Vísir - 04.03.1975, Síða 6

6
Vlsir. ÞriOjudagur 4. marz 1975
vísm
tJtgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannes~son
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: iSiöumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands.
t lausasölu 35 kr. eintakiö. Blaöaprent hf.
Heilbrigð hlutaskipti
Sennilega er hvergi meiri framleiðni i islenzku
atvinnulifi en i fiskveiðunum. Aflamagnið á
hvern sjómann er meira en annars staðar og
raunar margfalt meira en viðast hvar i heimin-
um.
Skipulag útgerðarinnar hefur lika lengi verið til
fyrirmyndar. Útgerðin er á höndum margra
smárra aðila, en ekki fárra stórra. 1 mörgum til-
vikum eru skipstjórnarmennirnir sjálfir meðal
aðaleigendanna. Og öll áhöfnin tekur þátt i áhætt-
unni, þvi að hún er ráðin upp á hlut.
Þetta rekstrarform er hagkvæmt og leiðir til
mikilla afkasta, eins og reynslan sýnir, auk þess
sem það forðar sjómönnum frá þeirri lifsfirringu,
er stundum sækir að launamönnum stórfyrir-
tækja. Vegna alls þessa er æskilegt að viðhalda
þessu rekstrarformi og efla það.
Sjálft hlutaskiptakerfið fór úr skorðum fyrir
nokkrum árum, þegar það leiddi til þess, að sjó-
menn höfðu rosatekjur, meðan útgerðin rambaði
á barmi gjaldþrots, án tillits til þess, hvort vel
aflaðist eða ekki. Þessi röskun leiddi bölvun
millifærslukerfisins yfir útgerðina.
Æ fleiri liðum útgerðarkostnaðar hefur verið
smeygt framhjá hlutaskiptum. Annars vegar
hefur fiskverði verið haldið niðri og hins vegar
hafa fiskvinnslustöðvarnar greitt stórar fúlgur til
sameiginlegra sjóða útgerðarinnar. Með þessum
hætti er niðurgreidd olian, tryggingar, vextir og
afborganir útgerðarinnar.
Með þessu er verið að innleiða dulbúinn rikis-
rekstur i sjávarútveginn. Hæfni útgerðarmanna,
skipstjórnarmanna og áhafnar skiptir minna
máli en áður, enda er bókhaldið komið upp i Þjóð-
hagsstofnun, sem siðan breytir millifærslum eftir
þörfum.
Ýmisleg spilling fylgir þessu. Vegna oliusjóðs-
ins keyra menn vélar skipanna ósparar en ella,
þótt þeir viti, að siðasta hraðamilan er lang-
dýrust. Og engin leið er að greina af öryggi á milli
venjulegs viðhalds og tjóns, sem tryggingar
greiða, svo að tjónagreiðslur verða óeðlilega há-
ar.
Þetta millifærslukerfi þarf að afnema, áður en
það veldur varanlegu tjóni. Og rikisstjórnin hefur
einmitt hug á að tengja slikar aðgerðir við
björgunaraðgerðirnar i efnahagslifinu. Miklu
máli skiptir, að þetta takist og að útgerðin komist
aftur á heilbrigðan grundvöll.
Þær greiðslur, sem hingað til hafa komið frá
fiskvinnslunni, verður framvegis að greiða af
óskiptu aflaverðmæti bátanna. Jafnframt þarf
fiskverðið að hækka sem nemur þessari breyt-
ingu.
Þetta mundi leiða til þess, að aflaverðmæti upp
úr sjó yrði svipað og i Færeyjum. Hingað til hafa
blekkingar millifærslukerfisins leitt menn til að
halda, að óeðlilegur munur væri á fiskverði þar
og hér.
Með þvi að greiða sama hluta af rekstri bát-
anna af óskiptum afla og nú er greitt með milli-
færslum, ætti að vera unnt að hindra, að óeðlileg
hlutskipti kollvarpi þvi kerfi, sem við vitum, að
bætir hag útgerðar og sjómanna betur en nokkurt
annað kerfi.
Skaðlegar eru hlutaskiptareglur, sem leiða til
taps á rekstri flestra báta, þótt vel aflist, og jafn-
skaðlegar eru millifærslureglur, sem leiða til
þess, að öll útgerð gengur, hversu vitlaus sem
húner. Heilbrigt hlutaskiptakerfi er bezta kerfið.
