Vísir - 10.10.1972, Qupperneq 6

6
VÍSIR Þriöjudagur 10. október 1972.
visir
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritst jóri:
y Fréttastjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiösla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Jónas Kristjánsson
Jón Birgir Pétursson
Valdimar H. Jóhannesson
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 32. Simi 86611
Siöumúla 14. Simi 86611 (5 linur)
Askriftargjald kr. 225 á mánuöi innanlands
i lausasölu kr. 15.00 eintakið.
Blaöaprent hf.
Landróð verða iðnbylting
Segjum svo, að Magnús Kjartansson iðnaðarráð-
herra boðaði fund með blaðamönnum og segði
þeim, að hann hefði fundið upp flugvélina. Gaman
væri að vita, hvort fréttastofa útvarps og sjónvarps
mundu éta þetta hugsunarlaust eftir ráðherranum á
sama hátt og þær gerðu fyrir helgina, þegar ráð-
herrann sagðist vera að koma af stað iðnbyltingu.
Minni manna nær stundum skammt. Samt á að
vera hægt að kref jast þess af fréttamönnum, að þeir
hafi nokkurra ára yfirsýn. Þeir áttu að kannast við
orðalagið og talnadæmin úr ræðu Magnúsar. Þetta
voru nefnilega gamlar lummur frá ráðherratið
Jóhanns Hafstein.
Þegar ráðgert var, að íslendingar gerðust aðilar
að Friverzlunarsamtökunum, fól Jóhann Hafstein
dr. Guðmundi Magnússyni prófessor að kanna stöðu
og horfur iðnaðarins. Komu frá Guðmundi tvær
skýrslur árin 1969 og 1971. Ræðuefni Magnúsar
Kjartanssonar var að mestu upp úr skýrslunni frá
1971, þar sem sett var fram áætlun um þróun
iðnaðarins 10 ár fram i timann.
Að fengnum þessum skýrslum samdi Jóhann Haf-
stein við iðnþróunarstofnun og viðskiptastofnun
Sameinuðu þjóðanna um, að þær aðstoðuðu íslend-
inga við að gera itarlegri áætlun á þessu sviði. Sú
áætlun er væntanleg i febrúar á næsta ári. Þessa
dagana hefur ekkert annað gerzt i málinu en það, að
Magnúsi Kjartanssyni hefur tekizt að gabba nokkra
fréttamenn og telja þeim trú um, að þessi sérfræði-
vinna sé honum að þakka.
En Vissulega hefur þó annað merkilegt gerzt. Það
er, að Magnús Kjartansson er fyrsti ráðherra
vinstri stjórnarinnar, sem tekur upp ómengaða við-
reisnarstefnu á viðtæku sviði. Hann vill stefna að
þvi marki, sem fram var sett i skýrslum Guðmund-
ar Magnússonar og ræðum Jóhanns Hafstein á sin-
um tima.
Hann vill, að iðnaðurinn taki við verulegum hluta
þess vinnuafls, sem kemur á vinnumarkaðinn á
næsta áratug. Hann vill stefna að þvi, að iðnaðurinn
verði á þessu timabili helzti útflutningsatvinnuveg-
urinn. Og hann vill taka upp samstarf við erlent
einkafjármagn til þess að þetta sé unnt. Og auðvitað
er hann hlynntur áframhaldandi friverzlun við riki
Friverzlunarsamtakanna og vikkun þessarar
friverzlunar yfir til rikja Efnahagsbandalagsins.
Magnúsi Kjartanssyni hefur svo sannarlega farið
fram, siðan hann var andvigur aðild okkar að
Friverzlunarsamtökunum og virkjun erlends
einkafjármagns i þágu islenzkra atvinnuvega. Það,
sem áður hétu landráð Jóhanns Hafstein, heitir nú
iðnbylting Magnúsar Kjartanssonar. Svo mikið hef-
ur engum hinna ráðherranna farið fram á aðeins
tveimur árum.
Það eru gleðitiðindi, að kollhnis Magnúsar skuli
vera tákn um þjóðareiningu um þróun islenzks
iðnaðar. Við erum öll sammála um, að fjölgun
þjóðarinnar og ofveiðin á íslandsmiðum leiðir til
þess, að iðnaðurinn verður á fáum árum að gerast
höfuðatvinnuvegur þjóðarinnar. Hann þarf að
verða samkeppnishæfur við erlendan iðnað og þarf
að geta selt meirihluta framleiðslu sinnar til út-
landa. Við þurfum að styðja við bakið á þeim grein-
um hans, sem bezta möguleika hafa til þroska. Við
þurfum að veita til þeirra auknum hluta þess fjár-
magns,sem við höfum til umráða, og fá erlent fjár-
magn að auki.
Um þetta geta viðreisnarmenn og vinstri menn
verið sammála.
Eldgos séð fyrir?
ENGIN ÓVÆNT GOS
EN KANNSKI „GABB"
Við könnumst við
„túristagos”, þar sem
eldgosið er kannski vin-
veitt okkur að þvi leyti,
sem það færir tekjur af
erlendum ferðamönn-
um. Búsifjar þoldu
landsmenn samt af
„túristagosinu”. Fræði-
menn gefa okkur vonir
um „vinsamleg eld-
fjöll”, þar sem hiti verði
unninn úr iðrum eld-
fjalla, kannski á nokk-
urra kilómetra dýpi.
Með þvi mætti hindra
eldgos, er „aflið væri
dregið úr fjallinu” og
jafnframt fá orku fyrir
þjóðarbúið. Svo segja
menn, meðal annarra
Sovétmaðurinn Gorsh-
kov i inngangi greinar-
gerðar Sameinuðu þjóð-
anna um möguleikana á
að sjá eldgos fyrir og
annað þess háttar.
