Vísir - 17.07.1974, Side 6

6
Vlsir. Miövikudagur 17. ’júll 1974.
VISIR
Ctgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Kitstjórnarfulltrúi:
Fréttastj. erl. frétta:
' Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiösla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Jónas Kristjánsson
Jón Birgir Pétursson
Maukur Helgason
Björn Bjarnason
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 32. Simi 86611
Siöumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands.
í lausasölu 35 kr. eintakiö. Blaðaprent hf.
Annar hringvegur bíður
Opnun vegarins yfir Skeiðarársand er án efa
ein af mestu samgöngubótum siðustu ára og er
viðeigandi minnisvarði um ellefu alda búsetu i
landinu. Vegurinn um sandinn er hápunkturinn á
löngu og erfiðu átaki þjóðarinnar i viðleitninni við
að koma öllum byggðum íslands i gott vegasam-
band.
Vegurinn er opnaður snöggtum fyrr en menn
þorðu að vona fyrir nokkrum árum. Kemur þar
tvennt til. Annað var ágæt hugmynd Jónasar
Péturssonar, fyrrverandi alþingismanns, um að
efnt yrði til happdrættis til að fjármagna verkið.
Og þjóðin sýndi vilja sinn i verki með mikilli þátt-
töku i þessu happdrætti. Hitt atriðið er frábær
frammistaða þeirra, sem skipulögðu verkið og
lögðu veginn.
Samt má einnig segja, að vegurinn yfir
Skeiðarársand sé nokkuð siðbúinn. Hann er i
flokki með vegum þeim, sem einkenndu vegagerð
sjöunda áratugsins. Þá voru lagðir vandaðir veg-
ir um Austfirði og Vestfirði þvera og endilanga og
skilyrðin til búsetu þannig stórlega bætt i þeim
sveitum, sem áður voru afskekktastar. Þá voru
timar Vestfjarðaáætlunar, Austfjarðaáætlunar
og gifurlegrar fjármögnunar Vegasjóðs. Vegur-
inn um sandinn er siðbúinn hápunktur vegagerð-
arstefnu þess tima.
Með áttunda áratugnum hófst svo stefna var-
anlegrar vegágerðar. Hún mætti nokkurri tor-
tryggni úti á landi, þar sem menn töldu hana
einkum vera i þágu ibúa Reykjavikursvæðisins,
enda teygðu varanlegu þjóðvegirnir sig i þrjár
áttir frá höfuðborginni.
Nú, þegar menn hafa nokkurra ára reynslu af
varanlegu slitlagi milli Selfoss og Reykjavikur,
eru menn almennt hættir að hafa horn i siðu
hinnar dýru vegagerðar áttunda áratugsins.
Menn átta sig á, að þessi góði vegur er aðeins
upphafiðaðvaranlegumhringvegi um landið allt.
Lagning varanlegs slitlags á þjóðvegi fór vel af
stað fyrstu tvö ár þessa áratugs. En eftir stjórn-
arskiptin hljóp tregða i undirbúning
framkvæmda, þannig að upp á siðkastið hefur
ekki verið samfelld vinna að varanlegri vegagerð
eins og áður var.
Er þó ljóst, að vel verður að halda á spöðunum,
ef takast á að leggja tvöfalda braut varanlegs
slitlags hringinn kringum landið og út á SnæfeUs-
nes og Vestfirði fyrir næstu aldamót, eins og
marga dreymir um. Ef það á að takast, verður
undirbúningurinn og sjálf vegagerðin að vera
samfelld frá ári til árs.
Áætlað hefur verið, að þessi draumur muni
kosta 1-2% af þjóðartekjunum næsta aldarfjórð-
unginn. Það er ekki há hlutfallstala, ef hún er
skoðuð i ljósi þess, hve vanþróaðir við erum i
vegakerfinu. Og þetta eru peningar, sem skila sér
i hagkvæmara viðhaldi bila og vega og ekki siður
i stórbættum skilyrðum til búsetu úti i
dreifbýlinu.
Þjóðin hefur lagt sinn hringveg og opnað hann
til umferðar. En rykið, sem grúfir yfir þjóðveg-
um landsins þessa dagana, minnir okkur á, að
enn er annar hringvegur ólagður. Enn sem komið
er nær hann aðeins úr Kollafirði suður og austur
til Selfoss með afleggjara út á Reykjanesskaga.
