Vísir - 28.12.1972, Síða 7

Yisir. Fimmtudagur 28. desember 1972.
L.
cTVIenningarmál
Ólafur Jónsson skrifar um leiklist:
Góða drottningin og
vonda drottningin
Þjóöleikluisiö:
MAKÍA STÚAKT
Sorgarleikur i fimm þáttum eftir
Friedrich Schiller
Þýðandi: Alexandcr Jóhannesson
I.eikstjóri: Ulrich Grfurth
I.eikmynd: Gunnar Bjarnason
Búningateikningar: I. á r u s
Ingólfsson
Þrátt fyrir heiðvirði-
legar tilraunir hefur
mér satt að segja veitzt
furðu erfitt að fá áhuga
á sýningu Þjóðleikhúss-
ins á Mariu Stúart eftir
Schiller. Er ekki hinn
mikli orðstir Schillers,
sem enzt hefur, að
minnsta kosti i skólum,
allt fram á þennan dag,
á einhverjum misskiln-
ingi byggður?
Það má nú liggja milli hluta i
þetta sinn. En um sýningu Þjóð-
Íeikhússins er það að segja að þar
sem bezt lætur, einkum i öðrum
og þriðja þætti, liggur við að
henni takist að yfirvinna þessa
tregðu manns fyrirfram fyrir
leikritinu, og hygg ég að það sé
loflegt um sýninguna frekar en
um Schiller. Áður en frekari last-
mælum er farið um þetta þýzka
höfuðskáld er samt rétt að taka
það fram að minnsta kosti undir-
rituðum er það öldungis óljóst
hversu mikið af þeim rétta og
sanna Schiller er reitt að islenzk-
um hlustar munnum i Þjóðleik-
húsinu. Áreiðanlega er miklu
meiri hreimur yfir málinu, skáld-
legleiki i orðum og athæfi á frum-
máli en hinni stirðu og daufgerðu
þýðingu textans á islenzku. Hún
skilar áhorfandanum efni leiksins
rétt og slétt, ef hann leggur sig
fram um að hlusta, en meira ger-
ist ekki. Á ekki eitthvað að ske —
þegar þýzkt höfuðskáld er annars
vegar?
Alveg burtséð frá þessu þá
finnst mér efnið, viðskipti Túdora
og Stúarta i Bretlandi forðum,
einhvernveginn eins og hálf-
óspennandi, þó að sjónvarpinu
okkar sé það kært eins og annað
enskt. i þessu leiðindastandi
miðju kviknar ljósglæta nokkur i
þriðja þætti leiksins þar sem þær
hittast góða drottningin og vonda
drottningin og fara i mannjöfnuð
með óguðlegum munnsöfnuði á
báða bóga. Þá rennur það um
sinns sakir upp fyrir hinu þýzka
höfuðskáldi að þótt drottningar
séu miklar og merkilegar, eink-
um i sorgum, þá séu þær þó rétt-
skapað kvenfólk innst inni og
kunni ógæfa þeirra i leikritum
einkum að stafa af þvi. Elisabet
vonda drottning er sem sé ljótur
og leiðinlegur prótestant og af-
brýðissöm af þeim sökum út i
góðu, kaþólsku, léttúðugu Mariu
drottningu Stúart. En ekki endist
þetta snjallræði leiknum samt
nema isvosem tvo þætti af fimm.
í fimmta þættinum er andrikið
með öllu þrotið og ekki eftir nema
guðrækilegar skælur.
Á þessu mjóa skari lifir samt
ljósið i leiknum: Elisabet drottn-
ing Brietar Héðinsdóttur. Það er
hún sem einkum veldur þvi að
maður fær allt að þvi áhuga á
hinu óskemmtilega efni um mið-
bik leiksins, leiðir einhvers konar
mannlegleika inn i hina þurrlegu
og alvörugefnu kveðandi. f
upphafi annars þáttar, þegar
drottningin kemur fyrst fyrir, og
leikslokin sjálf þar sem hún
stendur ein eftir á sviðinu alvald-
ur Englands, hafði hún i meðför-
um Brietar til að bera einhvers
konar fáránlegan tiguleik sem
gæddi leikinn alveg óvæntu lifi. Á
við þetta fannst mér hins vegar
hin rómaða viðureign þeirra
drottninga i þriðja þættinum hálf-
bragödauf þótt mikið kapp og
orka væri augljóslega i hana lögð.
En sýning Þjóðleikhússins, við
leiðsögn Ulrich Erfurths leik-
stjóra frá Þýzkalandi, virðist
vissulega vandlega unnið og yfir-
vegað verk, þótt likast til mætti
að skaðlausu stytta leikinn meira
en gert er. Einkum varð fyrsti
þátturinn stirðbusalegur i með-
förunum: Guðbjörg Þorbjarnar-
dóttir var heldur aldeilis ekki i
essinu sinu i hlutverki Hönnu
góðu fóstru góðu drottningar. En
eftir það færist meira lif i leikinn.
Gunnar Eyjólfsson, Leicester
lávarður kemur mætavel til móts
við Elisabetu, bróderuð dula i
mannsmynd, og Rúrik Haralds-
son meitlar i grjót mynd Bur-
leighs lávarðar. Gaman er að sjá
Arnar Jónsson kominn aftur á
svið Þjóðleikhússins, þar sem
hann auðvitað á heima, i hlut-
verki Mortimers unga hugsjóna-
manns og ástriðuglóps.
Siðast en ekki sizt er að geta
Kristbjargar Kjeld sem leikur
sjálfa Mariu Stúart með mikilli
reisn og myndugleik, hóflegri við-
kvæmni eftir að farið er að skæla i
fimmta þætti. Sjálfsagt er van-
þakklátara verk að lýsa góðu en
vondu drottningunni, en hlutverk
Mariu Stúart virtist mér mótað
„rétt” eftir bókinni án þess að
leikkonan miðlaði þvi ýkja per-
sónulegum brag. En mætti ekki
hinn orðlagði kynþokki Mariu
koma glöggar fram i leiknum:
beint likamlegtáhrifavaldhennar
á alla sem hún hittir. Það er
undirrót atburða i leiknum hvað
Kauður ráögjafi og vonda drottningin: Kúrik Haraldsson, Burleigh lávarður, og Briet Héðinsdóttir,
Glisabet Gnglandsdrottning.
sem liður andriki og andlegleika
textans. En leikstjóra hefur verið
meira i mun að koma fram stil-
hreinni, fágaðri sýningu hins
klassiska þýzka harmleiks en
sjálfstæðri túlkun hans, og má
það vel vera rétt ráðið.
Gunnar Bjarnason gerði leik-
myndina i þessum „abstrakta”
stil sem tiðkanlegur er á klassisk-
um verkum, ágæt einu sinni en
leiðinleg ef hún verður að for-
múlu. Þarf ekki einmitt þessi
leikur að halda á minnsta kosti
drögum raunsæislegrar leik-
myndar? En búningar Lárusar
Ingólfssonar fannst mér verulega
fallegir.
Góöa drottningin iign æst: Kristbjörg Kjeld, Maria Stúart, og Kóbert
Arnfinnsson, Shrcwsbury Íávarður.
Heilsuvernd
Námskeiö i heilsuvernd hefst mánudaginn
8. janúar.
Uppl. i sima 12240- Vignir Andrésson.