Vísir - 14.03.1975, Síða 6

VISIR
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjóri
Fréttastjóri
Ritstjói'narfuIItrúi
Auglýsingastjóri
Auglýsingar
Afgreiösla
Ritstjórn
Askriftargjaid 600
1 lausasölu 35 kr.
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Jónas Kristjánsson
Jón Birgir Pétursson
Haukur Helgason
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 44. Slmar 11660 86611
Hverfisgötu 44. Simi 86611
Siöumúla 14. Simi 86611. 7 linur
kr. á mánuöi innanlands.
eintakiö. Blaöaprent hf.
Skipuleg orkuþróun
Orkuþróun á íslandi er að skýrast um þessar
mundir eftir nokkurra ára millibilsástand i kjöl-
far Búrfellsvirkjunar. Athuganir á virkjunar-
stöðum eru svo vel á veg komnar, að senn verður
unnt að gera samfellda orkuáætlun nokkuð fram i
timann.
Svo virðist sem virkjunarstaðir á Suðvestur-
landi hafi á undanförnum árum haft algeran for-
gang að rannsóknum. Embættismennirnir hafa
ráðið þessari þróun og stjórnmálamennirnir ver-
ið næsta máttlitlir gagnvart henni.
Menn standa nú andspænis þeirri staðreynd, að
virkjun Hrauneyjarfoss milli Sigöldu og Búrfells
er að verða tilbúin til útboðs og að áætlanir um
virkjun við Sultartanga ofan Búrfells og um gufu-
virkjun i Hengli eru vel á veg komnar, meðan
undirbúningur virkjana annars staðar á landinu
hefur dregizt aftur úr.
Skýringin felst að verulegu leyti i þvi, að
Landsvirkjun hefur haft töluverða forustu i orku-
málunum og starfssvæði hennar er eingöngu á
Suðvesturlandi. En nú þegar samtenging orku-
veitusvæða er i vændum, er nauðsynlegt að herða
undirbúning virkjana utan Suðvesturlands.
Gunnar Thoroddsen orkuráðherra hefur tekið
af skarið og lýst þvi yfir á alþingi, að ákvörðun
um virkjun á Norðurlandi, væntanlega virkjun
Blöndu, verði tekin á undan ákvörðun um virkjun
Hrauneyjarfoss og verði tekin þegar á þessu ári.
Þessi stefnuyfirlýsing er vel þegin og markar
timamót i orkuþróuninni.
Athuganir benda til þess, að virkjanir i Blöndu
og við Hrauneyjarfoss og Sultartanga séu svipað-
ar að hagkvæmni, svo að engu á að vera fórnað,
þótt Blanda fái forgang.
Hitt er svo sennilegt, að virkjun við Hraun-
eyjarfoss verði fyrr tilbúin en virkjun i Blöndu,
sem varla verður starfhæf fyrr en árið 1982, þótt
undirbúningi verði hraðað eins og kostur er. En
Hrauneyjarfossvirkjun gæti verið tilbúin árið
1979, ef þörf krefur.
Fjöldi orkuvera og hraði virkjana fer eftir stór-
iðjuþróun næstu ára. Ef ekkert verður gert i þeim
efnum, er hugsanlegt, að Sigalda, Krafla og
Blanda nægi til almennrar notkunar og uppbygg-
ingu húsahitunar i dreifbýli næsta áratuginn.
En auðvitað hvetur hækkað oliuverð okkur til
að gera fleiri samninga um orkufrekan iðnað til
að bæta gjaldeyrisstöðuna og auka tekjur i þjóð-
félaginu. Virkjun Blöndu færi vel saman við stór-
iðjuver við Eyjafjörð, álver, áburðarverksmiðju
eða annan hliðstæðan rekstur.
Samtenging orkuveitusvæðanna stuðlar veru-
lega að þvi, að unnt sé að dreifa stóriðjunni um
landið allt. Laxárvirkjunarsvæðið verður þegar
tengt Landsvirkjunarsvæðinu, áður en Blöndu-
virkjun lýkur, svo að aðstæður fyrir stóriðju við
Eyjafjörð ættu þá að vera orðnar góðar.
Frá velmegunarsjónarmiði þjóðarinnar allrar
og frá byggðasjónarmiðum ætti einnig að vera
æskilegt að stefna hið bráðasta að stórvirkjun og
stóriðju á Austurlandi, þar sem skilyrði eru eins
og bezt verður á kosið. En undirbúningur er enn
svo skammt á veg kominn, að vafalaust er ára-
tugur i að orkufrekur iðnaður taki þar til starfa.
Með markvissri orkuþróun á næstu árum má
gera viðkvæmt efnahagslif okkar miklu traust-
ara og fjölbreyttara en nú er.
—JK
Visir. Föstudagur 14. marz 1975.
Hafréttarráðstefnan
hefst aftur á mánudag
Olia og fiskur — tveir þýðingar-
miklir orku- og matargjafar heims —
verða efst á baugi á þriðju hafréttar-
ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna, sem
hefst núna i Genf á mánudaginn.
Þar veröur tekinn upp þráöurinn frá þvi I Cara-
cas i fyrra, þar sem reynv veröur aö ná samstööu
þjóöa um lagaramma, sem gilt gæti um nýtingu
auölinda hafsins.
