Vísir - 02.06.1975, Blaðsíða 6

6
Vísir. Mánudagur 2. júni 1975
vísir
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
y Ritstjórnarfulitrúi:. Haukur Helgason
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
AfgreiOsla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: SfOumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 700 kr. á mánuOi innanlands.
t lausasölu 40 kr.eiptakiö. Blaöaprent hf.
Tæpf stendur
Einræði og lýðræði heyja harða baráttu i
Portúgal þessa dagana. Það er alltof snemmt að
afskrifa Portúgal sem lýðræðisriki og telja það
ofurselt rauðu einræði. Enn er töggur i lýðræðis-
sinnum. Þar eru jafnaðarmenn, sósialistaflokk-
urinn, i fararbroddi i samræmi við mikinn sigur i
þingkosningunum. Lýðræðið á enn fylgismenn i
röðum herforingjaklikunnar, sem mestu ræður i
landinu. Lýðræðisöflin hafa enn haft vinninginn,
þótt tæpt standi.
Kommúnistar, samkvæmt kosingunum fylgis-
litlir meðal almennings, og bandamenn þeirra i
herforingjaklikunni hafa reynt að knésetja jafn-
aðarmenn. útgáfa blaðs þeirra, Republica, var
stöðvuð með gerræði, sem likist atferli kommún-
ista i upphafi valdatöku i Austur-Evrópurikjum.
Jafnaðarmenn spyrntu við fótum, og nú um helg-
ina virðist herforingjaklikan hafa gefið eftir. Það
er auðsætt af kosningaúrslitunum, að yrðu jafn-
aðarmenn og flokkar til hægri við þá kúgaðir og
samsteypa rauðustu herforingja og kommúnista
færi sinu fram, nyti slik rikisstjórn aðeins fylgis
rúmlega tiunda hvers landsmanns.
Samkvæmt fréttum um helgina ætla jafnaðar-
menn að nýju að taka þátt i rikisstjórn, og vonast
er til, að byltingarráð herforingja muni losa um
tök kommúnista á verkalýðsfélögunum, þar sem
völd kommúnista eru margfalt meiri en fylgi
þeirra meðal almennra verkamanna. Herforingj-
ar munu hafa heitið að leyfa nýkjörnu þingi að
starfa, en þingið hefur samt minni völd en bylt-
ingarráð herforingjanna. Kommúnistar hafa
reynt að fá herforingja til að hætta við að kalla
þingið saman, enda séð sem er, að þingið verður
ekki hollt rauðu einræði. Kommúnistar óttast
þingið og munu vafalaust reyna að hleypa þvi
upp.
Sigur lýðræðisflokkanna i þingkosningunum
fyrir skömmu hefur leitt til þess, að hinum rót-
tækustu meðal herforingja er enn sem komið er
haldið i skefjum af hinum hógværari. Þetta
kemur meðal annars fram i afstöðunni til At-
lantshafsbandalagsins. Stjórnin i Lissabon
kveðst vilja vera i NATO, enda þótt hún mæti
talsverðum fjandskap frá Bandarikjastjórn, sem
vildi fremur, að Spánn ætti þar sæti. Aðild Portú-
gals að Atlantshafsbandalaginu er fagnaðarefni,
og ástæðulitill ætti sá ótti að vera, að leyndarmál
NATO fari forgörðum, þótt sumir valdhafa i
Portúgal séu æði róttækir. NATO kann að halda
um sitt, það hefur reynslan sýnt. Hins vegar
byggist framtið lýðræðis og aðild að Atlantshafs-
bandalaginu að sjálfsögðu á þvi, að lýðræðissinn-
ar i Portúgal láti engan bilbug á sér finna i átök-
unum næstu mánuði og njóti til þess alls mögu-
legs stuðnings lýðræðissinna annarra rikja.
Kommúnistar og rauðustu herforingjarnir hafa
engan veginn gefið skákina. Þeir biða þvert á
móti tækifæris til að hrifsa vinninginn, hvenær
sem færi gefst.
Portúgalskir lýðræðissinnar virðast ætla að
standast þá atlögu, sem einræðisöflin hafa gert
að þeim vikum saman. Þeim vex fiskur um hrygg
við hverja raun, sem þeir standast, þar til svo fer
vonandi, að fylgismenn einræðisins þrýtur afl.
—HH

Eftir hin óvæntu og
snöggu endalok striðsins
i Indó-Kina, eftir 30 ára
strið, hafa nú leiðtogar
rikja, stórra og smárra,
lagt höfuðið í bleyti og
leitað eftir svörum við
spurningum um framtið
Asiu.
Hvaða áhrif hefur þetta á önnur
ríki Suðaustur-Aslu? Hversu hratt
mun sameining Norður- og Suður-
Víetnam ganga fyrir sig? Hvern-
ig verður sambandið milli Víet-
nam, Laos og Kambódiu, sem i
ýmsu eiga sér óllka sögu og hefð-
ir? Hvaða leiðir munu risaveldin
fara til að efla áhrif sln?
Svaranna við þessum og öðrum
svipuðum spurningum er leitað
ákaft, ekki aðeins i Washington,
Moskvu og Peking heldur einnig
og kannski af enn meiri ákefð I
NorOur-vietnamskur skriödreki fylgir fótgönguliöum til orrustu: Hefja
þeir nú störf viö uppbygginguna eöa halda þeir áfram hernaöi?
Halda Víetnamar
sig eingöngu
við uppbyggingu?
