Vísir - 23.10.1973, Qupperneq 6

6
Visir. Þriöjudagur 23. október 1973.
VÍSIR
titgefandiReykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgotu 32. Simar 11660 86611
Afgreiósla: Hverfisgötu 32. Simi 86611
Ritstjórn: Slöumúla 14. Simi 86611 (7,lfnur)
Askriftargjald kr. 360 á mánuöi innanlands
i lausasölu kr. 22.00 eintakiö.
Blaöaprent hf.
Rambað á brún
hengiflugsins
Risaveldin urðu óttaslegin. Þau voru komin i
tryllt vopnakapphlaup i Mið-Austurlöndum.
Risaveldin höfðu ekki ætlað sér þetta, en nóg var
enn eftir að lögmáli kalda striðsins til að knýja
þau til þess nauðug viljug.
Enn virðist sennilegast, að Sovétrikin hafi ekki
verið fylgjandi árás Egypta og Sýrlendinga á
Israelsmenn. Vitað er,að Bandarikin vildu sizt,
að strið hæfist i Mið-Austurlöndum nú. En
Arabar, gripnir örvæntingu, gerðu sina innrás á
þau svæði, sem ísraelsmenn höfðu hertekið af
þeim fyrir sex árum. Þeir hugðust þrauka sem
lengst, svo að valkestirnir hlæðust upp beggja
vegna, unz það segði til sin, að Arabar eru mann-
fleiri en ísraelsmenn. Þeir gerðu sér vonir um að
komast talsvert áfram með áhlaupi á ginn-
helgum hvildardegi ísraelsmanna. En þeir
komust skammt. Valkestir hlóðust, en yfirburðir
ísraelsmanna i hertækni réðu úrslitum.
Sovétmenn töldu sig þurfa að koma i veg fyrir
hrakfarir Araba. Ósigur Araba með smán hefði
stofnað i hættu öllu þvi, sem Sovétmenn höfðu
unnið á undanförnum árum i Mið-Austurlöndum.
Sterk aðstaða risaveldisins á þeim slóðum, þar
sem eru helztu uppsprettur oliunnar, lifsvökva
iðnaðar Vesturlanda, gæti glatazt. Þvi tóku
Sovétmenn að senda mikið magn vopna til að
draga úr hrakförum Araba i þessu feigðarflani.
En jafnframt knúðu Gyðingar i Bandarikjunum
og ísraelsstjórn á sitt risaveldi að láta ekki Rúss-
ana eina um sviðið og sjá til þess, að Sovétmenn
sköpuðu ekki með vopnasendingum ný hlutföll i
herstyrk. Þvi tóku Bandarikjamenn þátt i kapp-
hlaupinu, og fyrir helgi magnaðist hlutur risa-
veldanna i striðinu ákaft. Þau voru nú, nauðug
viljug, komin út i ofsalegt kapphlaup, sem ekki
var séð hvernig færi.
Sérfræðingum i Moskvu og Washington varð
ljóst, að i algert óefni stefndi. Stigmögnun á þátt-
töku risaveldanna i striðinu gerði það að verkum,
að annað hvort þeirra átti á hættu að biða mikinn
hnekki, ef skjólstæðingur þess tapaði. ósigur
Araba hefði orðið mikið áfall fyrir Sovétrikin
Ósigur ísraels hefði orðið mikið áfall fyrir
Bandarikin.Ljóst var að risaveldin mundu verða
að leggja ofurkapp á að moka vopnum til skjól-
stæðinga sinna, og hvenær kæmi þá að þvi, að of
djarft yrði teflt? Sovétrikin og Bandarikin
römbuðu á brún hengiflugs.
Þetta er orsök þess, að allt i einu varð til
„hræðslubandalag” milli risaveldanna. í
öryggisráði Sameinuðu þjóðanna höfðu þau stutt
mál skjólstæðinga sinna, hvort um sig, með
hörku og æsingum, frá þvi striðið hófst. En bak
við tjöldin unnu forystumenn að samningum.