Arangurinn af ráöstefnunni i Caracas var miklu
minni en menn höföu gert sér vonir um. Stafaöi þaö
aö likindum af þvi, aö menn áttu svo margt órætt,
áöur en setzt var niöur til aö móta heildarstefnu i
þessum málum. Fór þvi mestallur timinn i ræöu-
flutning fulltrúa, þar sem hver og einn lýsti afstööu
sinnar rikisstjórnar og hagsmunum. Var þá naum-
ur timi eftir til þess aö sætta sjónarmiöin.
Eölilega vildu menn heldur ekki hlaupa aö neinu,
þvi aö meö einu ótimabæru jái gátu þeir samiö af
sér milljaröa króna.
Samkvæmt tölum sérfræöinga Sameinuöu þjóö-
anna koma 20% bensinbirgöa heims úr sjónum, eöa
af hafsbotni. Og hefur veriö ætlaö, aö hlutur bensins
unnu úr oliu úr sjó veröi oröinn 33% áriö 1980.
Ekki þarf svo aö tiunda, hvaöa verömæti liggja I
fiskimiöum hafsins.
Þaö var þvi skiljanlegt, þótt fulltrúarnir I Cara-
cas væru ekki alveg á eitt sáttir um, hvernig þess-
um gæöum yröi skipt milli þjóöa heims.
Þróunarlönd t.d., sem lifa af útflutningi ýmissa
hráefna, sáu fram á, aö afkomugrundvöllur þeirra
gæti breytzt til hins verra meö aukinni vinnslu
slikra efna úr sjó. Þannig hefur t.d. veriö spáö, aö
verö á kóbalti og manganiði eigi eftir aö lækka meö
aukinni vinnslu þess á grunnslóöum.
Af þessu litla dæmi má sjá, aö þaö voru fleiri
hliöar á málinu en blöstu kannski viö i upphafi.
Allsherjarþing S.Þ. fól ráöstefnunni aö gera drög
aö hafréttarlögum, er spannað gætu sem allra flest
þessara atriöa, svo sem eins og aö ákveöa, hve stórt
hafsvæði strandriki skyldu hafa til algerra yfirráða,
nefnilega landhelgina og einnig hversu stóra efna-
hafslögsögu þau skyldu hafa.
Um þetta var nokkur ágreiningur I upphafi Cara-
casráöstefnunnar, en eftir þvi sem leiö á hana varö
smám saman ljósara, aö hugmyndin um 200 milna
efnahagslögsögu virtisteiga vaxandifylgi að fagna.
Slðan ráðstefnunni var frestaö, hafa vinsældir
þeirrar hugmyndar aukizt enn, og telja flestir það
fullvist, aö hún veröi samþykkt á þriöju hafréttar-
ráöstefnunni núna.
Ekki uröu menn sammála I Caracas, hvernig fara
ætti að meö hafsvæði, sem lægju utan viö yfirráöa-
svæöi einstakra landa og lytu þvi engum. Sumar
þjóöir vildu, að einhver alþjóöastofnun heföi á valdi
sinu aö úthluta, hverjir fengju aö kanna sllk haf-
svæöi eöa hagnýta þau, og væntanlega fengju þaö
þá hæstbjóöendur hverju sinni. Onnur rlki töldu rétt
aö sllkur aöili heföi meira umboö og vald, sem
beindist aö þvl aö tryggja aö þær auölindir, sem
fyndust á slíkum stööum, kæmu öllu mannkyni til
góöa.
Þetta var látiö biöa þriöju hafréttarráöstefnunn-
ar.
1 annan staö blöur ráöstefnunnar þaö verkefni aö
setja Itarlegar reglur varðandi hafrannsóknir og
mengun.
Stjórnmálaleg og efnahagsleg þýöing ráöstefn-
unnar er geipileg. 71% af yfirborði jaröar er undir
sjó, sem jaröarbúar hafa nýtt tiltölulega lltiö hingaö
til, miöaö viö þá möguleika, sem hann býöur upp á.
En æ fleiri beina nú augum sinum aö þeim mögu-
leikum sem þar bjóöast til öflunar fæöu og hráefnis.
Þaö eru ekki bara strandrlkin, heldur llka lönd,
sem hvergi liggja aö sjó, sem láta sig þetta varöa.
Hin síöarnefndu vilja eölilega, aö þeim verði
tryggöur aögangur aö sjó og eölileg umferö skipa
sinna um höfin — auk svo sanngjarns hluta af
auöæfum hafsins.
Ráöstefnufulltrúar, sem sumir hverjir segja, aö
hafréttarráðstefnan sé þýöingarmesta alþjóölega
samkoman, sem efnt hefur veriö til síöan 1945, eru
ekkert of bjartsýnir um árangur I þessum þriöja
áfanga.
Mikil vinna biður þeirra. 1 Caracas voru lagöar
fram um 250 tillögur, sem langflestar buöu upp á
annan möguleika til vara, svo I rauninni mætti tvö-
falda tillögufjöldann til aö fá sanna mynd af þvi,
sem fulltrúarnir eiga eftir aö afgreiöa. Enn hefur
engin samstaða náöst um, hvernig hafréttarlögin
eigi aö oröast.
1 Genf munu fulltrúarnir fljótlega skipta sér I
nefndir til þess að reyna aö finna málamiölunartil-
lögur, sem liklegar eru til þess aö njóta nægilegs
fylgis. Þrjár nefndir veröa þar mikilvægastar. Sú,
sem fjalla á um yfirráö úthafanna. Onnur, sem
fjallar um hafrétt og lögsögur. Þriöja, sem fjallar
um mengun og hafrannsóknir.