Vísir - 15.08.1973, Blaðsíða 6

6
Visir. Miðvikudagur 15. ágúst 1973.
VÍSIR
Útgefandi:-Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
•Afgreiösla: Hverfisgötu 32. Simi 86611
Ritstjórn: Síöumúla 14. Simi 86611 ('ý.lfnur)
Askriftargjald kr. 300 á mánuöi innanlands
i lausasölu kr> 18.00 einfakiö.
Blaöaprent hf.
Þetta gengur ekki
Þjóðir heims verða að bindast samtökum og
stöðva vitleysuna i Mið-Austurlöndum.
Smáþjóðir geta átt leikinn i þeim efnum.
Við skulum gera okkur ljóst, að hvenær sem er
gæti islenzkur ferðamaður fallið fyrir kúlu eða
sprengju einhvers dátans i hildarleiknum.
Hermdarverkamenn arabisku skæruliðaflokk-
anna eru á kreiki um allan heim. Rikisstjórn
Israels tekur þátt i brjálæðinu með flugránum,
sem gætu vissulega leitt til þess, að flugvélar
færust.
Hið siðasta af þvi tagi var, þegar orrustuflug-
vélar ísraelsmanna neyddu farþegaflugvél frá
Libanon til að lenda á herflugvelli i Israel. Isra-
elsmenn ætluðu með þvi tiltæki að handsama for-
ingja arabisks skæruliðaflokks. Þeir voru ekki i
flugvélinni. Hefðu þeir verið þar, má ætla, að
ekki hefði verið jafnauðvelt að neyða flugmenn til
að lenda. Má alveg eins gera ráð fyrir, að ísraels-
menn hefðu orðið að skjóta. Það hafa þeir áður
gert i svipuðu tilviki, og var mildi, að flugvélin
fórst ekki með manni og mús i það sinn.
Þetta flugrán var kallað svar við morðárás,
sem arabiskir skæruliðar gerðu á ferðafólk i
flughöfninni i Aþenu fyrir rúmri viku. Þess konar
hermdarverk hafa útsendarar skæruliðanna
framið margsinnis á undanförnum árum.
Hrunadansinn er stiginn með vaxandi ákefð.
í slikum deilum viljum við helzt geta tekið
einarðlega afstöðu með öðrum og móti hinum.
En hildarleikurinn nær of langt til þess. Hann er
kominn of nálægt okkur til þess, að við getum litið
á hann sem fótbolta.
Við teljum Israelsmenn skyldari okkur og
standa okkur nær. Við vildum helzt geta stutt þá.
En sannleikurinn er sá, að þeir beita sömu að-
ferðum og hinir. Þar er stigsmunur á, en enginn
eðlismunur.
Israelsmenn hafa i engu komið til móts við
Araba i friðarsamningum. Afstaða þeirra er að
halda i svæðin, sem þeir tóku af Aröbum i sex
daga striðinu, þótt þeir hefðu þá sagt annað.
Stórveldunum er ekki unnt að treysta i þessum
efnum. Sovétrikin miða alla afstöðu sina við að
styrkja stöðu sina i Arabarikjunum. Bandarikin
eru of háð áhrifavaldi Gyðinga.
Eigi að verða unnt að veita striðsmönnunum
frá Mið-Austurlöndum ráðningu, þurfa smærri
rikin að standa saman, þau riki, sem hafa ekki
hagsmuni af öðru en þvi að tryggja öryggi sak-
lauss fólks.
Kurt Waldheim, framkvæmdastjóri Sameinuðu
þjóðanna, reyndi i fyrra að fá framgengt sam-
þykktum um aðgerðir gegn skæruliðum. Tilraun-
in fór út um þúfur.
íslendingar eiga aðild að margs konar alþjóð-
legum stofnunum og bandalögum, ekki aðeins
islenzka rikið, heldur hvers konar samtök, stofn-
anir, fyrirtæki og einstaklingar. Þarna gætu áhrif
okkar viða orðið álika mikil og annarra, þótt fjöl-
mennari séu.