Ferðalög Kosygins, forsætisráðherra Sovétrikj-
anna, til Kairó og Kissingers, utanrikisráðherra
Bandarikjanna, til ísraels sýndu, hvert stefndi.
Risaveldin stóðu sameiginlega að tillögu um
vopnahlé, sem ísraelsmenn og Egyptar sam-
þykktu fljótt, enda ekki vænlegt fyrir þá litlu að
ætla að streitast gegn hræðslubandalagi hinna
stóru.
—-HH
SCGULSPÓLUR
NIXONS
A f t7 ^ ! I ð |||§1mö| \
M' \ 0 I ! m m
1 * 11;, ' ;■

Þótt sprengju heföi veriö varp-
að i saiinn, þá heföu áhrifin vart
orðið meiri heldur en af orðum
Alexanders Butterfields, fyrrver-
andi ráðunauts viö Hvita húsið,
þegar hann upplýsti i yfirheyrsl-
um frammi fyrir Watergate-
nefndinni, að öll simtöl við forset-
ann og samtöl inni á skrifstofum
hans hefðu veriö hljóörituð.
Þá var skiljanlegt, að Pompi-
dou Frakklandsforseti vildi held-
ur hitta Bandarikjaforseta að
máli i Reykjavik eöa á Azoreyj-
um.
Þá höfðu liklega samtöl
Brandts og Nixons og Brezhnevs
og Nixons veriö hleruð og hljóö-
rituö! — Það var ekki laust viö,
aö Bandarikjamenn færu ögn hjá
sér, þegar upplýstist, að svo var
mjög sennilega.
En þetta hvarf þó i skuggann af
öðru mikilvægi þessarar upp-
ljóstrunar, sem bandarisku þjóð-
inni varð starsýnna á. Nefnilega
hlautnúna aö vera hægt að ganga
úr skugga um, hvað Nixon vissi
raunverulega mikið um Water-
gate-málið og tilraunir undir-
manna hans til þess að spilla fyrir
rannsókn málsins. Samtöl hans
við helztu ráðgjafana, eins og
Haldemann, Erlichmann, Dean
og fleiri höfðu eins og önnur sam-
töl verið hljóðrituö. Þvi ekki aö
leika núna spólurnar og heyra,
hvað kæmi fram?
Þessi brennandi spurning um,
aö hversu miklu leyti forsetinn
sjálfur hefur verið viðriðinn þetta
hneykslismál, hefur nagað
Bandarikjamenn allan timann
slðan slóðin var rakin til ýmissa
handgengnustu undirmanna
hans.
Þegar menn þarna eygðu
möguleika á að fá loks endanlegt
svar við þessari spurningu,
sem flestir höfðu gefiö upp alla
von um að fá vissu sina i, þá var
eins og andrúmsloftið raf-
magnaðist af spennu. Sú spenna
jókst, eftir þvi sem frá leið og
möguleikinn var ekki nýttur,
þrátt fyrir þrálátar tilraunir bæði
Watergatenefndar öldunga-
deildarinnar og svo Archibalds
Cox, sem skipaður hafði veriö
sérstakur saksóknari við dóms-
rannsókn i Watergatemálinu.
Það var þvi fyrirsjáanlegt, að
þaö mundi engin smáræðis
skrugga fylgja þvi, ef einhvers
staðar slægi saman og þessi
spenna losnaði úr læðingi.
Það varð núna um helgina, þeg-
ar Cox sagðist ,,ekki geta átt hlut
að neinum málamiðlunarsamn-
ingum” á borð við þá, sem Nixon
hafði gert við Watergatenefndina
undir forystu Sam Ervins. Þeir
höfðu fallizt á að fá aðeins út-
drætti af hljóðritunum, útdrætti,
sem teknir yrðu upp undir eftirliti
John Stennis, eins þingmanna
Demókrataflokksins (stjórnar-
andstöðunnar), sem mundi þá
einn heyra segulspólurnar.
Afleiðingar þessa spennufalls
hafa menn lesið i fréttum helgar-
innar.
