Tíminn - 09.10.1966, Blaðsíða 9

SUNNUDAGUR 9. október 1966
TÍMINN
Skuldirnar við
í nýútkomnu hefti Fjármála-
tíðinda birtist greinargott yfir-
lit um fastar erlendar skuldir.
Samkvæmt þessu yfirliti hafa
þessar skuldir numið í árslok
á tímabilinu 1956—1965 sem
hér segir:
1956 1177.6 millj. kr.
1957 1654.7 millj. kr.
1958 1924.6 millj. kr.
1959 2491.5 millj. kr.
1960 2871.9 millj. kr.
1961 2853.1 millj. kr.
1962 2774.7 miUj. kr.
1963 3172.6 millj. kr.
1964 3695.2 millj. kr.
1965 3912.1 millj. kr.
Samkvæmt þessu hafa fastar
skuldir íslendinga erlendis num
ið í árslok 1965 meira en helm-
ingi hærri upphæð, en 1 árslok
1958. Allar tölurnar eru reikn-
aðar út í núv. gengi.
Þá er að finna í þessu hefti
Ilagtíðinda yfirlit um gjaldeyris
stöðu bankanna og stutt vöru-
kaupalán. Segir svo um gjald-
eyrisstöðu bankanna í árslok
1965:
„Gjaldeyrisstaða bankanna að
viðbættum óinnkomnum kröf-
um á útlönd, en frádregnum
stuttum ábyrgðum og greiðslu
skuldbindingum, var 1.297
millj. kr. eign umfram skuld-
bindingar í árslok 1965.“
Sambærileg tala i árslok 1958
var 228 millj. Gjaldeyrisstaða
bankanna hefur því batnað um
rúmlega 1000 millj. kr. síðan
1958, en fastar erlendar skuldir
hafa hins vegar hækkað á þessu
tímabili um rúmlega 2000 millj.
kr. Aukning fastra skulda um-
fram bætta gjaldeyrisstöðu
bankanna nemur því rúmlega
1000 millj. kr. á þessu tímabili.
Árið 1958 nam greiðslubyr?
in af erlendum lánum (vextir
og afborganir) 5,1% af þeim
gjaldeyristekjum, er fengust fyr
ir vörur og þjónustu. Árið 1965
er áætlað að greiðslubyrðin hafi
verið 7.9%.
Hver er stefna
Vetur er genginn í garð um norðan og austanvert landið, eins og þessi mynd sýnir vel, en hún var tekin á
Akureyri fyrir nokkrum dögum.
M^nn og málefni
^tómarinnar?
Stjórnarsinnar verða jafnan
hvumsa við, þegar spurt er um,
hver sé stefna ríkisstjórnarinn-
ar í efnahagsmálum. Hringl-
andaháttur ríkisstjórnarinnar
hefur verið svo mikill, að það
sem hún hefur talið sáluhjólp-
aratriði i dag, hefur verið tal-
ið ófært og óhæft á morgun.
Hér skal aðeins bent á nokkur
dæmi um þetta:
Árið 1960 og 1961 ta'.di rikis-
stjórnin, að gengislækkun væri
höfuðúrræði i efnahagsmálun-
um og felldi því gengið bæði
árin. Nú segir forsætisráðherra,
að gengislækkun sé engin lausn.
Lengi vel sagði ríkisstjórnin,
að hún ætlaði ekki að hafa nein
afskipti af kaupgjaldsamningun
um. Nú tekur ríkisstjórriin meiri
og meiri þátt í öllum kaupgialds
samningum.
Árið 1960 t'elldi ríkisstjórnin
niður dýrtíðaruppbætur og
taldi þær leiða til óþolandi víxl
hækkana á kauDgjaldi og verð-
lagi. Nú telur ríkisstjórnin þær
nauðsvnlegar og réttmætar.
Á síðastl. vori taldi ríkisstjórn
in ni^urboreanir á vöruvprði
ekkert úrræði og dró því úr1
niðurgreiðslum á fiskverði. Fá-
um mánuðum síðar telur hún
niðurgreiðslur vera gott úrræði,
og eykur þær á landbúnaðarvör-
um.
Haustið 1963 taldi ríkisstjórn
in kaupbindingu mikið snjall-
ræði og reyndi að fá hana lög-
festa. Nú segir forsætisráðherra,
að slík lögfesting komi ekki til
greina.
Hvað eftir annað hefur ríkis-
stjórnin lýst því yfir, að upp-
bætur á útflutningsvörur væri
ekkert úrræði. Það var á sínum
tíma talin einn höfuðkostur .,við
reisnarinnar,“ að uppbætur voru
p“lldar niður að mestu. Nú er
r 'isstjórnin stöðugt að auka þær
aftur.
Fleiri dæmi mætti nefna, sem
sýna það, hvernig efnahags-
stefnan hjá ríkisstjórninni er
eitt í dag og annað á morgun.
