Tíminn - 07.04.1966, Page 8

8
TÍMINN
F1MMTUDA«UR 7. apríl 196«
Fyrir helgina fór fram loka-
þátturinn í málflutningi fyrir Bæj
arþingi Reykjavíkur í meiðyrða-
máli því, er Kristmann Guðmunds
son rithöfundur höfðaði, fyrir
nærri hálfu þriðja ári, gegn Thor
Vilhjálmssyni rithöfundi, út af um
mælum, er Thor viðhafði í Birt-
ingsgrein um Kristmann sem rit
höfund og bókmenntafræðara
í skólum og um verðleika hans til
listamannalauna.
Málflutningur hefur legið niðri
í heilt ár, og síðan hefur það gerzt
að Sigurður Líndal lét af dómara
starfi í málinu um leið og hann
tók við embætti hæstaréttarritara,
en Bjarni K. Bjarnason borgar-
dómari hefur tekið við. Ennfrem-
ur hefur sækjandi stefnand-
ans, Kristmanns, Ólafur Þorgríms-
son hrl. látið málið í hendur Kjart
ani Reyni Ólafssyni, cand. jur., og
vérður þetta þriðja prófmál hans
í undirrétti. Hins vegar flytur
stefndi Thor Vilhjálmsson, mál
sitt sjálfur eftir sem áður, og var
nú komið að varnarræðu hans.
Fyrst tók til máls Kjartan Reyn
ir Ólafsson, sækjandi Kristmanns,
taldi umrædda Birtingsgrein eina
þá rætnustu, er hann þekkti til,
bersýnilega samda í þeim tilgangi
að rægja Kristmann og lítilvirða,
krafðist þyngstu meiðyrðasektar,
er lög leyfðu, nefndi 200 þúsund
króna fébætur, og að ummæli
Thors skyldu dæmd dauð og
ómerk.
Þá hóf Thor mál sitt.og stóð
varnarræða hans í nærri tvær
klukkustundir, fyrir troðfullum
sal áheyrenda, þar sem rithöfund
ar, listamenn og stúdentar voru í
miklum meirihluta, er hlýddu á
málflutning Thors af miklum
áihuga, var stundum skemmt svo
mikið, að dómari varð að biðja
viðstadda að gefa betra hljóð, er
menn gátu ekki varizt hlátri. Fara
hér á eftir kaflar úr ræðu Thors:
„Ég krefst þess, að ég verði
sýknaður að öllu ieyti og mér
dæmdur málskostnaður að mati
hins virðulega réttar. Þá krefst
ég þess og, að lögmaður stefn-
anda verði sektaður fyrir tilefn-
islaus ummæli í greinargerð sinni
og áskil mér rétt til þess að beita
því sama gagnvart þeim nýja
málflytjanda, sem kominn er hér
í réttinn, og sem hefur tekið við
af hinum, sem er horfinn frá. Ég
er hér mættur enn og flyt mál
mitt sjálfur í trausti þess, að heið
arlegur málstaður, sannfæring og
einlægni vegi upp á móti íþrótt
lögmanna og leikflækjum, hversu
háþróaðar, sem þær kunna að
vera. Ég hef sem fyrr í
þessu réttanhaldi engu að
leyna, og hefur það eðlilega skap
að nokkuð ójafnan leik milli mín
og mótherjanna. Þótt fjarri sé
mér að vanmeta núv. dómara og
hæfni hans og réttsýni, harma ég
það, að hann hafi ekki fylgzt með
þeirri viðureign, sem farið hefur
fram í réttarsalnum allt frá því
fyrsta, en hann tekur nú við, þeg
ar ekkert er eftir, nema sú loka
senna, sem stendur hér í dag.
Fráfarandi dómari og starfs-
menn réttarins og margir áheyr-
endur, sem glatt hafa mig með
nærveru sinni, hafa fengið tæki-
færi til að heyra margt til stefn
andans og lögmanns hans, sem
ætla mætti, að væri til veruíegs
hnekkis þeirra málstaðar. Ég vil
minna á, að framkoma lögmanns
ins í réttinum var með þeim hætti
að dómarinn neyddist til að
áminna hann og víta oftar en einu
sinni. Skiptir þar mjög með okk-
ur um háttvísina og virðingu fyrir
réttinum, þótt þetta sé minn
fyrsti leikur á þessu sviði, en lög-
maðurinn ætti að vera hagvanur.