Þessi mynd frá Hanoi er fíá árinu 1973. Verkamenn endurreisa hús eft-
ir loftárás. Þúsundir húsa um alit iandiö blöa nú endurreisnar.
Bangkok og Jakarta. Vestrænn
diplomat hefur sagt: „Hanoi hef-
ur trompin og spurningin er bara
hvemig verður þeim spilað Ut?”
Það er ljóst að leiðtogar Vlet-
nam hugsa fyrst og fremst um
leiðir til að hagnýta auðlindir
landsins og munu vinna ötullega
að uppbyggingu eftir 30 ára eyði-
leggingu. Þó eru margir farnir að
velta þvi fyrir sér nú þegar,
hversu mikla aðstoð þeir telji rétt
að veita byltingaröflum I öðrum
löndum.
Vfetnam er núna I einstakri áð-
stöðu. Sigur kommúnista var að
vonum geysileg upplyfting fyrir
vinstri sinnaða byltingarmenn
hvar sem er I heiminum og þá
ekki sízt I Asiu. En jafnframt því
fór mikill kuldahrollur um hægri
sinnaða menn þar niðri.
t Laos varð t.d. alger pólitisk
upplausn og vinstri menn hefðu
getað tekið þar öll völd I sinar
hendur og geta enn. Thailending-
ar fylltust einnig skelfingu og
urðu Bandarikjunum sem óþarf-
astir, til þess eins að kaupa sér
gott veður I Vietnam.
Margir lita þannig á málið að
Norður-Vietnam hafi staðið af sér
allt herveldi Bandarfkjanna og
sé þvi nær ósigrandi. Það er
þvi nóg til að valda skelfingu ef
Vietnamar svo mikið sem lýsa
stuðningi við einhvern byltingar-
flokk, einhvers staðar i Asiu.
Leiðtogar annarra Asiurikja
verða þvi á næstu mánuðum og
árum að sannfæra þegna sina um
að þeim verði búið réttlátt þjóð-
skipulag,ef bylgjan á ekki að kaf-
færa þá lika.
Illlllllllll
umsjón Ó.T.
Þetta getur þvi leitt til ýmissa
endurbóta i Asiu, jafnvel án þess
að Vietnam hafi þar af bein af-
skipti. Það er enda óliklegt að Vi-
etnam muni á næstunni iita langt
út fyrir eigin landamæri. Samein-
ing Norður- og Suður-Vietnam, er
ekkert smáræðis verkefni.
Vfst er þetta fólk af sama stofni
en það hefur um langt skeið búið
við mjög ólikt þjóðskipulag og
það er þvi að mörgu að hyggja.
Það verður áreiðanlega enginn
skortur á tilboðum um aðstoð við
uppbyggingu Vietnam og það er
stór spuming hvaða hlutverki
Bandarikin komi þar til með að
gegna. Yfirlýsingar hinna nýju
leiðtoga Vietnam um að aðstoð —
án nokkurra skilyrða — verði
þegin hvaðan sem hún komi,
bendi til þess að þeir telji alls ekki
útilokað að þiggja aðstoð frá
Bandarikjunum.
Ýmsir stjómmálasérfræðingar
telja alls ekki útilokað að Banda-
rikjastjórn muni viðurkenna Vi-
etnam eftir sex mánuði eða svo og
að það verði byrjunin á aðstoð við
uppbyggingu. Það er jú nánast
hefð hjá Bandarikjamönnum að
aðstoða við uppbyggingu landa
sem þeir hafa átt i striði við.
Ýmis bandalagsriki þeirra i
NATO hafa þegar viðurkennt Vi-
etnam. Washington var tilkynnt
fyrirfram um þær áætlanir og
hafði, að þvi er áreiðanlegar
heimildir herma, ekkert við þær
að athuga.
Það verður einnig gaman að
fylgjast með þvf hvernig Sovét-
rikjunum og Kina reiðir af i Viet-
nam. Báðum ríkjunum er mjög
I mun að ná þar áhrifum og
munu beita öllum tiltækum ráð-
um til þess. Þau verða þó að fara
mjög varlega þvi hinir nýju
leiðtogar Vietnam munu gæta
þess vel að halda sjálfstæði sinu.
Þeir hafa hingað til gætt þess
vel að blanda sér ekki i hug-
myndafræðilegar deilur Rússa og
Kinverja og þeir munu ekki láta
draga sig inn i herbúðir annars
hvors aðilans. Þvert á móti munu
þeir leitast við að hafa gott sam-
band við báða, og fúslega leyfa
þeim að keppa um hylli sina með
efnahags- og tækniaðstoð.
Vfetnam getur einnig búizt við
efnahags- og tækniaðstoð frá
fjölmörgum vestrænum rikjum,
og hún verður sjálfsagt þegin
jafnóðum og hún er boðin.
Það er gifurlegt uppbyggingar-
starf fyrir höndum i Vietnam en
stjórnin þarf þannig ekki að óttast
að hún verði ein að sjá um það.
Erfiðasta verkefni hennar verður
máske sameining landshlutanna
tveggja eftir langan aðskilnað.
Kommúnistar hafa að visu öll
völd i landinu, en þjóðarinnar
vegna er óskandi að þeir fari hægt
og varlega I sakimar.
Engum dettur i hug að
kommúnistar hafi hér með hætt
landvinningum sinum á þessum
slóðum. Laos, Thailand og
Burm a, eru án efa á matseðlinum
lika. En allavega ætti að verða
heldur friðsamlegra i þessum
hrjáða heimshluta nokkur næstu
árin.