Tíminn - 07.04.1966, Blaðsíða 5

Tíminn - 07.04.1966, Blaðsíða 5
FfMMTUDAGUR 7. anrfl 196G 5 Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN Framkvæmdastjórl: Krlstján Benedlktsson Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson (áb) Andrés Kristjánsson. Jón Helgason og Indriði G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug- lýsingastj.: Steingrlmur Gislason Ritsti.skrifstofur i Eddu- húsinu, simar 18300—18305 Skrifstofur Bankastraeti 7 Af- greiðslusími 12323 Auglýsingasími 19523 Aðrar skrifstofur, sfmi 18300. Askriftargjald kr 95.00 á mán lnnanlands — t lausasölu kr. 5.00 aint. — Prentsmiðjan EDDA h.f Þjóðaratkvæði Fyrstu umræðu um álsamninginn er lokið í neðri deild, og honum vísað þar til sérstakrar nefndar. Þessi fyrsta umræða um samninginn hefur að mörgu ieyti verið athyglisverð og margt nýtt komið fram, sem áður var dulið. Samningurinn er líka margþættur og margir aukasamningar fylgja honum. Sum atriðin eru þannig, að auðvelt er að túlka þau á ýmsa vegu og þó einkum, þegar það fylgir þeim, að komi til ágreinings um, hvernig béri að skilja þau, skuli bæði dæmt eftir íslenzkum lög- um og alþjóðareglum, sem oft eru óljósar. Þótt ekki væri nema af þessum ástæðum, þyrfti samn- ingurinn mjög vandlega athugun á Alþingi, en því er ekki að heilsa, því að fyrirsjáanlegt er, að meðferð hans þar verður fyrst og fremst til málamynda, enda ekki um annað að ræða en að fella hann eða samþyk'kja, þar sesn ríkisstjórnin er búin að binda hendur sínar varð- andi aliar breytingar á honum með því að láta ráðherra undirskrifa hann fyrirfram. •. Hér er þó um miklu meiri bindingu að ræða en venju- lega lagasetningu. Venjulegum lögum er hægt að breyta átrax á næsta þingi, ef þau reynast mikið gölluð, og stjómarskránni er hægt að breyta á tveimur þingum með kosningum á milli. Þessi samningur er.hips vegar óbreytanlegur í 45 ár, eftir að Alþingi hefur samþykkt hann. Við hann verður þjóðin að búa nauðug viljug all- an þann tíma, hversu miklir vankantar, sem kunna að reynast á honum. Það er af þessum ástæðum, sem það ætti að vera við- regla að bera undir þjóðaratkvæði alla meiriháttar ^jáflninga, sem gilda til langs tíma og hvorki þing né £t}órn hafa aðstöðu til að lagfæra á gildistímanum. Öm álsamninginn gildir þetta þó alveg sérstaklega. Hann ekki aðeins bindur hendur þjóðarinnar 45 ár fram í tímann varðandi þetta mál. Hann skapar að mörgu leyti hið hættulegasta fordæmi. Hann skapar í fyrsta lagi það fordæmi, að ísland hafi svo lakari aðstöðu til stóriðju en t.d. Noregur, að orkuverð eigi að vera miklu lægra hér en þar. Til þessa munu allir aðilar vitna, sem síðar kunna að semja við okkur um þessi mál. í öðru lagi skapar hann það fordæmi,' að útlendir aðilar eigi að hafa hér margvísleg sérréttindi umfram íslenzk fyrir- tæki, og að þeir eigi að vera undanþegnir íslenzkri lög- sögu og réttarfari, ef þeir gera kröfu til þess. Þegar einu sinni er búið að skapa slíkt fordæmi, er öðrum auðveld- ara að komast í slóðina. Reynslan er jafnan sú, að mót- staðan minnkar, þegar búið er að stíga fyrsta sporið. Það -er af þessum ástæðum og mörgum öðrum, sem það er skylda, ef menn virða lýðræði og rétt kjósenda nokkurs, að samningur eins og álsamningurinn sé borinn undir þjóðaratkvæði. Eðlilegast hefði verið að kosningar hefðu verið látnar fara fram, bæði um þetta mál og verðbólgumálin, sem ógna nú framtíð þjóð- arinnar meira en nokru sinni fyrr. Illu heilli hefur ríkisstjórnin ekki viljað fallast á kosningar og kann það að vera mannlegt sjónarmið. Stjórnin veit vel, hvert er nú álit hennar hjá þjóðinni. Hitt er hins vegar óafsakan- legt, ef hún vill ekki lofa þjóðinni sjálfri að dæma í álmálinu, óháð flokkum og afstöðu til annarra mála. Það getur ekki stafað af öðru en því, að hún líti, þrátt fyrir öll stóryrði, svipað á álsamninginn og stjórnarand- staðan og því þori hún ekki að láta þjóðina dæma um hann. Því skal þó ekki trúað fyrr en endanlega á reynir, að ríkisstjórnin neiti þjóðinni um þennan sjálfsagða rétt. TÍMINN iH’i i > iiaWfcii iTMMWiÉtlíÍIMMP Walter Lippmann ritar um alþjóöamál: Deilan viö Kína leysist ekki meðan kínversku ríkin eru tvö Mikla aðgætni þarf til að tryggja friðinn í Asíu STJÓRNIN í Peking lét ekki undir höfuð leggjast að gefa þegar í stað til kynna, að af- staða Kínverja og