Öngþveiti efnahagsmálanna
stafar ekki sízt af þessu hringli
hennar og fálmi sitt á hvað.
Svo þykist ríkisstjórnin vera
þess umkomin að brigsla öðrum
um óákveðna stefnu?
landgrunns-
“tturinn
Það er á fleiri sviðum, sem
erfitt er að átta sig á því, hver
stefna ríkisstjórnarinnar er. Það
má t.d. nefna landgrunnsmálið.
Vorið 1959 lýsti allt Alþingi yf-
ir þeirri stefnu, að íslendingar
hefðu rétt til að láta fiskveiði-
landhelgina ná til alls land-
grunnsins, og bæri ríkisstjórn-
inni að vinna að því á hverjum
tíma að kynna öðrum þjóðum
þennan rétt íslands og afla við-
urkenningar á honum. Þegar
landheleissamningurinn var
gerður við Breta 1961, lýsti
stjórnin vfir því, að hún myndi
halda áfram að vinna að land-
helgismálinu á grundvelli þess-
arar vfirlvsinear Albineis. Þetta
hefur hún áréttað oft síðan.
Samt gerðist það nú i vikunni
á þinei Sameinuðu bióðanna. að
Emil -Tónsson heldur ræðu um
fiskveiðimálin. án þess að
min-’i'-t oinu orði á horman rétt
íslands. Enginn staður er þó
ákjósanlegri en allsherjarþing
S.þ. til þess að kynna þennan
rétt íslands og vinna þannig að
því að afla honum viðurkenn-
ingar annarra þjóða.
Hér hefur ríkisstjórnin hlaup
ið frá fyrri yfirlýsingum eins
og í svo mörgum öðrum mál-
um, og er nú allt á huldu um,
hvaða stefnu hún hefur í land-
helgismálinu.
,Sósíalismi“ Al-
þýðubandalagsins
En það eru fleiri, en ríkis-
stjórnin, sem eiga í vandræðum
með að marka sér glögga stefnu.
Alþýðubandalagið er glöggt
dæmi um þetta. Alþýðubanda-
lagið segist vera samtök sosíal-
ista. En hver er sosíalismi Al-
þýðubandalagsins? Orðið sosíal-
ismi er nú orðið mjög óljóst
hugtak. Menn með jafn ólíkar
skoðanir og Mao Tse-Tung og
Emil Jónsson þykjast báðir vera
sosíalistar. Er sosíalismi A.1-
þýðubandalagsins skyldari sosi-
alisma Maos eða sosíalisma Em-
ils? Eða er hann einhvers stað-
ar mitt á milli? Eða er hann
ekki annað og meira en orða-
leikur? Hvað er það t.d., sem
Alþýðubandalagið vill láta þjóð
nýta? Vill Alþýðubandalagið
láta þjóðnýta stórútgerð, frysti-
hús, verzlun eða kannski ekki
neitt? Fylgismenn Alþýðubanda
lagsins standa alveg á gati, þeg-
ar þeir eru spurðir um þetta.
Svo óljós er stefnan. Það væri
nær fyrir Þjóðviljann og Frjálsa
þjóð að útskýra þetta nánara
áður en þessi blöð brigzla öðrum
um óljósa stefnu.
'^æsni
Engin stjórnarflokkur gengur
Iengra í því en Sjálfstæðisflokk-
urinn að troða harðsvíruðustu
forystumönnum sínum í stjórn-
ir hvers konar almannasamtaka,
sem eru og eiga að vera eðli
sínu samkvæmt ópólitísk. í
Landsambandi ísl útvegsmanna
er t.d. Sverrir Júlíusson, þing-
maður íhaldsins formaður. og í
stjórnina hefur einnig verið
komið Jóni Arnasyni og Matthí-
asi Bjarnasyni, íhaldsþingmönn-
um. Samtökin eru nú rekin lík-
ast deild úr Sjálfstæðisflokkn-
um og þjóna honum alveg. í
stjórn Sölumiðstöðvar hraðfrysti
húsanna situr Sigurður Ágústs-
son, íhaldsþingmaður, óg í sjó-
mannasambandinu og sjómanna
dagsráði situr Pétur nokkur Sig-
urðssoh; íhaldsþingmaður, á
veldisstóli. í Verzlunarmanna-
sambandinu er, Syerrir Her-
mannsson æðstíprestur, íhalds-
frambjóðandi á Austurlandi.
Jafnvel í íþróttahreyfingunni
berst íhaldið til valda með ofsa,
og þar er Gísli Halldórsson,
íhaldsborgarfulltrúi, forseti ÍSÍ.
Loks má nefna sem eins konar
rúsínu í pylsuenda, að ekki dug-
ar minna en að Bjarni Benedikts
son, forsætisráðherra, sé for-
maður Almenna bókafélagsins.
Þrátt fyrir allt þetta lætur
Morgunblaðið sem það sé óhæfa
að pólitískir menn veljist til
forystu í almannafélögum, og
gefur í skyn, að Sjálfstæðis-
menn séu hreinir af þeim ósóma.