—JK
Karamanlis sver embættiseið sinn. Hann hefur ekki átt sjö dagana sæla siöan. T.h. sést á myndinni
Gizikis hcrshöfðingi, sem var forseti á siðustu timum herforingjastjórnarinnar.
Karamanlis
milli tveggja
elda — stúdenta
og herforingja
Þegar Ijóstraö var upp núna i
siðustu viku samsæri hægrisinn-
aöra foringja i her Grikkja, kom
bert I ljós viö hvern vanda sjö
mánaöa gömul stjórn Constantins
Karamanlis hefur aö striöa.
Samsærismennirnir viröast
hafa verið úr hinum óánægðari
hópi foringja hersins, sem
hafa orðið fyrir vonbrigðum með,
hvernig stjórnin hefur annazt
málefni hersins. En það, sem
þeim hefur þótt verst, er að þeim
þykir stjórninni hafa mistekizt að
hafa hemil á kommúnistum.
Flestir hinna handteknu for-
ingja stóðu i nánum tengslum við
fyrrverandi valdakliku hersins.
Einstaklega stóðu þeir Dimitrios
Ioannides, hershöfðingja, nær, en
hann var sá, sem sat orðið uppi
með öll völd, þegar herforingja-
stjórnin afsalaði sér völdum
vegna Kýpurmálsins.
Samsærismennirnir ætluðu sér
að frelsa Ioannides úr fangelsi,
þar sem hann situr og bfður þess
að mæta fyrir rétt og svara til
saka ákærður fyrir landráð, og
fyrir að hafa komið á stjórn her-
foringjaklikunnar. Herinn hafði
haft um hönd stjórnun landsins 1
sjö ár, þegar bráðabirgðastjórn
Karamanlis var sett á i júni i
fyrra.
Þegar mistókst byltingartil-
raun griskættaðra liðsforingja á
Kýpur, og griski herinn treystist
ekki til að verja Kýpurgrikki fyrir
innrás Tyrkja, neyddist herfor-
ingjastjórnin til að segja af sér.
Karamanlis var þá kallaður heim
úr útlegðinni. Fyrsti þröskuldur-
inn, sem hann þurfti að yfirstíga,
var að koma herforingjunum i
skilning um, að þeim bæri að
halda sér einvörðungu að málefn-
um hersins og láta stjórnmálin
borgurum eftir.
Eitt fyrsta verkefni varnar-
málaráðherrans, Evangelos
Averoff-Tositsas, var að veita 40
háttsettum foringjum hersins ,,fri
frá störfum I allt að tólf mánuði”.
Það var greinilegt á nafnalistan-
um, aö valdir höfðu veriö helztu
„harðjaxlarnir”, sem staðið
höfðu að stjórn hershöfðingjanna.
Lokaákvörðun um framtið
þessara manna I hernum var lát-
in biða til maí næstkomandi, þeg-
ar æðstaráð varnarmála I Grikk-
landi fer yfir afrekaskýrslu for-
ingjanna, eins og venja er til á ári
hverju. — Margir telja að foringj-
arnir hafi séð fyrir, að þeir yrðu
allir settir á eftirlaun, þvi hafi
þeir látiö leiðast út i nýtt bylt-
ingarsamsæri.
Annað kann að hafa rekið þá til
þess jafnframt. Nefnilega
óánægja þeirra ,með þá ákvörðun
þess opinbera að höfða mál á
hendur leiötogum herforingja-
klikunnar og svo það sem þeir
hafa nefnt linlega stefnu stjórnar-
innar gagnvart kommúnistum og
' vinstrisinna stúdentum.
Þegar Karamanlis komst til
valda siðasta sumar, leyfði hann
starfsemi kommúnistaflokksins,
sem bannaður hefur verið með
lögum i Grikklandi i rúman ald-
arfjóröung.
Þetta var mörgum foringjum
hersins þvert um geð. Enn verr
likaöi þeim, þegar griskum
kommúnistum var leyft að koma
heim frá Austur-Evrópulöndum,
þar sem 80 þúsund griskir
kommúnistar leituðu hælis eftir
borgarastyrjöldina i Grikklandi
1946-’49.
