Tíminn - 15.10.1966, Blaðsíða 9

N
LAUGARDAGUR 15. október 1966
J————■<———■
TÍMINN
ÖJfiTT I

Stöðugt f jölgar munnunum, sem þarf að fæða.
SAGAN í HNOTSKURN IV - MANNFJðLDINN
Fólksf jölgunin er mesta
vandamál f ramtíðárinnar
Frumstæðar veiðiþjóðir og
þjóðir á safnarastigi eru alltaf
fámennar og búa ætíð mjög
dreift. Þetta á við forsógulegar
þjóðir sem og ástralíu negra
og frumstæða eskimóa. Mann
fræðirannsóknir og fornleifa-
rannsóknir staðfesta þetta.
Venjulega er dreifbýlið um
einn maður á hvern ferkíló-
metra. Á stoku stað er þétt-
býlið ofurlítið meira, og koma
þá til vissar aðstæður, svo sem
góð fiskimið skammt undan,
sem gera nokkuð þéttbýli mcigu
legt.
Áður fyrr var það útbreidd
kenning að frjósemi steinaldar
manna hafi verið minni en nú-
tíma manna og það hafi orsak-
að fámenni þjóðfélaga
þeirra. Þessi skoðun á nú fáa
formælendur. Það eru ekki fyr-
ir hendi neinar beinar sann
anir eða vitneskja um þessi
efni, en flest það, sem vitað
er um þessi forsögulegu þjóð-
félög, bendir til þess að meðal-
aidur steinaldarmanna hafi ver
ið mjög lágur. Þessi fullyrðir.g
er dregin af iíkum. Það hafa
verið rannsökuð bein 187
Evrópumanna af Neanderthal
stofninum. Af þessum hóp do
þriðjungur áður en hann náði
tvítugs aldri og meiri hluti
þeirra sem náðu þeim aldri dóu
milli tvítugs og fertugs. Eftir
verða 16 einstaklingar, sem
dóu milli fertugs og fimmtugs.
38 líkamsleifar einstaklinga af
eldri stofni voru einnig rann-
sökuð. Af þessum hóp var hægt
að ákvarða aldur 22ja. Af þeim
dóu 15 yngri en fjórtán ára,
þrír dóu milli 15 ára og 29 ára,
þrír milii fertugs og fimmtugs
og einn virðist hafa lifað fram
'yfir fimmtugt. Frekari rann-
sóknir fleiri hópa hafa sýnt
svipaða niðurstöðu. Líkamsleif-
arnar benda til þess að flestir
úr þessum hópum hafi verið
drepnir í skærum milli kyn-
flokka og algengasta dánaror-
sökin virðist ýmist vera, barna
dráp, höfðaveiðar eða stríð.
Dreifbýlið virðist hafa verið
þessum þjóðflokkum nokkur
vörn gegn farsóttum því að
þessir forsögulegu þjóðflokkar
voru á stöðugu flakki í leit að
æti eða veiðidýrum. Hungrið
hefur áreiðanlega einnig orðið
mörgum þeirra að aldurtila og
barnadauðinn var gífurlegur.
í landbúnaðarþjóðfélögum
reyndu landstjórnarmenn að
gera sér einhverjar hugmynd-
ir um mannfjölda bæði vegna
skattaálagnina og af hernað-
arlegum ástæðum. Það er hægt
að áætla mannfjölda í sumum
þessara þjóðfélaga að nokkru,
samkvæmt ófullkomnum skrá n
ef einhverjar eru og svo xneð að
stoð fornleifarannsókna. Lítið
er vitað beint um fæðingar og
dánartölur, það eru engar bein
ar tölur til um slíkt fyrr en á
16. öld og þá frá fáeinum lönd-
um. Skýrslusöfnun um dauðs-
föll og fæðingar og manntöl
eru ný af nálinni og manntalið
hér á landi 1703 er undan-
tekning. Svo /fullkomin mann-
tö! voru alls ekki tíðkuð á
þeim tíma í Evrópu.
Þótt heimildir skorti, hafa
menn getað áttað sig nokkuð
á fæðingar og dánartölum og
hlutfallinu þar á milli. Dánar-
talan miðað við þúsund er
nokkuð lægri en fæðingartalan.
í þessum þjóðfélögum er eðli-
leg fólksfjölgun Vz% til l“t á
ári. Ef fólksfjölgunin hefði ver
ið slík gegnum aldirnar, þá
myndi jörðin nú ekki nægja
þeim fjölda. Sjúkdómar og,
• bráðar farsóttir hafa hamiað
þessu hingað til. Stríðin hafa
einnig tekið sinn toll, en sjúk-
dómar eru mun drýgri. Svarta
dauða er oft minnzt í þessu
sambandi, en slíkar plágur
voru ekkert einsdæmi. Það
sem frægði mjög þessa plágu
var, að hún gekk yfir alla
Evrópu á sama tíma og hafði
því afdrifaríkari afleiðingar en
svipaðar farsóttir, sem dreifð-
ust um á lengri tíma. í annál-
um er oft talað um plágur, sem
hafi þurkað út 1/5, 1/3 eða
jafnvel helming íbúa vissra hér
aða og landssvæða, slíkar plág-
ur voru ekki óalgengar. Sjúk-
dómar og farsóttir réðu mann-
fjöldanum í hinum fyrri þjóð-
félögum.
