Vísir - 22.02.1975, Síða 4

4
Visir. Laugardagur 22. febrúar 1975.
//
Hefurðu reynt að kyrkja kött?"
Ragnar Lár
Fimmtudaginn 13. febrúar sl.
birtist iiér I VIsi grein eftir
Dagrúnu Kristjánsdóttur og bar
greinin yfirskriftina „HVAÐ
EE LIST?” Dagrún er fræg aö
endemum fyrir afturhalds-
sjónarmiö sin á hinum ólikustu
málefnum. Fyrirsögnin og inn-
gangurinn aö grein Dagrúnar
gæti gefiö til kynna, aö hún ætl-
aöi aö leggja eitthvaö til mál-
anna og má reyndar meö nokkr-
um sanni segja aö hún geri þaö.
En þetta tillegg hennar er á
þann máta „matreitt”, aö ég
get ekki oröa bundizt. Greinin er
litiö annaö en skltkast og
sleggjudómar, en sleggjudómar
eru Dagrúnu mjög tamir. Hún
hefur aö eigin áliti vit á flestum
hlutum og er óhrædd viö aö
dæma þá, hvort sem hún þekkir
þá eöa ekki, og er I þvl sam-
bandi skemmst aö minnast
þess, er hún, á opinberum vett-
vangi, fordæmdi kvikmynd sem
sýnd var i einu kvikmyndahúsa
Reykjavikurborgar, án þess aö
hafa séö myndina.
En litum nú á grein Dagrún-
ar. bá er birtist I Visi á dögun-
um. Þess skal getið, að letur-
breytingar eru undirritaðs.
1. Lítillœti eða
hroki
Dagrún segir I greininni:
„Hinir svokölluöu „listamenn”
eru vfirleitt ekki menn af hjarta
litillátir — þess vegna
þykir mér hæfa aö setja
gæsalappir við þetta heiti,
sem þeir gefa sjálfum sér
og aörir gefa þeim burt-
séö frá því, hvers virði afkvæmi
þeirra eru i raun og veru eöa
hvers eðlis þau eru. Ég er þess
fullviss aö listamaöur af guös
náö — sannur listamaður, sýnir
ekki þann hroka, sem fram
kemur hjá flestum af hinum
smærri ,,lista”postulum, þvi
þaö samrýmist alls ekki. List-
gáfan er guðs gjöf, sem þiggj-
andinn hlýtur að þakka af al-
hug....” o.sv.frv. Og Dagrún
heldur áfram: „Aö vera hroka-
fullur yfir þvi að vera gefið
meira en öðrum, þaö er I sann-
leika heimskulegt. Hér áöur
fyrruröu listamenn aö ryöja sér
sjálfir braut og þaö gerðu þeir
og gátu vegna þess, að I fyrsta
lagi höföu þeir listagáfuna innra
með sér .... o.sv.frv.”
2. Að ryðja sér
braut
Það væri fróðlegt að vita,
hvaða listamenn Dagrún á viö,
sem „hér áður fyrr urðu að
ryðja sér braut”. Ef hún á við
„hina þrjá stóru”, Kjarval,
Asgrim og Jón Stefánsson, þá
ruddu þeir sér að vlsu braut, en
það hafa flestir af okkar lista-
mönnum gert, meira að segja
þeir sem I daglegu tali eru kall-
aðir „nútlmalistamenn”, eða
það sem Dagrún og hennar likar
kalla „klessumálara”. Ég held
að Dagrúnu væri hollt að kynna
sér feril manna eins og t.am.
Þorvalds, Svavars, Sigurjóns,
Asmundar, Kjartans, Karls,
Jóhannesar og svona mætti
lengi telja. Ef Dagrún i raun og
veru heldur að þessir menn og
margir fleiri hafi lagt út á lista-
brautina vegna listamanna-
launanna, (eins og hún reyndar
heldur fram), þá er það mikill
misskilningur. Það vita allir,
sem eitthvaö þekkja til lista-
manna okkar, að þeir leggja
flestir mjög hart að sér til að ná
árangri I list sinni. Að vlsu eru
margir kallaðir, en fáir útvald-
ir. Hvaða efni, eöa aðferðir
listamennirnir nota, hlýtur að
vera þeirra mál, en á þvi er eng-
inn efi, að framtíðin mun skera
úr um gildi verka þeirra, en
ekki fólk eins og Dagrún
Kristjánsdóttir. Hins vegar er
slæmt til þess að vita, að lista-
menn allra tima skuli þurfa að
berjast við afturhaldsöfl hvers
tima, og þó, kannski gefur sú
barátta list þeirra ennþá meira
gildi en ella.
