Tíminn - 05.04.1966, Side 6

J8_________________________TÍMINN
MINNING
Matthías Helgason
hreppstjóri, Kaldrananesi
f. 21. júní 1878 d. 29. marz 1966.
„l>ar sem góðir menn byggja
skal að góðu hyggja.“
Þegar eldri kynslóðin er að
hverfa okkur einkum sú sem er
að fylla níunda og tíunda tuginn,
langar oss að vita, hverjar voru
ræturnar og úr hvaða jarðvegi hef
ur hann — hún — verið vaxin.
Einkum verður sú spurning áleit
in, ef só sem minnat er, hefur
um ævi sína haldið á lofti merki
þroska og göfgi einstaklinga og
þjóðfélagsins. Þeir menn er ólust
«pp við aldarhátt og lífsskoðanir,
er í gildi höfðu verið kynslóð
fram af kynslóð, með litlum breyt
ingum, og tileinkuðu sér það Dezta
og fullkomnasta af framboði nú-
tímans, en byltust ekki í kaf hins
mikla flaums, hafa notið góðs
erfðafjár og uppeldis. Einn slíkra
sæmdarjnanna var Matthías Helga
son Kaldrananesi.
Matthías var f. 21. júní 1878 að
Bræðrabrekku í Bitru. Foreldrar
hans voru hjónin Ólöf Jónína
Jónsdóttir og Helgi Kristjánsson.
Ólöf var dóttir Jóns bónda Jo-
hannessonar frá Kvenhóli á Fells-
strönd og konu hans Ólafar Orms
dóttur Sigurðssonar í Langey.
Kona Jóns var Guðrún Magnús-
dóttir Bjamasonar Bræðrabrekku.
Mörg af systkinum Ólafar fóru
til Vesturheims og hösluðu sér
þar völl til frama.
Hélgi Kristjánsson bóndi á Efra
Felli í Kollafirði og k.h. Guðbjarg
ar ísleifsdóttur á Stóru-Hvalsá í
HrútafirðL
Eru ættareinkenni giftudrjúgar
gáfur, framsýni og forspá.
Eftir fárra ára sambúð lézt
Helgi. Efni voru lítil og því fárra
kosta völ hjá Ólöfu. Og sveitar-
stjórnin, sem á þeim tímum áleit
sig forsjón ekkna og munaðarleys-
ingja, fór venjulega þá leið, að
sundra fjölskyldunni, og þau urðu
hlutskipti Ólafar og drengjanna
hennar. Ólöf fór með yngri dreng
inn Kristján að Þambárvöllum,
en Matthías fór að Broddanesi þá
á sjöunda aldursári.
Þá bjuggu á Broddanesi hjónin
Jón Magnússon og Guðbjörg
Björnsdóttir. Voru þau hjónin ást-
sæl af nágrönnum sínum fyrir
hjálpsemi, rausn og myndarskap.
Þar var stórt heimili, margt fólk
og mikið umleikis, þá tvibýli, þar
sem dóttir þeirra og tengdasanur
bjuggu á hluta jarðarinnar.
Varð því margt starfið og ungl-
imgunum ætluð sín verkefni. En
í hópi góðra félaga og leikbræðra
varð starfið auðveldara.
En fyrir Matthíasi var það fjar
vistin við móðurina sem þjakaði
hann. En þar hlaut hann hjálp
í nauðum. Þar á heimilinu var
systir Guðbjargar, Þorbjörg,
ásamt dóttur sinni. Hún var ekkja
og nú tók hún drenginn að sér
og var honum svo góð sem móðir
í öllu tilliti. Hjá henni lærði
hann fyrstu bænaversin, njá
henni lærði hann að lesa og
skrifa, hjá henni lærði hann að
þekkja guð og menn. Hennar
minntist hann ávallt sem sinnar
ástríku fósturmóður, og i'yrir
nokkrum árum stofnaði hann sjóð
er ber hennar nafn, og skal vöxt
um hans varið til að styrktar fyrir
efnalitla unglinga til náms.
Þau Broddaneshjónin voru vel
greind, öfluðu sér þeirrar þekk-
ingar af bókalestri, sem kostur
var á, og naut fólk þess. Á þeim
árum komu inn í hreppinn tveir
ungir menntamenn, Arnór prestur
á Felli og Guðjón á Ljúfustöðum.
Þeir gengust fyrir endurreisn
Lestraréflags Fells og Tröllatungu,
völdu góðar, fræðandi og mennt-
andi bækur. Fyrir þeirra atbeina
var gefið út sveitablað. er flutti
fróðleik, skemmtiþætti og ritgerð-
ir um almenn mál. Þá var Guð-
jón að verða alþingismaður.
