Vísir - 09.10.1972, Blaðsíða 9

VÍSIR. Mánudagur 9. október 1972.
cTYLenningarmál
Ólafur Jónsson skrifar um bókmenntir:
Vegsemdir heimsins
Knut Hamsun:
UMRENNINGAR
Fyrri hluti
Stefán Bjarman islenzkaði
Almenna bókafélagiö. Reykjavik
1972. 225 bls.
,, Et Hav av Sau blev Sjö-
mandens Grav, staar det i
Visen om August." Það
urðu endalok förumanns og
sæfara, eiganda stórrar
lyklakippu: að færast fyrir
björg með sinni eigin
sauðahjörð. En þangað er
enn langt í land, þúsund
blaðsíður, mörg bindi og
ótalin ævintýr, þótt út sé
kominn á íslenzku fyrri
hluti fyrstu sögunnar um
Ágúst, Umrenningar.
Knut Hamsun var kominn undir
sjötugt þegar hann hóf sögurnar
um Ágúst. Verkið allt tók hann tiu
ár, bækurnar komu út árin 1927-
33, Landstrykere, August, Men
Livet lever... Þá var Hamsun
löneu heimskunnur nóbelsverð-
launahöfundur 1920 fyrir Gróður
jarðar, bækur hans lesnar út um
lönd og álfur. Einhver hefði
kannski slakað á klónni þegar elli
fór að, eftir langan og fjölbreytt-
an feril. En Hamsun var engum
likur.
Æskuverk sin var hann að
skrifa fram um fimmtugaldur.
Um sjötugt samdi hann sitt
stærsta episka verk, bækurnar
um Ágúst. Og þá var enn stór
skáldsaga eftir, Ringen sluttet,
1936, þegar höfundurinn var kom-
inn hátt á áttræðisaldur.
Það er vitaskuld ekki nema
smekksatriði hvort maður metur
meira söguna af tsak á Sellanraa,
Gróður jarðar, eða sögurnar um
Ágúst förumann. En allténd væri
misskilningur að skipa Gróðri
jaröar hærri sess af þvi að hún
fjalli um ,,meira” eða „hærra”
eða ..háleitara” efni... Gróður
jarðar er vegsömun bændalifs,
einyrkjans sem brýtur jörðina til
undirgefni undir sig. Eins og oft
er sagt er ísak norskur Bjartur i
Sumarhúsum — með öllum for-
merkjum öfugum við hinn
islenzka einyrkja, Gróður jarðar
pastoralsinfónia Hamsuns.
Manngerð tsaks kemur svo sem
við sögu i Umrenningum, en að
sinu leyti afklædd ailri róma-
tisku, Jóakim, bróðir Edevarts,
og Esra. bændur og útvegsmenn i
Vogum. Eða Martinus gamli
barkamaður — „rósamur og
spekingslegur, fáfróður eins og
dýr”:
,,Já þið siglið og siglið og sjáið
og sjáið allar manneskjur og veg-
semdir heimsins, sagði Martinus
gamli, en ég veit ekki, ég er svo
ólærður og litilmótlegur —
Já hvað meinti hann með þvi?
Nei sagði hann, það var ekki
neitt. Það er bara svo rart allt
saman, hvernig þið bruðlið með
lifið og gerið það margvislegt.
Guð hefur skapað okkur alla
hverr á sinum stað og hér erum
við, en þið siglið á burt frá þvi. Nú
hef ég lifað i Vogaplássinu alla
mina ævi, eins og faðir minn lifði
þar og afi minn lifði þar og þar
áður faðir hans aftur og enn...
Forsjónin var með okkur. Við
höfum ekki siglt umhverfis
heimskringluna, en búið i Voga-
plássinu og róið á fisk á veturna
og lifað sem bezt við gátum ár
eftir ár. Það var nógu gott fyrir
okkur. Við höfum ekki haft
ástæðu til að kvarta fyrir guði,
hann hefur haldið lifi i okkur og
ekki yfirgefið okkur.”
