigu,
helduren endurlifgað Grjótaþorp
og hugsanlegar baklóðir við
Laugaveg.
Vissulega má halda þvi fram,
að ibúafjöldinn á höfuðborgar-
svæðinu sé varla nægur til að
mynda fullkorrrinn miðbæjar-
br(ag, en eins og leidd voru rök að
i siðasta rabbi, þá er ekkert sem
bendir til, að hér myndist einn
sterkur miðbær: þess vegna er
ekkert verið að eyðileggja, þótt
fjölbreytni fái að ráða fram-
vindunni. Grjótaþorpið gæti sýnt
okkur, hvað gera má i gamla
stilnum og nýi miðbærinn mundi
visa veginn inn i framtiöina.
Verzlunaraðstaðan þarna yrði
ekki meiri en svo, að fljótlega
yrði fólk að fylla hvoru tveggja,
og það án þess að verulega
munaði fyrir Laugaveginn. En
ekki skaðaðuþó aukin samkeppni
yrði til þess, að kaupmenn og hús-
eigendur við Laugaveg tækju sig
saman og settu upp samfelldan
„hatt” yfir gangstéttirnar, hátt-
virtum viðskiptavinum til skjóls
og ánægjuauka við innkaup og
gluggagláp. Þetta er fjárfesting,
sem áreiðanlega mundi fljótlega
skila góðum arði fyrir við-
komandi aðila.
Valdimar Kristinsson.
HREYFIÐ FREKAR FOLKIÐ EN OKUTÆKIN
— segja sérfrœðingar Efnahags- og framfarastofnunar Evrópu meðal annars um bílaöngþveitið í borgunum
Umsjón:
Svanlaug
Baldursdóttir
Einkabtllinn er orðinn vanda-
mál, sem visindamenn og
nefndir fjalla nú um i siauknum
mæli. i júli-hefti blaðs EfnahagS'
og framfarastofnun Evrópu er
fjallað um einkabilinn og vanda
mál tengd honum, en i heild er
blaðiö allt um nýjar stefnur i
umhverfispólitik.
i greininni er fyrst minnst á
umferðaröngþveiti sem
skapast af bilamergðinni,
gjarnan i miöborgum.
Tókíó
Bilavandamálið i New York
og Tókió er tekið sem dæmi,
þrátt fyrir það að ekki sé um
venjulegar borgir að ræða, þá
eru þessar borgir valdar með
það fyrir augum að kasta ljósi á
stærð vandamálsins.
t Tókió skapast daglega og
reglubundið riflega kilómetra
löng bilaþvaga, sex sinnum á
dag og það er á hraðbrautum
borgarinnar. Sama öngþveitið
verður i mörgum borgum
Evrópu, jafnvel þeim sem
smáar eru, á mesta umferðar-
timanum.
Laugavegurinn
Við erum svo sem ekki
ókunnug vandamálinu heldur.
Laugavegurinn hefur verið til
umræðu og SVR leitast við að fá
umferðarrétt fram yfir aðra
bila þar. 1 þessari grein eru
birtar ýmsar niðurstöður sér-
fræðinga, sem hafa fjallað um
það hvernig eigi að létta bila-
mergðinni af miðborgum. Þar
koma fram sjónarmið sem taka
afstöðu með aukinni notkun al-
menningsvagna.
Helztu niðurstöður sérfræð-
inga sem hafa unnið að málinu
peru þessar.
Þeir vilja að skipulag borga
verði miðað við það, að minnka
umferð einkabila, settar verði
hömlur á vissa tegund umferðar
einsoggegnum akstur, umferð
vörubila á tilteknum svæðum og
bætt verði þjónusta hins opin-
bera i rekstri almenningsvagna.
Tekið verði upp aukið eftirlit
með umferð, t.d. með fleiri
götuvitum, til aö liðka fyrir um-
ferðinni og bæta umferðarað-
stæður um leið og tæknin er
notuð til að nýta megi sem bezt
þau hjálpartæki sem fyrir eru.
Þá er stungið upp á að bæta að
mun almenningsvagnakerfið og
minnka á þann hátt notkun
einkabilsins. Einnig megi draga
úr notkun'hans með öðru móti
t.d. með þvi að koma á vegar-
gjöldum á vegum, sem mikil
umferð er um, þannig að einka-
bilstjórinn snúi sér að ööru
farartæki en sinu eigin.
Göngugötur
A umferðarmálaþingi Efna-
hags og framfararstofnunar-
innar, sem haldið var á siðasta
ári,var sérstaklega mælt með að
teknar verði upp svokallaðar
umferðareiningar, umferð
stöðvuð á vissum stöðum og
göngugötur teknar upp. Með
þvi að setja vissa hömlu á
einkabilsmann hafi þessar aö-
ferðir reynst vel i litlum og
meðalstórum borgum i Evrópu,
sérstaklega þeim sem hafa
gamlan borgarhluta með
þröngum og krókóttum götum. t
stærri borgum Evrópu hafi að-
gerðirnar ekki heppnazt eins
vel.