Strandamanna. En Arnór prestur
tók unga námsgjarna pilta heim
til sín í kennslu.
Þessara manna minntist Matt-
hías oft. Þeirra hugsjónir voru að
hvetja fólkið til dáða. Hjá hon-
um hlutu þessar hvatningar hljóm
grunn.
Á þeim árum voru flestar leið-
ir lokaðar fyrir efnalitla unglinga.
En þegar dekkst var í álinn kom
blærinn að sunnan.
Eitt sinn er Torfi í Ólafsdal
var á ferð um Broddanes kvað
hann eitt sæti í skólanum óskip-
að. Varð orð og athöfn samtímis,
og Matthías var ráðinn náms-
sveinn í búnaðarskólann í Ólafs-
dal, þar sem hann dvaldi um
tveggja ára tíma. Allir þeir, er
þann skóla gistu og nutu hand-
leiðslu Torfa, sóttu þangað þekk-
ingu og þroska, og urðu nýtir og
góðir leiðtogar í málefnum bún-
aðar- og sveitamenningar.
Matthías hefur í greinum sín-
um og útvarpserindum minnzt
Torfa og Ólafsdalsskóla með virð-
ingu og af þekkingu.
Að loknu námi í Ólafsdal fór
hann í jarðabótavinnu austur á
Langanes og suður á firði til Seyð
isfjarðar. Var þá heimili hans að
Dvergasteini hjá sér Birni Þor-
lákssyni. Hefur Matthías getið
veru sinnar hjá þessum höfuð-
klerki — í útvarpserindi.
Eftir tveggja ára dvöl eystra
kemur hann heim á bernskustöðv-
ar til móður sinnar að Þambár-
völlum, sem var þar húsmóðir.
Vann hann að jarðabótum á vor-
in, heyskap og barnakennslu að
vetrinum. Á þeim árum kynntist
hann gáfaðri og glæsilegri bónda-
dóttur, Marigréti Þorsteinsdóttur
bónda á Bjarnanesi og konu hans
Svanborgar Guðbrandsdóttur frá
Syðri-Brekkum á Langanesi. Þau
giftust árið 1906. Samfylgd þeirra,
sem varð rúm 50 ár, var þeim
hin mikla hamingja og er hún
lézt fyrir nokkrum árum var sem
hálf helft hans hefði horfið. Þau
eignuðust 3 börn, Þorstein skóla-
stjóra á Blönduósi, kvæntur Jó-
fríði Jónsdóttur frá Ljáskógum,
Hulldór, sem dó innan við tvítugt,
og Svanborgu, búsetta í Reykjavík,
gift Stefáni Jónssyni múrarameist
ara. Hjá henni og manni hennar
dvöldu þau hjón síðustu æviárin.
Fyrstu samvi'starár mín voru
þau á Bjarnarnesi hjá tengdafor-
eldrum Matthíasar, en árið 1910
flytja þau að Kaldrananesi þar
sem þau búa í 40 ár við góðan
orðstír, velmegun og vinsældir.
Matthías var vegna hæfileika og
ÞRIÐJUDAGUR 5. apríl 1966
menntunar sjálfkjörinn til for-
ystu í sveitar- og héraðsmálum.
Um margra ára skeið var hann
oddviti og hreppstjóri, formaður
sóknarnefndar og safnaðarfulltrúL
Fulltrúi Kaldrananeshrepps var
hann á héraðsmálafundum
Strandasýslu.
Matthías var mikill að vallar-
sýn, dökkur yfirlitum, karlmann
legur, prúður í framgöngu. Var
þar að líta þann, sem athugar sitt
fótmál og er ákveðinn í stefnunni
og meðal annars tileinkar sér þá
dyggðina, „að flýta sér hægt.“
f viðræðum og á fundum var
hann skemmtilegur, skýr í hugsun
og vel máli farinn. Einkum hafði
hann \ skemmtilega frásagnarlist
Þá var hann vel ritfær, hafði
fagra rithönd og létta framsetn-
ingu. Nokkur erindi eftir hann
um fólk og atburði hafa verið
flutt í útvarpinu, einnig hafa ver-
ið birtar greinar í ýmsum blöðum
og tímaritum. Allar sýna þær hve
sterxar kenndir hann hefur borið
til æsku- og bernskuáranna. Það
vottar og sú þrá og fögnuður, er
hann naut sem gestur dvaldi á
Broddanesi meðal æskufélaga og
samstarfsfólks.