Menningarstofnun Sameinuðu
þjóðanna UNESCO hefur gengizt
fyrir þessum rannsóknum, og
fleiri eru aö verki. Daniel Behr-
man segir i grein um málið, að nú
„þegar allar fréttir um um-
hverfismál virðist vera vondar
fréttir, sé nokkur huggun að
fregnum um framfarir i tækni og
til að sjá eldgos fyrir”.
Mestu gosin í
óbyggð fyrir heppni
Á tslandi hafa menn rætt mis-
llllllllllll
Umsjón:
Haukur Helgason
jafnlega sterkum orðum um lik-
indi til þess, að Hekla, Katla og
þar fram eftir götunum fari að
gjósa eða fari ekki að gjósa. Menn
tóku eftir þvi i sjónvarpsþætti um
Filippseyjar fyrir nokkrum dög-
um, að sagt var, að höfuðborgin,
Manila, væri á stað, þar sem gos
gæti lagt hana i eyði, við rætur
gamals eldfjalls, sem vel gæti
gosið i fyrramálið.
,,Það er timi til kominn,” segir
Daniel Behrman, ,,að við förum
að sjá eldgosin fyrir. Mannkynið
hefur verið heppið. Það má sjá af
skýrslu UNESCO. Tvö mestu eld
jKannski virkjum við hitann úr Ileklu i þágu þjóöarbúsins og hindrum
feldgos mcð þvi.
gos aldarinnar voru á stöðum,
sem heita máttu óbyggðir, i
Katmai i Alaska i júni 1912 og i
Bezymianny á Kamchatkaskaga i
marz 1956. Þessi gos voru til mik-
illa muna öflugri en gosið i Mont
Pelée árið 1902, sem lagði i rúst
St. Piereeborg á eyjunni Martinik
og varð rúmum 30 þúsundum
manna að bana.
Ekki andvaka yfir
gosi i Esju
Ekki þarf að fjölyrða um,
hversu mikið eldgos hafa látið að
sér kveða i timans rás. Verksum-
merki þeirra eru viðs vegar, svo
sem Suður-Evrópu, Kyrrahafs-
strönd Ameriku og Asiu, eins og
þær leggja sig, til Indónesiu og
Nýja Sjálands i suðri, og tsland
auðvitaö. Þetta eru svæði, sem
maðurinn hefur numið og tekið
sér bólfestu á, milljónir og hundr-
uð milljóna manna. Þarna eru
margar stórborgir niður komnar.
Enginn veit með vissu, hvenær
eldgos kann að dynja yfir á mörg-
um þessum stöðum, ekki bara i
höfuðborg Filippseyja. En með
framförum i forspám eldgosa er
að verulegu marki unnt að róa
ibúa með rökum, svo að nægilega
litil likindi séu til eldgoss. Menn
striða við svo margt óvist i tilver-
unni, að við þurfum ekki að vera
andvaka yfir hugmyndum um
ægigos á Reykjanesskaga, hvað
þá Esjunni, eða öðrum fjöllum við
þéttbýli.
Eandið hækkaði
um 150 metra
Lifi mætti bjarga, ef aðvörun
kæmi i tæka tið, segir UNESCO,
en þó „enn er ákaflega örðugt að
skapa heildarmynd af aðferðum
við forspá eldgosa, þar sem eld-
fjöllin eru einkar einstaklings
sinnuð,” hvert fer eigin leiðir.
Sovétmaðurinn Gorshkov segir
mestar vonir bundnar við jarð-
skjálftamælingar. Hann bendir á,
að á undan nærri öllum eldgosum
fari jarðskjálftar, sem megi
mæla með tækjum, jafnvel þótt
fólk finni þá ekki.
Þó er erfitt að finna reglur.
Sum eldgos hafa orðið, þegar
jarðskjálftar voru i vexti, en önn-
ur þegar jarðskjálftar voru i rén-
un.
Þess vegna komast menn ekki
nógu langt nema aðrar aðferðir
séu tengdar jarðskjálftamæling-
unum og ályktunum af þeim.
Hvaða breytingar verða til
dæmis á jarðskorpunni?
Á Hawai hafa menn kynnzt þvi,
að eldfjöllin nánast bólgna fyrir
gosið og hjaðna, þegar þau kólna.
Eldfjall i Japan reis um 150
metra á átta mánuðum árið 1910
og lækkaði um 36 metra á fimm
mánuðum eftir það. Þetta var
ekki smáræöis spilda lands, 2,7
kilómetra löng og 600 metra
breið. Surtsey, segir i skýrslunni,
lækkaði um 1,5 millimetra á dag
um tima.
Jarðeðlisfræðingar hafa einnig
komizt að raun um, að hræringar
innan eldfjalls breyta segulsviði i
grenndinni, sennilega af þvi að
steinar hitni upp fyrir 600 gráður
Celsius, sem er kallað „Curie
stigið”, en við það stig glata þeir
segulmagni.
Loks koma til mælingar á hita
og samsetningu gass eldfjalla.
Gorshkov segir: „Þar sem slik-
ar mælingar og athuganir eru
gerðar kerfisbundið, eiga „óvænt
eldgos” ekki að geta orðið. Þó er
engin aðferð til að sjá eldgos fyrir
með nákvæmni.”
„Unnt er að finna með vissu,
hvar eldgos muni verða, en ekki
er unnt að spá nákvæmlega um,
hvenær það verði.” Hann ræðir
einnig um „gabbviðvörun”, þar
sem einkennin bendi til goss, en
svo verði ekkert gos.