Bandaríkja- manna hverra til annarra hljóti að halda áfram að vera óvin- veitt og fjandsamleg um alla framtíð. Að undanförnu hefur hér í Washington gætt nokkurrar tilhneigingar til að draga úr ágreiningnum. Þetta kom ekki aðeins fram í könnunum öld- ungadeildarinnar heldur hefur það einnig stungið upp kollin- um hjá rikisstjórninni sjálfri. En valdhafarnir í Peking vilja ekkert hafa með þetta að gera. Þeir vilja hafa ágreining- inn eins ákveðinn og áberandi og kostur er, eða svo að við stríði liggi. Þeir eru mótfalln r þvi, að nokkuð sé gert til þess að létta af Bandaríkjamönnum einum ábyrgðinni á því að halda fjórðungi mannkynsins utan við samfélag þjóðanna. Eg hef ekki neina tilhneig ingu til að látast fróður um Rauða-Kína, en mér virðist auð sætt, að ágreiningurinn milli Kínverja og Bandaríkjamanna sé ósættanlegur. Meginstað- rcyndin er, að við erum flækt ir í neti ólokinnat borgara- styrjaldar í Kína. Við höfum stofnað á Formósu hervernd- arsvæði fyrir leyfamar af stjórninni, sem steypt var af stóli á meginlandinu. KÍNAVELDIN tvö, sem til eru í dag eru svarnir, ósættanlegir óvinir. Sigur annars yfir hinu hlyti að tákna gjöreyðingu hins sigraða, en Bandarikja- menn eru óafturkallanlega samningsbundnir til að verja Kína-leyfarnar á Formósu, og hafa lagt þar við heiðui sinn. Engin ástæða er til að .ær-la, að unnt reynist að jafna þessa deilu með snjöllu stjórn- kænskubragði, hversu mikil- hugkvæmni, sem sýnd kynni að vera. Deilan er þess eðlis, að hún getur því aðeins o>g pá fyrst jafnazt, að hún sé farin að tilheyra fortíðinni. Ekki er minnsta von um sættir milli Mao Tse-tungs og Chiang Kai-sheks. Hvorugur þeirra gengur nokkru sinni inn á hugmyndina um tvö Kina ríki, hversu skynsamlegt sem það annars væri. Hvor þeirra im sig hefur fulljTt og lagt þar við líf sitt, að til sé aðeins eitt Kínaveldi og hann sé hinn einf sanni leiðtogi þess. Borgarastyrjaldir er aldrei auðvelt að jafna, eins og við Bandaríkjamenn vitum manna bezt. 100 ár eru liðin síðan borgaraslyrjöld okkar lauk, og við erum nú fyrst að sjá hiila undir nýja kynslóð, sem er að verða laus úr hinum gömiu viðjum Sennilegt er, að hið sama verði uppi á teningnuii' i öllum þeim ríkjum, sem nú eru klofin í tvennt. EINHVERN tíma kemur að því, eftir að þeir Mao Tse-tung Mao Tse Tung og Chiang Kai-shck eru komnir undir græna torfu, að upp vex í Peking og Taipei ný kynslóð sem jafnar deiluna. Líklegt er. að eitthvað þessu líkt gerist einnig í Þýzkalandi og lands- hlutarnir tveir sameinist, peg ar Stalínistar, Rússahatarar. nazistar og nazistahatarar eru horfnir af sviðinu. Þetta írestar almennri sætt í Asiu þar til einhvern tíma ) ófyrirsjáanlegri framtíð. Ég held ekki, að unnt sé að hugsa sér neina sáttargerð í Asíu án velvilja og þátttöku ánægðs Kínaveldis. Meginvandi okkar nú felst í því, hvernig okkur eigi að takast að þreyja larga stund, án þess að hrapa eða I Chiang Kai-Shek láta smátt og smátt hrekiast út í þá miklu styrjöld, sem ú vallt er möguleg, enda þótt enginn maður með heilu viti geti óskað eftir henni. í glímunni við þann erfiða vanda að varðveita almennan frið þá löngu stund, sem liða kann áður en sættir verða mögulegar, getum við reitt okkur á þá staðreynd, að leið- togum allra stórveldanna, sem hlut eiga að máli eða sem fær erii um að heyja, stórstyrjold, er ljóst, að í stórstyrjöld er ekkert að vinna en ef til vill öllu að tapa. Eg held, að þetta eigi við um leiðtoga Kína, ai- veg eins og leiðtoga Sovétríkj anna og leiðtoga Bandarílcj- anna. MESTA áhætta og aðal- áhyggjuefni okkar felst í því, að smátt og smátt sigi á ógæfu hlið, eitt skrefið leiSi af öðru, enda þótt enginn ætli sér að stofna til árekstrar, og eng inn reynist fær um að koma í veg fyrir hann. Aldrei hefur verið nein á- stæða til að efast um góðar ásetning forsetans eða dragi : efa einlæga löngun hans til að komast hjá stórstyrjöld og binda endi á smástyrjöldina. Hitt er ekki eins öruggt, að hann viti, hvernig hann eigi að takmarka hernaðarmarkmið sín. Telja má öruggt, að ásetn ingurinn um að gera Suður- Víetnam að frjálsu og óhaðu ríki, sé handan þess, sem liugs anlegt er að gera sér vonir um. Okkur stafar mestur voði at því að hætta á Iátlausa og ó- endandega eftirsókn eftir því, sem ófáanlegt er.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.