Meðal margra greina eftir hann
er grein um Valgerði, Völlu mína,
?em var með honum í hjásetunni
og vakti athygli hans á gildi trú-
mennsku og nærgætni í því starfi,
gagnvart skepnunum og nytjun-
um af þeim. Þessi einstæðings-
kona, sem hann gefur svo góða
mynd má ætla að hafi verið að
einhverju leyti olnbogabarn sinn-
ar samtíðar líf hennar og von var
einkadóttirin og trúmennska í
starfi.
í þjóðsögum okkar er þess get-
ið, að móðirin eða verndarinn
gæfi barni sínu og skjólstæðing
tæki það, er vísaði þeim veginn
til þess staðar er þekkingarleysið
huldi.
Leiðarljós það, er fóstra Matthí
asar gaf honum sem bami og
unglingi, hefur reynzt honura ör-
uggur vegvísir. Æviferill hans og
gifturíkt lífsstarf ber þess vott-
inn. Og fyrir stafni logar sá
kyndill, þó^ tjaldið hylji vorum
sjónum. Áfram er haldið til
þroska og starfa „Guðs um geim.“
Minning Matthíasar Helgasonar
verður geymd í hugum þeirra, sem
unna trúmennsku og drengskap.
Guðbr. Ben.
Fyrir fáum dögum lézt hér á
Landakotsspítala í Reykjavík,
Matthías Helgason, fjrrverandi
bóndi og hreppstjóri frá Kaldr-
ananesi við Bjamarfjörð í
Strandasýslu.
Með Matthíasi féll í valinn einn
af aldamótamönnum þeim, sem
tóku þátt í vökulu umbótastarfi,
vom í forustu, beittu þreki, hug-
viti — áræði og dugnaði — á erf-
iðum tímiun lands og þjóðar. Hófu
á loft merki umbótamannsins.
Skipulögðu hópa til sóknar, betri
lífskjara bæði í menntun og at-
vinnuháttum og alhliða uppbygg-
ingu, þrátt fyrir þúsund erfiðleika
og torfærar.
Matthías var einn af þeim
fyrstu, sem stunduðu búfræðinám
á skóla Torfa í Ólafsdal — þar
mótaðist hann, þar tók hann í
hendi plóg andlegra og líkamlegra
starfa. Eðli hans og uppeldi var
gott, og jarðvegurinn auðunninn.
Brennandi áhugi og umbótastarf
Torfa tók hug hans allan, — og
alls staðar verkefnin — . Ég þyk-
ist sannfærður um það, að þar
hafi mótazit mest skoðanir hans
og framtíðarstarf. Ólafsdalsheim-
ilið og Ólafsdalsskólinn voru hon-
um ástkær. Minningarnar þaðan
og lærdómur var eins konar ar-
ineldur — og ljós, — sem entist
alla hans ævi. Það sem piltamir
frá Ólafsdal lærðu var ekki sagt
á þann veg, að það gleymdist, eða
væri tekið sem markleysa. Það
Framhald á bls. 16
Sigríður Guðmundsdóttir
húsfreyja frá Lundum
í dag verður til moldar borin
hér í Reykjavík, Sigríður Guð-
mundsdóttir húsfreyja frá Lundum
í Borgarfirði. Hún lézt í sjúkra-
húsinu á ísafirði 26. marz s.l., sjö-
tíu ög þriggja ára að aldri, fædd
að Lundum 6. marz 1893.
Foreldrar Sigríðar vora hjónin
Guðlaug Jónsdóttir frá Melum í
Hnútafirði, alsystir sr. Jóns í Stafa
felli í Lóni, og Guðmundar Ólafs-
sonar að Lundum, sem var fimmti
liður sömu ættar á þessu óðali
þeirra. Áttu þau hjón sjö börn
og eru 5 þeirra á lífi.
Heimilið að Lundum var orð-
lagt fyrir risnu og menningarlega
reisn og hlutu böm þeirra hjóna
hið bezta uppeldi, enda öll mann-
ast ágætlega. Bar frú Sigríður það
með sér alla ævi, að hún var vax-
in af góðri rót og hafði íengið
ágætt uppeldi.
Að heiman hélt Sigríður til
Reykjavíkur og var þar við nám
í Kvennaskólanum í tvo vetur.