3. Að ofan eða
neðan
Dagrún segir aö listamenn
nútímans séu hrokafullir, þeir
séu að springa af eigin sjálfs-
ánægju, stórmóögi sýningar-
gesti, beri óþverra á borö fyrir
sýningargesti og ætlist til aö
sýningargestir dáist að „lista-
verkunum”. A hinn bóginn, seg-
ir Dagrún, er tilgangurinn aö
hafa fólk aö háöi og spottiog aö
lokum „smáni þeir Almættiö.”
Ennfremur segir Dagrún:
„Ef þetta er gert af innri þörf og
innblæstri, þá er hætt við að
hvort tveggja hafi veriö þegiö
aö neðanhið góða, fagra og fúll-
komna kemur ætið ofan frá.”
Þá veit maður hvaðan Dagrún
hefur svigurmæli sin. Tæpast er
þess að vænta, að hún þiggi þau
frá hinum vonda.
r
4. Abendingar
Dagrúnar
Dagrún hefur ekki einasta vit
á þvi hvernig myndlist á ekki að
vera. Hún veit llka hvernig tón-
list á ekki að vera og hvernig á
ekki að túlka hana. Hún er þess
meira að segja umkomin (vænt-
anlega hefur hún þá vitneskju
úr réttri átt), að segja tónskáld-
um okkar hvernig þeir eigi aö
semja verk sín. Hún segir: „Vil
ég þvi vinsamlegast gefa þeim,
er semja slik tónverk, þær
ábendingar aö þaö væri hiö
mesta miskunnarverk aö byrja
á endinum, þá vissu allir hvers
vænta mætti og gætu gert viö-
eigandi ráðstafanir.” Og Dag-
rún heldur áfram, en nú lýsir
hún túlkendum, (vafalaust af
eigin reynslu): „Eitt sinn bótti
það bezt hæfa að þegja, ef rödd-
in liktist ryögaöri blikkdós, eöa
ef hljóðin minntu á kött sem
veriöer aö kyrkja.”Og enn seg-
ir Dagrún: „Þaö er bara betra
sé hún hás, fölsk og gerir jafnvel
ekkert til, þó aö litiö heyrist
nema tlst eöa væl.”
5. Hvernig eru
hljóðin?
Þeir sovézku „nútimalista-
menn”, sem náðarsamlegast
hafa fengið að sýna almenningi
verk sin stuttar dagstundir á
torgum, mega sannarlega
þakka fyrir að Dagrún skuli
ekki vera ráðamaður 1 Sovét-
rikjunum.
Dagrún byrjar grein slna á
þvl aö minnast á svokallað
Kjarvalsstaöamál. Um það mál
ætla ég ekkert að segja. Sú af-
staða sem meirihluti borgar-
ráös hefur tekið mun dæma sig
sjálf og þá sem hana tóku.
Að lokum sendi ég Dagrúnu
vlsu, sem ber I sér spurningu
sem gaman væri að hún svaraði
og þá að sjálfsögðu I hljóðvarpi,
eða sjónvarpi, svo svarið nyti
sln.
011 eru skrif þln út I hött,
um það viti þjóðin.
Hefurðu reynt aö kyrkja kött,
hvernig eru hljóöin?
Skútustöðum við Mývatn, 16.2.
1975.
Ragnar Lár.
Þögn og falsanir
Látbragðsleikur trúða í íslenzkum efnahagsmálum
Þaö er staöreynd, sem ekki
verður á móti mælt meö neinum
rökum, nema þá falsrökum, að
þorri fólks hérlcndis er gjör-
samlega sneyddur allri þekk-
ingu á efnahagsmálum, fjár-
munamyndun og raunar frábit-
inn hvers konar viöleitni til
skilningsöflunar á þeim málum.
Þar með er ekki sagt, að
áhugi á efnahagsmálum sem
sllkum sé ekki fyrir hendi hjá
fólki, almennt talað. Stjórn-
málaumræður hérlendis hafa
t.d. mestmegnis snúizt um efna-
hagsmál og efnahagsvanda og
hvers konar fjárhagsleg
vandræði I gegnum árin, bæði á
Alþingi og manna á meðal, þótt
árangur hafi aldrei orðiö sýni-
legur i neinu tilviki og vandinn
hafi einungis margfaldazt með
auknum vangaveltum og ráð-
stöfunum, hverju nafni sem
nefnast, en sem ætlaðar hafa
verið til úrbóta.