Loks þykir mér bagalegt, að lög-
maðurinn, sem þannig hefur hag
að sér allan timann, sem málið
hefur verið fyrir dómstólnum,
treystir sér ekki til að sýna sig
hér í dag, heldur hefur hann gef-
izt upp og fengið son sinn
til að staulast síðustu spor-
in í þessu ati. Þótt ég sé sann
færður um að aðalkröfur mínar
verði teknar til greina, þá vil ég
hafa uppi þá varakröfu, fari svo
mót minni trú og von, að mér
verði gert að greiða einhverja sekt
þá geri ég varakröfu með tilvísun
Thor Vilhjálmsson rithötundur flytur varnarræðu sína fyrir troðfullum
sal áheyrenda, sem flestir urðu að standa allan tímann, fáeinir fenqu
stóla að sitja á, en sumir sátu uppi í gluggakistum.
með framkomu lögmannsins í rétt
inum, að málskostnaður falli nið-
ur.
Lögfræðingur stefnanda hefur
reifað málið, en ég vil minna á,
að aðdragandi er nokkuð lengri
en hann. vill vera láta. Eins og
kemur fram í dómskjölum, vil ég
minna á árás stefnanda á stefnda,
þá er bók stefnda, „Dagar manns-
ins,“ kom út 1964, þar sem stefn
andi reynir lævíslega að gefa
í skyn, að stefndur hafi ekki unn
ið erfiðisvinnu um dagana, og þá
væntanlega læða þeirri hugmynd
'hjá lesendum greinarinnar, að
stefndur væri einhver fordekrað-
ur silkihanzkaspjátrungur, sem
aldrei hefði tekið á verki með
höndunum, eins og tíðkast hér á
landi, að ungir menn geri. Ég fæ
ekki annað séð, en þetta-sé
hreinn rógur og hann lævíslegur,
og sérstaklega miðaður við þá
óbeit, sem ríkir hér á landi gagn
vart þeim, sem aldrei hafa reynt
algenga erfiðisvinnu. Fjarri er
það mér að eltast við svona skæt-
ing og róg, ef ekki væri fyrir það,
að þessi sami maður hefur stefnt
mér fyrir að segja í fullri ein-
lægni það, sem mér finnst vera
hreinn sannleikur og hef nú sann
að, að efnislega sé satt það sem
ég sagði og hef d^egið fram feikn
in öll af gögnum til að sýna, að
sizt sé orðaval mitt umfram hæfi.
f þessu sambandi bendi ég enn-
fremur á dómskjal nr. 23, þar sem
er að finna ummæli frá því all
löngu áður en mín gpein er skrif
uð og eru vissulega í hæsta máta
lítilsvirðandi og ærumeiðandi og
eflaust atvinnurógur, ef beitt væri
lögfræðilegu mati. Það hefur aldr
ei hvarflað að mér að leita til
dómstólanna, og er það bæði, að
mér þykir, að rithöfundar eigi að
útkljá deiluefni ef eru, á eigin
vettvangi, og líka hitt, að ég hef
litið á þessi ummæli og annað frá
stefnanda sem marklaust fleipur,
þótt vissulega hafi hann með þeim
og öðru unnið sér til óhelgi nokk
urrar, og .vænti ég þess, að dóm-
arinn verði mér sammála. Öllu
alvarlegri augum lít ég á það, að
stefnandi hefur rangfært og fals-
að grein eftir mig, með þeim hætti
að fella niður úr henni
án þess að sýna með tilvitnunar-
merkjum, að fellt sé úr grein
minni, eða lemstrað grein, sem
ég ætla það sé kallað á lögfræði-
legu máli, og vísa ég þá til 6.
greinar Bernarsáttmáláns, sem ís-
land er aðili að. Hann hefur rang
fært eða falsað þannig grein eftir
í dómaraskikkju til vinstri situr Bjarni K. Bjarnason borgardómari, og meSdómendur hans til beggja handa, ÞórS
ur Eyjólfsson fyrrv. hæstaréttardómari nær, og fjærst Einar Arnalds hæstaréttardómari.
Tímamyndir—GB.
mig, sem hann þóttist taka upp úr
bók eftir sig, sem mun heita ís-
old hin gullna, sjá dómsskjal nr.