Við þurfum þvi að herða okkur og stefna ótrauð
að varanlegum hringvegi á aldarfjórðungs
afmæli malarhringvegarins frá 1974.
—JK
Makaríos erkibiskup og forseti Kýpur haföi I upphafi ætlaö sér sjálfur
aö sameina Kýpur Grikklandi, en hvarf frá þeirri hugmynd vegna
andstööu tyrkneska minnihlutans.
Með mundaðar byssur
eru hinir stóru herir Tyrk-
lands og Grikklands reiðu-
búnirtil orrustu, um leið og
fyrirmælin berast frá
æðstu yfirmönnum.
Síðustu sólarhringa hef-
ur umheimurinn staðið á
öndinni, viðbúinn því að
þarna brytist út stríð —
einmitt þegar loks virtist
friður kominn á fyrir botni
Miðjarðarhafsins.
En þegar leiö á daginn i gær,
fóru menn smám saman að anda
léttar, þvi að hættan á styrjöld
sýndist þá ætla aö liða hjá, úr þvi
að þessir tveir aðilar voru ekki
þegar komnir i hár saman.
Tyrkneska stjórnin hafði þó
verið búin að lýsa sig ekki aðeins
reiðubúna til innrásar á Kýpur til
að verja hagsmuni tyrkneskætt-
aða minnihlutans, heldur og lýst
sig hafa til þess fullan rétt.
Siöustu vikurnar hafði magnazt
mikil spenna i lofti milli þessara
tveggja bandamanna úr Atlants-
hafsbandalaginu, Grikkja og
Tyrkja. Hafði meira að segja
lostið svo saman, að eld-
glæringum sló út. Ástæðan var þó
ekki Kýpur, heldur rétturinn til
oliuvinnslu i Eyjahafinu, sem
liggur á milli þessara tveggja
landa.
Tyrkir hafa opinberlega sakað
Grikki um að standa að bylting-
unni á Kýpur. Sendingar leynút-
varpsstöðvar i Paphos, þar sem
Makarios talaði sjálfur til um-
heimsins, fullyrtu, að Grikk-
landsstjórn stæöi að samsærinu
gegn forseta Kýpur.
Grikklandsstjórn þagði lengi
við. Það var ekki fyrr en viðbrögð
umheimsins voru komin i ljós, að
hún gaf loks út yfirlýsingu um
málið, upp úr hádeginu i gær.
Visaði hún þar algerlega á bug
öllum ásökunum um ihlutun i
innanrikismál eyjarinnar.
Hvað um það, þá bendir flest til
þess að heforingjastjórn Grikk-
lands, undir stjórn einræðisherr-
ans Gizikis, yfirmanns herlög-
reglu og leyniþjónustu, hafi beitt
950 manna grisku setuliði á Kýpur
til þess að bylta löglegri stjórn
Makariosar. Með þvi átti vafa-
laust að undirbúa, að langþráður
draumur um samruna Kýpur viö
Grikkland rættist.
Má vera, aö Grikkir hafi
ekki gert sér fulla grein fyrir, að
stjórnarbyltingin mundi mælast
svona feikilega illa fyrir um heim
allan. Þyngst mun þeim þó
hljóta að hafa falliö viðbrögðin
innan NATO og hjá voldugusta
bandamanni Grikklands, Banda-
rikjunum. Þau hafa verið ómyrk
i máli við að fordæma alla ihlutun
i innarikismál Kýpur, og leggja
áherzlu á, að þau viröi sjálfstæöi
Kýpur.
Bretland hefur tekið i sama
streng og viða frá berast
fordæmingar þessa tiltækis.
Framkvæmdastjóri NATO,
Joseph Luns, hefur átt viðræður
við fulltrúa beggja rikjanna,
Tyrklands og Grikklands, og
reynt aö bera klæði á vopnin til
þess aö hindra að til styrjaldar
kæmi. Hefur hann vafalaust lýst
fyrir báðum, hvernig augum
bandalagið litur á slika óeiningu
innan raöa sinna.
Það væri þvi með ólikindum, aö
Gizikis láti freistast til innrásar á
Kýpur. Sliku yröi þegar i stað
svarað með innrás Tyrkjahers. —
Enda sýnist slikt óþarft, þvi aö
siðustu fréttir i gær hermdu, að
griskættuðu foringjar þjóðvarð-
liðsins virtust hafa töglin og
hagldirnar og hafa bælt niður
helztu mótspyrnu tryggðavina
Makariosar.