Það ámælir samvinnuhreyfing-
unni fyrir tengsl við Framsókn-
arflokkinn og læzt furðu slegið
yfir þvf, að stundum skuli velj-
ast sömu menn til forystu í Fram
sóknarflokknum og samvinnu-
hreyfingunni. Hræsni þeirra
Mbl. manna er alltaf söm við
sig.
Máskólinn
Á þinginu 1964 fluttu Ólafur
Jóhannesson og átta þingmenn
Framsóknarflokksins aðrir til-
lögu í Sameinuðu þingi, þar
sem „skorað var á ríkisstjórn-
ina að láta semja í samráði við
háskólaráð áætlun um skipulega
eflingu Háskóla íslands á næstu
tuttugu árum. Áætlunin skal
siðan lögð fyrir Alþingi til sam-
þykktar."
í greinargerð tillögunnar er
það rakið, að nauðsvnlegt sé að
efla Háskóla ísjands, svo sem
ffeta þióðarinnar framast leyfir,
Vísindaleg menntun er ein ör-
uggasta fjárfesting hverrar
bióðar. í nútimaþióðfélagi er
'''’axanrii börf fyrir háskóla-
menntaða menn og hvers kon-
ar tækni verða æ mikilvægari
undirstöður undir efnahagslegri
velgengni. Stúdentafjöldinn fer
vaxandi. Stúdentar við Háskó’a
íslands eru nú um 950. Gert er
ráð fyrir, að tala þeirra mum
þrefaldast á næstu tveim ára-
tugum. Aukningin mundi bá
eflaust verða mun meiri, ef há-
skóladeildum og kennslugrein-
um væri fjölgað, svo að nokkru
næmi, en á því er einmitt brýn
nauðsyn, bæði vegna þarfarinn-
ar á háskólamenntuðum sér-
fræðingum og til þess að opna
stúdentum nýjar leiðir til sér-
fræðináms hér heima.
Þessi tillaga fékkst ekki af-
greidd á þinginu 1964, en nú
hefur ríkisstjórnin falið nefnd
að annast umrætt verkefni.
Þannig ganga tillögur Framsókn
arflokksins jafnan fram að lok-
um, þótt stjórnarflokkarnir
reyni að tefja þær eins lengi og
þeir geta.
1 Ktamannalaunin
Mbl. birtir 6. þ.m. vitnisburð
nokkurra skálda og rithöfunda
um, hvort rithöfundalaun þau,
sem ríkið veitir, reyndust nú
drýgri en áður. Vitnisburðirinn
er á þessa leið:
Halldór Laxness: En vitanlega
dugðu þau betur áður fyrr. Við
höfðum hræðilega verðbólgu á
íslandi.
Guðmundur Gíslason Haga-
lín: Rithöfundalaunin eru hlut-
fallslega lægri en áður var.
Jóhannes úr Kötlum: Rithöf-
undalaunin voru hlutfallslega
hærri áður fyrr.
Tómas Guðmundsson: Á rit-
höfundalaununum mundi ég
hins vegar álíta að unnt væri að
draga fram lífið i þrjá mánuði
og á ég þar við hæstu launin.
Þetta mundi svara því, að rík-
ið ætlaði rithöfundunum fjórum
sinnum lengri tíma til þess að
deyja en til þess að lifa. Satt
er það, svo sem hann (Laxness)
segir, að sambærileg laun voru
ajlmiklu hærri áður fyrr heldur
en nú.
Þetta staðfestir það, sem Fram
sóknarmenn hafa haldið fram
á undanförnum þingum, að lista
mannalaunin færu lækkandi.
Því hafa Þórarinn Þórarinsson
og fleiri þingmenn Framsóknar
manna margflutt tillögur um
hækkun listamannalaunanna.
Stjórnarflokkarnir hafa alltaf
fellt bær.
Það er þó ekki aðeins sómi
hverrar þjóðar að búa sem bezt
að listamönnum sínum, heldur
fátt mikilvægara til eflingar
andlegri menningu.
r’Unnar heim!
Það er nú að gerast í Sjálf-
stæðisflokknum, sem hefði þótt
ótrúlegt fyrir hálfu einu ári,
þegar Gunnar Thoroddsen
var sendur i eins konar útlegð
til Kaupmannahafnar. Þá töldu
margir Sjálfstæðismenn það lán
fyrir Sjálfstæðisflokkinn að
losna við hann. Nú fer þeim
Sjálfstæðismönnum hins vegar
ört fjölgandi, sem vilja,
að Gunnar verði kvaddur heim,
en Bjarni sendur til Kaupmanna
hafnar. Þessir menn segja, að
bersýnilega ráði þeir Bjami og
Geir ekki við neitt, og þrátt fyr-
ir allt, hafi ástandið þó verið
skárra meðan Gunnars naut við.