Slðasta tiltæki stjórnar Kara-
manlis var svo að náða tvo
kommúnistlska uppreisnarmenn
sem hafa leynzt i fjöllum Kritar i
35 ár. — Vakti það mikla athygli
og fjölmiðlar Grikkja birtu allir
viötöl og frásagnir þessara
tveggja manna, þar sem slegið
var ævintýraljóma um reynslu
þeirra.
Þetta var skapraun mörgum
foringjum hersins, sem barizt
höfðu viö kommúnista i borgara-
styrjöldinni.
Grikklandsstjórn hefur tefkið
mjög vægt á mótmælaaðgerðum
stúdenta, sem vinstrisinnar hafa
verið aðalhvatamenn að. Fimm
mánuöir eru liðnir siðan kennslu-
misseri háskólans hófst, en stú-
dentar hafa ekki sótt tima og litla
rækt lagt við námiö. Hafa þeir
variö tlma sinum og kröftum til
þess að krefjast refsingar yfir
herforingjaklikunni og prófessor-
um, sem hallazthöfðu á sveif með
henni, þegar hún sat að völdum.
Þeir hafa einnig krafizt þess, að
„hreinsuð yrði úr hernum þau
öfl”, sem hlynnt voru foringjun-
um.
í enn einn stað vilja margir for-
ingjar griska hersins kenna
stjórn Karamanlis, hvernig málin
hafa þróazt á Kýpur. Finnst þeim
stefna stjórnarinnar hafa orðið til
þess að niðurlægja griska herinn.
Sumir þessara foringja áttu
áreiðanlega einhvern þátt i
valdaráninu I fyrrasumar, þegar
Makarios forseti varð að flýja
land. Sú bylting varð til þess að
Tyrkir geröu innrás til þess —
eins og þeir sögðu — að vernda
hagsmuni hins tyrkneska minni-
hluta á Kýpur.
Grisku foringjarnir telja, að
Grikklandsher hefði vel getað
stöðvað innrás Tyrkja og hindrað
hemámið á norðurhluta Kýpur.
— Þeir lita svo á, að Karamanlis,
sem hafi óttazt að strið við Tyrki
hefði eyðilagt stjórnmálaferil
sinn, hafi gefið eftir og gengið að
skilmálum, sem herforingjarnir
telja óaðgengilega.
Bráðabirgðastjórn Karaman-
lisar biðu mörg verkefni. Það
fyrsta var að koma á lýðræðis-
legri stjórnarskrá en verið hafði
við lýöi undir stjórn herforingj-
anna. Og um leið efna til kosn-
inga. Að þvi liðnu og eftir að
mynduð hafði verið löglega kosin
stjórn, var höfuðverkefnið að
koma á róilandinu og tryggja hið
nýja lýðveldi. Grikkir voru þvi
siður en svo vel undir styrjöld við
Tyrki búnir.
Eitt af Jivi sem stjórnin hefur
talið liklegt til þess að friða lands-
menn, var að draga fyrir rétt þá
sem farið höfðu með völd i skjóli
hersins. — Sú friðun hefur svo á
hinn bóginn orðið til þess að
magna ófrið meðal foringja hers-
ins.
Karamanlis forsætisráðherra
fær nú jafnframt að finna fyrir
þvi sama og herforingjastjórnin á
sama tima. Nefnilega að ekkert
fæst við stúdentana ráðið. Hún
sakar þá um að efna til fjölda-
funda og mótmæla um stjórnmál,
en sinna engu málefnum stúdenta
sjálfra. Stúdentar hafa virt að
vettugi bann stjórnarinnar við
mótmælaaðgerðum og enn. sem
komiö er, hafa ekki orðið árekstr-
ar út af þvi, en óvist hve lengi
stjómin lætur það viðgangast.
Hún hefur lýst þvi yfir, að óeirðir
stúdenta hleypi óróa i þjóðlifið.
I bakgrunninum biður svo úr-
lausnar verkefni, sem eitt út af
fyrir sig væri þó ærið við að glima
fyrir stj'órnina. Efnahagslif þjóð-
arinnar er I öngþveiti vegna al-
menns samdráttar i heiminum,
og þeirrar ringulreiðar, sem
myndaðist undir forsjón herfor-
ingjanna.
Tveir forkólfar herforingjaklikunnar, Papadopoulos, sem var forseti,
og Ioannides, æðsti maður herlögregiunnar, sem siðar vék Papado-
poulos frá.