Umfram allt verður að láta lita
svo út, sem byltingin hafi oröið
innan frá. Griskættaðir ibúar
Kýpur þeir, sem vilja sameiningu
Grikklands, verða að likindum
látnir um það að búa þjóðina und-
ir það frekar að sameinast Grikk-
landi. Að þvi tilskildu, að þeir
festist auðvitað i sessi, og Maka-
rios hafi að fullu og öllu verið
bægt frá völdum.
Þrátt fyrir blóðidrifna
stjórnarsögu Kýpur, hefur á sið-
ustu tímum, verið þar lýðræðis-
stjórn. Það hefur að visu verið
nánast óbrúanlegt bil milli
griskra ibúa og tyrkneskra, en
hvor hópurinn um sig hefur alltaf
haft lýðræðislegan hátt á að velja
sér leiðtoga og stjórn.
Það var einn höfuðþröskuldur-
inn i vegi fyrir þvi, að Enosis —
eins og samtökin fyrir samrunan-
um við Grikkland kölluðu sig —
næðu ætlunarverki sinu. Gat
nokkur þjóðfélagsþegn látið
kynþáttasjónarmið ráða svo til-
finningum sinum og skynsemi, að
hann væri reiðubúinn að varpa
burt frelsi lýðræöislegs stjórnar-
fars til þess að innlimast i riki,
em hefur verið undir jafnmikilli
harðstjórn og Grikkland siöan
herinn geröi byltinguna 1967?
Á þá strengi sló Makarios for-
seti i baráttu sinni gegn áhrifum
grisku herforingjastjórnarinnar á
Kýpurbúa. Hann bjó sig jafnvel
undir að nota sér þau rök enn bet-
ur, enda hægar um vik, siðan Ge-
orge Grivas, hershöfðingi, leið-
togi Enosis (eða EOKA-B, eins og
það hefur verið kallað á Kýpur)
féll frá. Þrátt fyrir náin tengsl
Grivasar við grisku herforingja-
klikuna, gátu menn ekki gleymt
þvi, að hann var frelsishetja frá
þvi að barist var fyrir sjálfstæði
eyjarinnar gegn Bretum.
Makarios hélt þvi sjálfur fram
fyrir ekki svo löngu siðan, að
Grikklandsstjórn ynni að sam-
særi gegn sér. Fullyrti hann, að
hún hefði tekið upp merki Grivas-
ar og ætlaði sér að nota Kýpur
sem peð á skákborði alþjóðlegra
stjórnmála, til þess síðar að
prútta við Tyrki um réttinn til
oliuvinnslu i Eyjahafinu. Hann
sakaði Grikklandsstjórn um að
hafa jafnvel staðið að pólitiskum
morðum á Kýpur og sundrungar-
aðgerðum til að undirbúa valda-
töku.
Með ásökunum sinum hefur
Makarios espað griskættaöa for-
ingja þjóðvarðliðsins til þess að
láta til skarar skriða þegar I stað.
Svo virðist sem ein höfuðfors-
enda byltingarinnar hafi verið sú,
að ráða Makarios af dögum.
Hann er löglega kosinn forseti
eyjarinnar. 1 siðustu kosningum
vann hann yfirburðarsigur yfir
frambjóðanda Enosis.
— Siðustu fréttir herma, að
hann sé ekki aðeins lifs, heldur og
sloppinn undan byltingarmönn-
um frá eyjunni.
Hætt er þvi við, að byltingar-
stjórnin, sem þegar hafði skipað
fimm ráðherra i gær til stjórnar
eyjunni, verði harla völt i sessi,
úr þvi aö svona tókst til. Fáir
munu verða til að viðurkenna
hana út á við. (Bretar höfðu þeg-
ar i gær áréttað, að þeir litu á
Makarios sem hinn eina lögiega
forseta Kýpur, og hafði þó verið
útnefndur þá Nicos nokkur
Sampson, sem eftirmaður
Makariosar).
aimimiii
Umsjón: G. P.
Gizikis, forseti Grikklands (t.v.), hefur visaö á bug ásökunum um að
Grikklandsstjórn eigi nokkurn hlut aö byltingunni á Kýpur.
Hvað er að
gerast ú
eyjunni Kýpur?