Barnadauðinn hamlaði of-
fjölgun í þessum þjóðfélögum,
þegar plágum sleppti. Af 1000
ungbörnum dóu venjulega 200-
500 innan árs.
Af þeim sem eftir lifðu náðu
mörg ekki sjö ára aldri. Fræg-
ur 16. aldar læknir, sem hét
Jeróme Cardanó frá Pavía,
hélt því fram að hann gæti
læknað alla, svo framarlega
sem þeir væru ekki yngri en
sjö ára og ekki eldri en sjö-
tugir. Það er mjög erfitt að
gera sér einhverja grein fyrir
meðalaldri í landbúnaðarþjóð-
félögum fyrri tíma, en líklega
hefur hann verið milli tvítugs
og þrjátíu og fimm ára.
Iðnbyltingin hefur gífurleg
áhrif á fólksfjölgunina. Fram
að iðnbyltingu fjölgaði fólki í
heiminum lítið, miðað við það,
sem verður þegar áhrifa þess-
arrar byltingar tekur að gæta.
í þeim löndum, sem iðnvæðast,
stórlækkar dánarprósentan.
Ástæðurnar eru margvíslegar.
Vísindaleg þekking eykst, sam-
göngukerfið stórbatnar, miklar
framfarir verða í læknisfræði
og hreinlæti eykst. Þetta verð-
ur til þess að auðveldara verð-
ur að halda farsóttum í skefj-
um og mönnum vitnast orsaxir
ýmissa landlægra sjúkdóma.
Menn náðu yfirhöndinni í bar-
áttunni við farsóttir og sjúk-
dóma, sem voru ásamt stríðum
aðalorsök hinnar háu dánar-
prósentu fyrr á öldum. Öðru
máli er að gegna um styrjaldir.
Tækniþróunin hefur aukið
eyðileggingarmátt styrjalda. Og
nú er brýnasta verkefnið að
stemma stigu við slíku. Það
verður ekki greint á hvern hátt
slíkt megi verða og meðan svo
er, vofir styrjaldarhættan yfir
enn voveiflegri en nokkru sinni
fyrr, sökum styrkleika þeirra
vopna, sem menn ráða nú yfir.
Dánarprósentan hefur eink-
um lækkað við það, að barna-
dauðinn stórlækkar í iðnvædd-
um þjóðfélögum, menn kunna
nú auk þess ráð gegn ýmis
konar sóttum, sem áður fyrr
hjuggu stórt skarð í íbúatöluna
Nú er meðalaldur manna í iðn
væddum þjóðfélögum yfir 60
ár.
Mesta vandamál jarðarbúa
nú er, hvernig megi iðnvæða
þær þjóðir, sem eru skammt
á veg komnar. í þessum lönd-
um var dánarprósentan mjög
há áður fyrr. Þessi háa tala
hefur stórlækkað víða á mjög
skömmum tima, þetta var gert
með því að beita nútírna tækni
gegn orsökum vissra sjúkdóma.
Afleiðingarnar urðu þær að
dánarprósentan hrapaði niður
á fáum árum í þessum van-
þróuðu löndum, og fólksmergð
in stórjókst. Þetta sama gerð-
ist í Evrópu eftir upphaf iðn-
byltingarinnar, en sá er mun-
urinn, að í Evrópu gerist þetta
smátt og smátt á hundrað ára
timabili, svo að fólksfjölgunin
varð þar minni en framleiðslu-
aukningin. En í vanþróarlönd-
unum helst þetta ekki í hendur
fólkinu hríðfjölgar án þess að
framleiðslan aukist, og að því
leiðir að skorturinn vex stöð-
ugt, nema aðstoð komi til ann-
ars staðar frá. Sé dæmi tekið
um þessa þróun má nefna
Ceylon.
Á árunum 1945 — 52 var
moskító flugunni sem ber mal-
aríu útrýmt, afleiðingin af
þessu var sú að dánarprósent-
an féll úr 22 af þúsundi niður
í 14 af þúsundi á sjö árum.
Þessi lækkun náðist í Englandi
á sjötíu árum á nítjándu öld-
inni. Slíkar aðgjörðir stórauka
fólksgrúann. Á Ceylon eru fæð
ingar um 40 af þúsundi. 1947
eru þar 27.4 fæddir umfram
dána, en um 1880 er talan
9.3, og 1940 um 17.1 Mesta
vandamálið er að stemma stigu
við barneignum, en þar verður
Þrándur í Götu, trúaríordóm-
ar og lífernishættir og tor
tryggni við annarlegum hált-
um, og kunnátta í þeim efnum
fylgir oftast meiri velmegun
og upplýsingu. Framleiðsla
landsmanna nægir því ekki í
þessum ríkjum til að allir hafi
að bíta og brenna og iðnvæð-
ing verður útilokuð, meðan all-
ur afraksturinn nægir ekki,
til þess að brauðfæða þjóðina.
Það verður enginn fjármagns-
myndun og ástandið versnar
stöðugt. Utanaðkomandi að-
stoð gæti bætt þetta um stund
arsakir, en hún verður ekki
ráðið til frambúðar. Eina ráð-
ið er að stemma stigu við
fólksfjölguninni og auka fram-
leiðsluna svo að möguleikar
séu á iðnvæðingu. En hvenær
það gerist veit enginn.
S.B.
-
Dauðir nautgripir á víðavangi eru algeng sjón f Indlandi — en
þar eru kýr heilagar og ekkf notaðar til fæðu, þótt fólkið svelti
heilu hungri.
Bf