Reynslan sýnir, að á mörgum sviðum má beita
refsiaðgerðum, svo að biti. Knýja verður á
stjórnvöld hvarvetna, að þau hætti að hlifa
hermdarverkamönnum. Það kann að kosta
fórnir i fyrstu, en með þeim yrðu mannslif
spöruð i framtiðinni. Ekki á að láta rikisstjórn
ísraels komast refsingarlaust upp með það að
stunda flugvélarán á alþjóðlegum flugleiðum.
—HH
Tíu stœrstu
í skýrslu Sameinuðu þjóðanna/ sem lögð var fram á
sunnudaginn, eru eftirtalin fyrirtæki talin vera heims-
instíu stærstu, og með þeim er birt í milljónum dollara
sala þeirra árið 1971
1. General Motors (USA) 28.264. — 2. Standard Oil (USA) 18.701. —
3. Ford Motor (USA) 16.433. — 4. Royal Dutch-Shell Group (Holl,-
Bretl.) 12.713. — 5. General Electric (USA) söiuna vantar. — 6.
International Business Machines (USA) 8.274. — 7. Mobil Oil (USA)
8.243. — 8. Chrysler Motor (USA) 7.999. — 9. Texaco (USA) 7.529. —
10. Unilever (Holl.-Bretl.) 7.483.
r
Iskýrslu Sameinuðu
þjóðanna, sem lögð var
fram á sunnudaginn, er
þvi haldið fram, að al-
menningur láti sér ekki lengur j
lynda hvernig sumar risavaxnar
alþjóðlegar fyrirtækjasam-
steypur noti sér áhrifamátt
peninganna til þess að losna und-
an nánu eftirliti þess opinbera.
Skýrslan bendir á, að finna
verði leiöir til þess að setja taum-
hald á sum risafyrirtækin, eða
meiri skyldur til þess að standa
yfirvöldum viðkomandi lands,
þar sem þau starfa, frekari reikn-
ingsskil.
Þetta er fyrsta skrefið, sem
Sameinuðu þjóðirnar stiga til
þess að meta, hvaða itök alþjóð-
leg kaupsýsla hefur á „heims-
málin”.
20 sérfræðingar frá Bandarikj-
unum og átján rikjum öðrum
munu leita svara við þeim spurn-
ingum, sem leita á menn varð-
andi rekstur þessara stóru fyrir-
tækja. Gert er ráð fyrir, að það
hefji athuganir sinar með viðtöl-
um um starfsemi alheimsfyrir-
tækja i New York 4. september
nk.
Rikisstjórnir og félags-
málastofnanir heima-
landa þessara risfyrir-
tækja — og þá eink-
anlega Bandarikjanna — láta þau
sig æ meiru varða, segir i skýrsl-
unni. „Aðalatriðið er ekki, hvort
heimalöndin ættu að setja meiri
hömlur á þessi fyrirtæki eða
reyna að komast af án þeirra,
heldur hvort og þá hvernig hægt
er að hafa áhrif á rekstur þeirra
til þeirrar áttar, sem þykir vera
Þeir halda þvi fram, að i ein-
stöku löndum séu lifnaðarhættir
útlendinganna, sem starfa við
fyrirtækin þar, ibúunum tilefni
öfundar og afbrýðisemi, þegar
þeir bera þá saman við heima-
menn.
1 skýrslunni er þó á einum stað
skýrt frá þvi, að mörg alþjóðafyr-
irtæki hafi sýnt! viðleitni til fé-
lagslegrar ábvrgðar og reyni að
láta ekki mikið berast á.