Aðdraganda málsins og gangi
þess eru menn hins vegar kannski
búnir að gleyma, enda sumt af
þvi kannski drukknað i öðrum
tiðindum, sem gerzt hafa sam-
tiða. Þvi er kannski réttast að
rifja upp gang málsins um segul-
spólurnar, sem er sérkapituli i
Watergatehneykslinu.
16. júlíupplýsir Butterfield,
fyrrum ráöunautur Hvita
hússins, að samtöl i skrifstof-
um forsetans og simum séu
hljóðrituð af „raddstýrðum”
segulbandstæk jum.
17. júliskrifar Sam Ervin,
formaður Watergatenefndar-
innar, Nixon forseta bréf og
biður hann um spólurnar.
18. júli skrifar Archibald
Cox Nixon og biður hann um
hljóðritanir að 8 samtölum
forsetans.
23. júli neitar Nixon að
verða við beiðnum Ervins og
Cox.
23. júlí gefur Cox út stefnu
og krefst þess, að 9 segulspól-
ur verði afhentar Watergate-
dóminum. Watergatenefndin
gaf út tvær stefnur og krafðist
5 segulspóla og fjölda skjala.
26. júli tilkynnir Nixon
Sirica dómara, að hann muni
ekki virða þessar stefnur.
26. júli biður Cox Sirica að
skipa forsetanum að sýna,
með hvaða rétti hann neiti að
láta spólurnar af hendi við
réttinn.
9. ágúst höföar Watergate-
nefndin einkamál til þess aö fá
áréttaðan lagalegan rétt og
tilkall til segulspólanna.
29. ágúst úrskurðar Sirica
dómari, að forsetinn skuli láta
honum i té segulspólurnar, svo
að hann geti sjálfur gengið úr
skugga um réttmæti full-
yrðinga forsetans, að halda
þurfi efni þvi leyndu, sem
segulspólurnar hafi að geyma.
29. ágúst tilkynnir Hvita
húsið, að forsetinn muni ekki
hlita þessum úrskurði.__________
30. ágúst lætur forsetinn
lögfræðinga sina kæra úr-
skurðinn til alrikisdómstóls.
12. okt. frestar dómstóllinn
fullnustu úrskurðar Sirica og
veitir forsetanum 5 daga frest
til þess að visa máli sinu til
hæstaréttar.
17. okt. vísar Sirica dómari
máli Watergatenefndarinnar
frá dómi á þeim forsendum,
að rétturinn hafi ekki lögsögu
yfir þvi máli.
17. okt. herma fréttir, að
Cox og Elliott Richardson
dómsmálaráðherra eigi fundi
saman til þess að leita sam-
komulags.
19. okt. tilkynnir forsetinn
að hann muni leyfa John C.
Stennis öldungadeildarþing-
manni frá Missisippi að
hlusta á segulspólurnar og
vera vitni þvi, að útdráttur
handa Watergatenefndinni sé
réttur. Þessa málamiðlun
samþykkja Ervin og Howard
Baker fyrir hönd Watergate-
nefndarinnar, en Cox hafnar
henni. Forsetinn fyrirskipar
Cox að hætta frekari tilraun-
um til að komast yfir spólurn-
ar.
20. okt. lýsir Cox þvi yfir á
blaðamannafundi, sem var
sjónvarpað, að hann muni
halda áfram tilraunum sinum
I trássi við fyrirmæli forset-
ans.
20. okt. vikur forsetinn Cox
frá störfum og leysir upp
starfsliö hans. Elliott
Richardson, dómsmálaráð-
herra, segir af sér embætti i
mótmælaskyni og segir, að
þetta brjóti i bága við loforð
um að Cox yrði leyft að starfa
óháður og án pólitiskra þving-
ana. Forsetinn rekur einnig
aðstoðardómsmálaráðherr-
ann, William Ruckelhaus, fyr-
ir að neita að vikja Cox frá.
Cox fær uppsagnarbréf sitt frá
Robert Bork, sem forsetinn
hefur sett dómsmálaráðherra
til bráðabirgða.