Allt tal og aðgeröir islenzkra
stjórnmálamanna og forystu-
manna I fjármálum hafa þvi
frekar likzt almennum bolla-
leggingum og eins konar sam-
kvæmisleikjum, sem fremur
hafa virzt ætlaðar til þess að
drepa timann I skammdeginu,
meðan á þingtima stendur, en
til þess að gera gangskör að
uppbyggingu eðlilegrar fjár-
málaþróunar, t.d. með aðstoð
frá viðurkenndum stofnunum á
þessu sviði, I löndum, sem hafa
náð beztum árangri og búið við
stöðugleika I fjármálum ára-
tugum saman, jafnvel á striðs-
timum.
Það má einna helzt likja
umræðum og aðgeröum á fjár-
málasviði hérlendis við lát-
bragðsleik trúða, sem reyna að
fá áhorfendur i fjölleikahúsi til
að trúa, að þeir séu að leysa
flóknar þrautir og fá áhorfendur
til að fylgjast með af áhuga,
meðan verið er að undirbúa
næsta atriði, en þegar atriði
trúðanna lýkur fellur tilraun
þeirra um sjálfa sig og þeir
standa uppi vandræðalegir og
virðast undrandi á öllu saman,
en hoppa siðan um sviðið og
taka á móti lófataki áhorfend-
anna.
Það kemur glögglega fram I
svörum fólks, sem tekið er tali á
förnum vegi, t.d. varðandi álit
þess á nýafstöðnum ráðstöfun-
um I efnahagsmálum, að
þekkingarskorturinn er jafn-
alger og hjá stjórnmálamönn-
unum sjálfum og heildartil-
hneiging öll I þá átt að telja rikj-
andi ástand hverju sinni óum-
flýjanlegt, fólkið muni halda
áfram að vera góðir áhorfendur
að hverju atriði, sem upp kunni
að vera fært i látbragðsleiknum
milli aðalsýningaratriöanna.
Þannig eru dæmigerð svör
almennings við spurningunni
um, hvernig hann bregðist t.d.
við gengisfellingu, þessi: „Það
eru náttúrlega allir ósáttir við
sllkar fellingar, en þeir segja,
að þetta sé nauðsynlegt, þegar
fólkið eyðir miklu”, — og „það
þýðir ekkert að láta sér bregða,
það verður að taka þessum
hlutum”, — „manni er auðvitað
illa við þetta, en ekkert er viö
sliku að gera, þvi reynir maður
aðleiða þetta hjá sér”, — „mér
er nokkuð sama, það virðist
óumflýjanlegt, að allir hlutir
hækki stöðugt I verði”.
Og hér er komið að kjarnan-
um I þessum mikla leik lát-
bragða og falsana. Fólk tekur
þetta sem náttúrulögmál, að
vera áhorfendur að sýningunni,
þvi er sama, reynir aö láta sem
minnst á nokkru bera, sizt af
öllu að hafa frumkvæði að
nokkrum hlut. — „Við höfum
menn á launum til þess að
annast okkar mál, verkalýðs-
leiðtogana.” En verkalýðsleið-
togarnir hafa verið eins konar
sýningarstjórar I sirkusnum,
þeir hafa stjórnað öryggis-
Geir R. Andersen
Hvaö verður langt þangað til
enginn treystir lengur á pen-
inga, heldur tekur tryggö viö
bein vöru- og eignaskipti.
netum og ljósaútbúnaöi og séð
um, að ljósin féllu rétt á hvert
sýningaratriði, beint skæru ljósi
á gengisfellingaratriðin, en
deyft ljósin, þegar sýna hefur
átt áhrif veröfalls afurða á
erlendum mörkuðum eða atriði
um umfram- og ofeyðslu I
þjóðarbúskap.
Það er sem sé mikiö um fals-
anir og blekkingar I þvl stjórn-
mála- og efnahagsleikhúsi, sem
við erum aðilar að hérlendis, og
þótt þjóðin hafi aldrei orðið þess
megnug að skrá sirkus eða
fjölleikahús meðal viðskipta-
firma í landinu, hefur okkur
hlotnazt að eiga miklu meiri
samskipti við þess konar
fyrirtæki dagsdaglega en flestar
aðrar þjóðir. Er nú svo komiö,
aö stjórnmálamenn sjálfir virð-
ast eiga fullt I fangi með að
sviðsetja nýjar trúverðugar
sýningar og hafa þess vegna
látið sýningarstjórunum eftir i
æ rikari mæli umsjón
uppsetningar og textaflutnings
fyrir áhorfendur, þ.e. verka-
lýðsforkólfum og forystumönn-
um hinna ýmsu „hagsmuna-
samtaka” (hvað sem það orð
merkir, þegar um er að ræða að
bjarga þjóð frá gjaldþroti).