En þvi er bætt við, „að út á eitt
RISAHRINGIR
í BRENNIDEPLI
Framkvæmdastjórn S.þ. vann
að gerð þessarar skýrslu sem
vegarnesti fyrir sérfræðingana,
sem Kurt Waldheim fram-
kvæmdastjóri skipaði til, að til
lögu Efnahags- og félagsmála-
stofnunarinnar.
r
Itillögu þessari (sam-
þykkt 1972) var skorað á
S.þ. að taka upp málið
um risafyrirtækin og þá
frá hinum ólikustu hliðum. í land-
greiningarálit var ekki farið i til-
lögunni og tekin dæmi um jafnt
einkaeign bandariskra fyrirtækja
á náttúruauðlindum i Chile og
eigu belgiskra aðila og itök i
afrisku nýlendunum fyrrverandi.
1 skýrslunni var svo komizt að
orði, að það sýndi hug almennings
til þeirrar „óvissu sem rikti um
völd og áhrif alþjóðlegra fyrir-
tækja”, hversu misjafnlega
mæltist fyrir eign einkaaðila á
auðlindum á borð við koparnám-
ur Chile.
Þvi er haldið fram, að mestar
áhyggjur hafi menn af áhrifa-
mætti þessara risafyrirtækja
meðal almennings i Bandarikjun-
um, sem séu einmitt aðalheim-
kynni slikra samsteypuhringa.
Heimalöndin
í skýrslu Sameinuðu
þjóðanna um alþjóðlegu
auðhringana eru eftir-
talin ríki talin hafa
mestan fjölda risafyrir-
tækja, sem hafi aðal-
skrifstofur heima. Þá
eru talin fyrirtæki, þar
sem árssalan nemur 300
milljón dollurum á ári
eða meir:
Lönd Fjöldi fyrirt.
1. Bandrikin 385
2. Japan 74
3. Bretland 61
4. V-Þýzkaland 45
5. Frakkland 32
6. Kanada 17
7. Svfþjóð 13
Efst á lista yfir slik risafyrirtæki
er General Motors, bandariskt og
átta af tiu efstu eru bandarisk, en
alls 358 af 650 risafyrirtækjum,
sem talin eru til, eru bandarisk!
Sérhvert hinna „tiu á toppn-
um" 1971 framleiddi meira en
nam þjóðarframleiðslu 80 smá-
rikja samtals.
meir i samræmi við alþjóðlega
samhygð.”
Þá er bent á i skýrslunni, að
einkum séu það hin smærri riki,
sem lendi á milli tveggja elda,
vegna þess að annars vegar sé
þeirra freistað „með auknum
tekjum, auknum útflutningi, auk-
inni atvinnu, aukinni tækni, hag-
ræðingu og framkvæmdastjóra-
þekkingu, sem stóru erlendu fyr-
irtækin bjóði upp á. Meðan á hinn
bóginn,” segir ennfremur i
skýrslunni „stórfyrirtækin geti i
kyrrþey unnið gegn hagsmunum
rikisstjórnanna á efnahagssvið-
inu, gjaldeyrismarkaði og við
dreifingu teknanna.
komi, hve skynsamlega heima-
landið og gestgjafnarnir semji við
alþjóðahringana, eða hversu fé-
lagslega ábyrgir þeir séu, alltaf
finni menn sér emhvers staðar
tilefni sundurþykkis og spennu i
millirikjasamskiptum, og finna
verður ráð gegn þvi.”
Risafyrirtækin hafa leikið mik-
ilvægt hlutverk i sambandi við
kreppu dollarans, og sérhvert
gjaldmiðilskerfi verður að gera
ráð fyrir áhrifamætti þeirra,”
segir i skýrslunni.
Fyrirtæki þessi hafa á
hinn bóginn framúr-
skarandihæfni, svo sem
til að sameina hagsýni
og framkvæmdastjórasnilli i eitt,
og verkefnið hlýtur að vera það,
að reyna að nýta þennan eigin-
leika i þágu mannkynsins,” halda
skýrslugerðarmennirnir áfram.
131118181111
Umsjón:
Guðmundur
Pétursson