Dæmi um velheppnaðar ráð-
stafanir sé umferðin i Bremen,"
Kaupmannahöfn, Róm og
Landskrona i Sviþjóð, og var
umferðarmenning þessarar
borga rædd á þinginu.
Umferðareiningar
t greininni segir að til þess að
hægt sé aö leysa á fullnægjandi
hátt vandamáliö, sem skapist i
miðborgunum vegna bilaum-
ferðar verði að taka upp um-
ferðareiningar ásamt heildar-
skipulagi umferðarinnar allt i
kringum borgina,sem um ræði.
Umferðareiningarnar
merkja þegar borginni er skipt
niður i umferðarsvæði eða ein-
ingar, sem veitir umferöinni
aðeins aðgang á vissum stöðum
og innan eininganna sé tekið
upp umferðareftirlit með ein-
stefnurakstursgötum.
Skynsamleg skipulagning borga
geti þegar til lengdar láti aukið
almenningsvagnanotkun i
borgunum og dragi úr kröfunni
um einkabil, um leið og komið
verði i veg fyrir að umferöar-
öngþveiti skapist.
Þá er sagt, að róttæk breyting
á ferðum almenningsvagna geti
aðeins oröið með samstarfi
borgaryfirvalda og stjórn al-
menningsvagnanna.
Almenningsvagnar
Umbætur á almennings-
vagnakerfinu felistm.a. i þvi að
skipuleggja endastöðvar og við-
komustöövar strætisvagna,
bannað verði að leggja að
gangstéttum, séð verði fyrir
sérstökum strætisvagnabrúm
eða undirgöngum, einnig
götunni sem strætisv. megi einir
fara um eöa sérstökum strætis-
vagnagötum, einnig verði sett
upp sérstök umferðarskilti sem
veiti strætisvögnum forréttindi.
Þá er talað um notkun raf-
eindahjálpartækja i umferöinni,
sem hafi reynzt vel.
Bætt almenningsvagnakerfi,
sem byggist á reglubundinni
tiðni vagna ásamt bættum um-
ferðaraöstæðum og feröatima
laði að sér fleiri farþega og geti
létt umferðaröngþveitinu af
vegum. Sem dæmi eru tekin
sérstök göng i Briissel, sem eru
sniðin fyrir fimm sporvagna-
leiðir. Farþegaaukning á
þessum staðjókstum 40% innan
hálfs árs og næstum um 80% á
mesta umferðartimanum, eftir
að þau voru tekin i notkun.
Þá segir, aö strætisvagninn
orsaki tafir i umferðinni eins og
öll önnur farartæki vegna
stærðarinnar, þyngdar og að
hann stöðvi á stoppistöðvum þá
se’ hann meira fyrir i um-
ferðinni en flest önnur farar-
tæki. Hins vegar beri að gæta
þess að umferðaröngþveitið
sem skapast af einkabilum
gera það að verkum, að strætis-
vagnarnir tefjist og um leið
dragi úr þjónustinni við far-
þeganna, sem hafi i för meö sér
að fjöldi þeirra minnki. En i
heildarskipulagi umferðar-
innar skuli taka með i reikn-
inginn hvað strætisvagninn
getur flutt marga i einu.
— Það verður að nýta borgar-
svæöið betur i þá átt að hreyfa
fólk i staö þess að hreyfa öku-
tæki.
ILI 'fI
Sparnaður
Rannsókn, sem gerð var á
umferð i mið-London hafi bent
til þess, aö kostnaður viö um-
ferðina þar myndi komast i lág-
mark, ef um það bil 40% einka-
bilanotenda skiptu yfir i strætis-
vagnanotkun. En sérfræðinga-
hópur innan efnahagsstofnunar-
innar álitur nú,áöur en málið
hefur verið rannsakað alveg
ofan i kjölinn, að almennt
markmið gæti veriö að reyna að
minnka umferö einkabila um 10
15% á aðal umferðartimum og
á aðal umferðargötum. Það
muni leysa umferðaröngþveitið
á þann hátt, að umferðin rynni
auðveldlega áfram.
Þá var álit þingsins, sem um
getur að framan að hækka yrði
verð fyrir bilastæði til að
trýggja það, að tóm bilastæði
séu fyrir hendi á öllum timum
dags þannig að einkabilistinn
sem leitar stæöis,skapi ekki
stiflu i umferðinni. Einnig verði
að herða eftirlit með bila-
stæðum.
Þingið bendir á vegagjöld en
um leið að kannað verði hvernig
hinn venjulegi vegfarandi
bregðist viö þeim. Rannsakað
verði hvernig almenningur
bregðist viö slikum hömlum
sem öðrum og að hvatt verði til
opinnar umræðu um þessi um-
deildu mál.
—SB— I