Sannast mála er það einnig aö
fólk I þessu landi hefur mikla
þörf fyrir að vera betur upplýst
um mikilvægustu þættina I þjóð-
arbúskapnum, fjármál og efna-
hagsmál, svo mikla þörf, að
almenn þekking á þessum
málum er nú brýnasta verk-
efnið af öllum mikilvægum til
þess að lýðskrumið og fals-
anirnar, sem nú fara fram I
skjóli þekkingarleysis og
rangra upplýsinga, megi kveða
niður I eitt skipti fyrir öll.
Og I stað þess að magna
verðbólgu meö togstreitu milli
hópa stjórnmálamanna, sem
ekki hafa einbeitni né þekkingu
til að kveða hana niður með
eðlilegum og alþekktum
aðgerðum, verður að virkja
almenning til þátttöku I barátt-
unni, I stað þess að stuðla að þvi,
að hann sé fær um það eitt að
gera kröfur um áframhaldandi
látbragðsleik trúðanna.
En meðan sjálfskipaðir sér-
fræðingar telja málin of
viðkvæm til þess að um þau sé
fjallað, nema bak við tjöldin,
vegna þess að þeir meta eölileg-
ar ráöstafanir óvinsælar, eins
og þjóðinni hefur nú verið
tilkynnt frá æðstu stöðum,
varðandi þá eðlilegu leið, niöur-
færsluleiöina, þá munu
umræður og úrræði I efna-
hagsmálum haldast á
frumstæðu stigi hér á landi.
En hverjir eru þess um-
komnir að virkja fjöldann og
segja þjóðinni sannleikann i
efnahagsmálum hennar, segja
henni sannleikann um gagns-
leysi gengisfellingarinnar og
gengisfellinga almennt, sann-
leikann um að gengisfellingin
siðasta hafi ekki verið nauðsyn-
leg vegna 32% verðfalls á þorsk-
blokkinni, vegna 3.300 millj. kr.
halla á útgerðinni, vegna 58%
verðfalls á fiskimjöli, vegna 4%
minnkunar þjóðarframleiðslu,
vegna 60% verðfalls á frystri
loðnu, eða vegna útlits fyrir
17,750 millj. kr. viðskiptahalla i
lok þessa árs, eða vegna þess að
gjaldeyrisvarasjóðurinn er á
þrotum?
Það verða að koma menn
fram á sjónarsviðið til þess að
leiðrétta slikar falsanir og
krefjast þess, að niðurfærslu-
leiðin sé sú leið, sem héðan af
muni þó verða farin, jafnvel
eftir siðustu gengisfellingu, að
stefna þurfi að niðurfærslu
launa og verðlags um a.m.k.
10% næsta árið, og að stefnt
skuli að gengishækkun svo fljótt
sem aðstæður leyfa. Þá þyrfti
engar nýjar ráðstafanir um
skyldusparnað, eða auknar
álögur I skattaformi, sem siðan
yrði dreift til þess að halda
fyrirtækjum gangandi.
Fyrirtæki, sem standa höllum
fæti, verða að fá sitt andlát, þvi
óarðbæra framleiðslu má ekki
halda áfram að styrkja lengur,
og enn siður illa rekin fyrirtæki.
Þjóðin verður að fá aö vita
hvaða atvinnugreinar soga til
sin fjármagn og eyða þvi til
einskis.
Menn, sem eru til þessa alls
reiðubúnir, eru til, en þeim
hefur verið haldið niðri, ýmist
af hinum sterku miðstjórnum
stjórnmálaaflanna eða af hinum
ýmsu „hagsmunahópum”, sem
telja sig munu verða afskipta, ef
slikir menn fái að koma fram
með raunhæfar og ábyrgar
tillögur. Hvers vegna eru menn,
sem eru þekktir að góðri
fjármálastjórn I eigin fyrir-
tækjum og opinberum, ekki
settir við stjórn fjármála i stað
manna, sem vitað er, að aldrei
hafa nálægt fjármálum komið,
nema samkvæmt skipunum frá
flokkslinum?