10, auk þess, sem hann kallar mig
„Thor nokkurn Vilhjálmson", og
má ég kannski í því sambandi
minna á, að Snæbjörn Jónsson,
merkur bóksali í Reykjavík, fékk
á sínum tima sér dæmdar bætur
frá daghlaðinu Vísi, þegar
hann var beittur sams kon-
ar háttvísi. Sjá ennfremur
ur dómsskjal nr. 23, þar er talað
um að í umræddri bókmenntasögu
séu nefndir allir þeir, sem nokk
uð hafa „baukað við skáldskap á
vorri öld, jafnvel menn, sem mjög
eru snauðir að skáldskapar-
gáfu, eins og Thor Vilhjálmsson"
Getur nú hver séð, hvort þetta sé
ekki þungt að þola fyrir atvinnu
rithöfund, sem gaf út sína fyrstu
bók fyrir 16 árum, og margar síð-
an og svo mjög hefur haft sig í
frammi, sem stefndur hefur gert.
Er þetta atvinnurógur? Einhver
myndi nú halda, að þarna ætti við
það, sem segir í greinargerð stefn
anda, undirrituð af þáverandi lög-
manni hans, Ólafi Þorgrímssyni,
og leyfist mér að hafa orð hans eft
ir í þessu sambandi: „Virðist sá
tilgangur augljós með grein þess-
ari (í Birtingi) að valda spjöll-
um á atvinnuafstöðu (sic.) um-
bjóðanda auk venjulegra ærumeið
inga.“ Þótt ég hafi látið liggja að
því í greinargerð minni, að ég
mundi stefna vegna lemstrunar
á grein minni, þá læt ég I byrjun
sitja við það að vekja athygli á
þessu athæfi, sem ég lít mjög al-
varlegum augum, enda er það ský
laust brot á 6. grein Bernarsátt-
málans, sem er löggiltur hér.
Hvaða ónefni sem mér væri valið
af stefnanda, þætti mér lítið hjá
þvi, að texti, sem ég hef samið
sé rangfærður og birtur í annarri
mynd en þeirri, sem ég hef búið
hann í. Á þetta vil ég leggja
megináherzlu.
Ég hef gert kröfu um það, að
lögmaður stefnanda verði sektað
ur fyrir að gera mér upp tilgang
með grein minni, sem er þáttur í
menningargagnrýni, sem ég hef
skrifað í menningartímaritið Birt
ing í meira en tíu ár. Hefst setn-
ingin hjá lögmanninum með þess
um orðum: „Virðist sá tilgangur
augljós“. Ennfremur óska ég, að
lögmaðurinn verði sektaður fyr
ir eftirfarandi orð: „Aðeins bendi
ég á, að grein þessi er ein sú
rætnasta, sem rituð hefur verið,
um umbjóðanda minn.“ „Orð-
ið „rætinn" hefur þá merkingu í
íslenzku máli, að full ástæða er
til að vekja athygli á þessari
einkunnargjöf lögmannsins og
beina því til dómarans, hvort um
mælin séu ekki ærumeiðandi.
Hefði ekki lögmaðurinn átt að
bíða eftir úrskurði dómstólsins?
Það er heldur ómaklegt að við-
hafa þau orð, sem lögmaðurinn
gerði um málefnalega grein mína
í menningargagnrýni minni, sem
er eingöngu beitt gegn þeim, sem
höfðu upphafið og treyst stefn
anda langt umfram það, sem ég
taldi og tel efni til að gera. Og
réttmæt reiði mín og hneykslun
í garð þeirra aðila litaði orðaval
mitt á þann veg, sem ég tel fylli-
lega náttúrlegt, þegar á allar að-
stæður er litið.
Kannski mætti benda á það, að
í stefnunni eru hvorki meira né
minna en fimm villur í tilvitnun
í greinina mína, sem málið bygg-
ist á. Slíkt hirðuleysi virðist mér
einkenna málflutning stefnanda
og lögmanns hans. Þar sem stóð
í minni grein, til dæmis að nefna,
að það væri „óafmáanleg svívirð-
ing frá hendi stjórnmálamanna í
garð íslen2íkrar menningar að láta
mann eins og Kristmann Guð-
mundsson hafa hæstu listamanna-
laun, þá breytir stefnandi þvi og
segir „menn eins og Kristmann
Guðmundsson“, og gefur þannig
í skyn, að ég haldi því fram, að
Framhald á 14. síðu.
/
I