Síðan heima um tíma og vann
þá á búi foreldra sinna, gegndi
þá einnig trúnaðarstarfi /ið Hvít-
árbakkaskólann um tíma og síðar
við sjúkrahús í Reykjavík. Þá
dvaldi hún um stund austur á
Stafafelli, hjá Ragnhildi systur
sinni, sem gift er frænda sínum
þar, Sigurði Jónssyni, hélt þa til
Eiða og var þar við nám, m.a.
við vefnað ýmiss konar, hjá Sig-
rúnp Blöndal, og síðar til fram-
haldsnáms í Svíþjóð. Hún var því
orðin gagnmenntuð kona er hún
gekk í hjónaband 5. júlí 1931. Og
hún valdi sér valmennið Kristján
Jónsson erindreka og bankastarfs
mann frá Garðsstöðum við ísa-
fjarðardjúp, sem þá átti heima á
ísafirði. Þangað flutti hún og hef-
ur átt þar heima síðan.
Þótti vinum Kristjáns og vanda-
mönnum vel ráðinn sá h'agur, er
hann kom vestur með þessa borg-
firzíku bóndadóttur, hina svip-
hreinu og fasprúðu konu og mynd-
arlegu, sem bar með sér menn-
ingarlegan þokka og myndarbrag.
Mun ég hafa verið fyrsti nætur-
gestur á beimili þeirra og fór það-
an glaður yfir þessu hlutskipti
þeirra beggja.
Kom brátt í ljós að húsfreyjan
var ágætlega vaxin þessu verkefni
sínu. Hún var bæði hög á hendur
og vel lærð í margs konar vefn-
aði og annarri kvenlegri iðju og
bar heimili þeirra hjóna þess brátt
vitni, enda mátti segja að hún
væri mikilvirk og smekkvís. Hún
var einnig hin mesta hygiginda- og
ráðdeildarkona, sem varð furðu-
mikið úr litlu, gestrisin og greið-
vikin. Slíkar konur voru fyrrum
nefndar búkonur, og þótti sæmdar
heiti. Og það heiti bar frú Sig-
ríður með sæmd.
Þá fór orð af henni fyrir félags-
hyggju hennar og áhuga á félags-
legum viðfangsefnum, og stóð hún
þar í fremstu röð. Var henni
mjög létt um að blanda geði við
fólk af öllum stéttum og flokk-
um, greind í tali og hispurslaus,
en sanngjörn í viðræðum, ófús í
þjark og deilur, en hélt þó jafn-
an sínum hlut við hvem sem var
að eiga. Var skapgerð hennar mild
og traust og broshýrt svipmót var
henni eðlilegt.
Að félagsmálum kvenna þar
vestra vann hún mikið og af heil-
um hug og fómaði þeim miklum
tíma og orku. Þannig var hún um
tvo áratugi formaður Sambands
vestfirzkra kvenna, auk þess sem
hún starfaði mikið £ kvenfélagi
síns heimabæjar. Og í skólanefnd
húsmæðraskólans á ísafirði var
hún lengi, og bindindisstarfið í
bænum átti þár hollan vin. Og
alls staðar þótti hún bæði hyggin
kona og traust, sem þokaði málum
fram með gætni og festu, hvergi
veil né hikandi, en aldrei með
bægslagang og hávaða. Mun þar
nú skarð fyrir sMldL eins og jafn
an er góður Hðsmaður fellur í val.
En slíkt er lífsins gangur, og sú
von jafnan vakandi, að annar
komi i staðinn. En þökk ber hverj
um þeim, sem þegnskyldunni lýtur
og þörfum félagsmálum fórnar
tíma og kröftum. Slíkan þegnskap
aranda ræktúðu Ungmennafé-
lögin í brjóstum þeirra, sem nú
era að leggjast til hvíldar eftir
furðu árangursríkan starfsdag.
Ungmennafélögin voru góður
skóli og þjóðinni hollur. Og þar
má ekM verða ófyllt skarð, ef vel
á að vara.
EkM var þeim hjénum, Sigríði
og Kristjáni, barna auðið. En
kjörson eiga þau, Einar Val, smíða
kennara á ísafirði, sem þau ólu
upp frá bemsku. Er hann kvænt-
ur Guðrúnu Eyþórsdóttur frá
Sauðárkróki. Og þess má einnig
geta í þessu sambandi, að stund-
um voru fleiri börn á heimili
þeirra hjóna tímum saman, er
kunningjar þeirra og grannar
lentu í vanda vegna veikinda. Þá
reyndist hún vinur í raun, tók
börn að sér og gekk þeim í móð-
ur stað, enda var hún barngóð að
eðlisfari og hjálpsemi var henni
í blóð borin.
Læt ég svo þessum fáu minn-
ingarorðum lokið, kveð frú Sig-
ríði með vinsemd og þökk, og
votta Kristjáni vini mínum, og
öðrum venzlamönrium, einlæga
samúð.
Snorri Sigfússon.