Ágúst er allt önnur manngerð.
öndverð hinum jarðfasta bónda.
Sagt hefur verið að með Agúst
taki Hamsun upp á ný föru-
mannsgerð æskuverkanna, lýsi
honum i raunsæislegu samhengi
og sýni fram á véilur og misbresti
hans. Ágúst á sér hvergi sama-
stað, engan átthaga, ekkert nema
lyklakyppu að átta kistum i
Indialöndum. „Manneskjan vill
fljúga hærra en hún hefur vængi
til og þá dettur hún niður,” sagði
Martinus gamli. Vissulega er
Ágúst i engu hetiugervi i
Umrenningum, sneyddur róman-
tiskum ljóma og glýju. En hann
sprettur jafnharðan upp aftur,
tviefldur, þótt hann komi illa
niður i svip og hefur sig til flugs á
ný — og lesandi með honum
nauðugt viljugur. Förumaðurinn
átti hug og hjarta Hamsuns til
hins siðasta hvað sem veilum og
vanköntum hans leið: Agúst er
Pétur Gautur Hamsuns,
ósigrandi, ódauðlegur...
Það er i frásögur fært hversu
erfitt Hamsun átti hverju sinni
um að hefjast handa um nýja bók,
Knut llamsun 1927 — árið sen
fannst hann jafnan kominn á
leiðarenda, búinn að vera, lindin
þornuð i huga sér. Sú þraut var
vist aldrei þyngri en áður en hann
skrifaði Umrenninga: þá gekk
svo langt að Hamsun gekk til
sálfræðings mánuðum saman i
lækningaskyni. Og svo mikið er
vist að bót fékk hann, gáfan var
ekki þrotin, efnin ærin þegar verk
var hafið.
Fyrir minn smekk hefur fyrsta
sagan, Landstrykere, mestan
þokka af öilum sögunum um
Ágúst. Þar segir af Edevart unga,
umsvifum og ævintýrum þeirra
Ágústs saman, sagan af Magrete
Lovise Doppen er ein fallegasta
ástarsaga Hamsuns i sinu ein-
falda sniði. Það er visast að
Hamsun hafi efnað til þessara
frásagna eftir sinum eigin æsku-
dögum lengst norður i landi, svo
mikið er vist að lýsing Edevarts i
Umrenningar komu fyrst út.
Umrenningum varðar hér meiru
en ævintýri Agústs. Ágúst er
samur og jafn bók fyrir bók þótt
hann eldist og breytist og færist i
aukana. En Edevart er sá sem
flosnar upp i sögunni, verður úti
þegar haldreipið brestur heim til
átthaganna.
Almenna bókafélagið hefur
kosið að skipta Umrenningum i
tvennt, og fær fyrir vikið með-
færilegri bók til útgáfu. En hér er
ekki nema hálfsögð fyrsta sagan
og mikið starf fyrir höndum ef
ætlunin er að koma á isienzku öllu
verkinu um Agúst. Þýðing
Stefáns Bjarmans fannst mér
jafnan læsileg, en æði sýnist hún
norskublendin með köflum, bæði
orðfæri og setningaskipan. Það er
mikil iþrótt að orða á islenzku
fullgiidan hamsúnskan stil, og
hefur ekki tekizt öðrum en Jóni
Sigurðssyni frá Kaldaðarnesi til
þessa.
HÚSGAGNAVEBZUIN
6U0MUNDAR CUDMUNDSSONAR
FALLEGIR HLUTIR
TIL GJAFA
Nú liður stutt á milli vörusendinga.
Við stefnum af þvi að fylla búðina af þess-
um fallega og heimsþekkta Bæheims-
kristal.
— Gjörið svo vel og lítið inn —
Kjörorð okkor er:
vörur fyrir olla - verð fyrir alla
TÉKK - KRISTALL
Skólavörðustig 16 simi 13111
sófasett fœst með ótal óklœðum
600 fermetrar þaktir húsgögnum
SKEIFAN15
Stórglœsilegt
VIVEX
f£USM. m