Tíminn - 18.10.1966, Blaðsíða 9

ÞRIÐJUAGUR 18. október 1966
TÍMINN
9
/

W nsZ' f $(*&&&

tan - . ’ ■ •.
Jj*» »'i«.•* / • •**<■»' > t~\
. i, . /'T . - •
: . : ■.::■:

íac>.» }. vtu m. P'n -«tf« íysf, Mmt l <5ftWS&l:íi#S<< « ft, srn:
ijnsKWB. íajrjj jf«t W«;.
t íiBSiSj&Æ,;. AtíWJ' J&SíBBt. i', ÍJ-fj,:
tí-'j&wí. •» 5 E/fsmiád!>. «» 0. Zf, J*SÍ mt. rw'ifrrf: I
jBraJs* i iaaififi íSfefsft fesftB.. ífe< 4@bs«* $ *ií í««»:
«t; t->í H3t»'íí»«-AftK, ÁtB&* hftft* Aaatt iw...'Sa' *. (mstt
«#'ft'SS:f(íf«ííB' í 3Swjr,stfí«w« ft íkofst } 'tófíSötfífW
: K«»: «««<*.«.£ *1 «« im.
Ár-. PísUma. t*. fjm. O. "" fWíVft'.f »fwsft6«S<tó'
7 ,. srn {•*,,,/« ’ "<-<"<
*,■•.:••. :.• VJ i il.-ií.srtftftf « sum, XM» 'sSstl * K««w 1 *W7**
*«<* irSyíííSt'ÁfWaMtW. Si'-I. tóíftWfttt. J&t 1 Stftrft,ÍftM£«’- i
- ~ > ! í'ft'W'.tAt r', " :íssi (raxjs»tm \
ffftStfsrft (l iis iwft tftís j*a~ Mft »«tsstftO«£sftíw. ?ti*i
JfStft "A* “SÍ ! i VWt 0< »«í tSftft

!H«'« S Ea>ftftfcftfafcJí»fcsj^
f, " . „ s,
Wíífft ftffsítftftstsrat
fXJMbsás f tf vftttttttf t Vsstttí*st. i
ssff,.,l ff/rftww t/ftttÍSftftftftt*
: .........................
-..................■ *■',•'•;
tttftiftal a«wSss*Sfti*/-!■«.
,,.' Afxu fWrtj-i íft* tt&S HSJT; Ststftn íi sfft, Aí«.
/■«*«-« ft H,V*h. ff-,'4mt í Wsst %ssm társtt í Bfty'ftif i
— Þetta eru nú svo margir
Dalamenn vestan hafs í loka-
bindinu. En telurðu marga
Dalamenn í öðrum löndum?
— Já, þó nokkra. T. d.
einn, sem fór til Grænlands
Guðbrandur Pétursson, sem
sigldi fyrst til Danmerkur
og hefur farið þaðan til Græn
lands og ílenzt þar, og nú fyrir
einum tveim árum var af-
komandi hans að ljúka háskóla
prófi í uppeldisfræði í Kaup-
mannahöfn. Það er sonarson
arsonur Guðbrands gamla, heit
ir Jörgen Petterson, eins og
þessir afkomendur Guðbrands,
skrifa sig. Mér dettur í hug
annar Dalamaður, sem lika
fór fyrst til Kaupmannahafn
ar. Hann var systursonur Gríms
Thorkelíns leyndarskjalavarð
ar Björn Magnússon, hann fór
utan á vegum Gríms, lærði
einhverja iðn í Höfn og fór
síðan í siglingar. En sjó-
ræningjar tóku skipið undan
Höfðaborg í Suður-Afríku. Þar
komst Björn í land og ílent-
ist þar. Þar efnaðist hann, var
auðugur maður er hann lézt,
okvæntur og barnlaus nokkru
eftir aldamótin. Þegar þetta
Dalamenn, opna úr fyrri hluta lokabindis: Dalamenn utan héraðs.
„ÞETTA VARD AD GERAST DL AD
VID EIGNUDUMST SÍRA MATTHlAS"
spurðist heim í Dalasýslu, voru
erfingjar hans þar fátækir
menn, en strax var farið að
kalla þá „signora". Um þenn-
an íslenzka auðmann í Suður-
Afríku hefur annars Jón Helga
son skrifað í Sunnudagsblaði
Tímans fyrir einum þremur
árum, en fyrst er hann nefnd
ur í bókinni Úr fylgsnum fyrri
aldar, sem ég bjó undir prent
un. Dalamaðurinn hefur svo
sem komizt víða. Og alkunn-
ugt er um Árna Magnússon
frá Geitastekk, sem tekur sig
upp á bezta aldri, og fer utan.
kemst bæði til Grænlands og
Kína, fer í styrjöld með Rúss
um á móti Tyrkjum, kom
heim aftur en festi ekki yndi
hér og hélt á ný út til Dar,-
merkur. Hann hefur ritað feiða
sögu sína, sem út kom tyrir
SIÐARI HIUTI
allinörgum árum. Hann er ör
ugglega víðförlastur allra Dala
manna. Enn mætti nefna dótt
ur Gunnlaugs Briems. ætt-
föður Briemmanna. Gunn
laugur var raunar fæddur
Barðstrendingur, á Brjáns-
læk, og. af þeim bæ er ættar
nafnið Briem myndað. Hann
fór utan og lærði fyrst högg-
myndalist en las síðan lög-
fræði og gerðist síðan sýslu-
maður, lengst af á Grund í
Eyjafirði. Áður bjó hann <
Arnarbæli á Fellsströnd <
Dalasýslu, og þar fæddist dótt
ir hans, Kristjana Jóhanná
Hún ólst upp á Grund til 17
ára aldurs. Það var mikil út-
þrá í henni, og einu sinni tók
hann hana með sér til Dan-
merkur, skildi hana eftir og
kom henni fyrir hjá frænda
hennar, Birgi Thorlacius há-
skólakennara, og konu hans.
Með þeim hjónum fór hún svo
í langt ferðalag suður í lönd,
um Austurríki og Ítalíu, og
hafði vetursetu í Róm, þaðan
um Frakkland, og dvaldist
sex mánuði í París. Hvarvetna
sem hún kom, vakti hún at-
hygli sökum fríðleika, prúðr-
ar framkomu, gáfna og mennt
unar, eins og henni er lýst.
Hún giftist þýzkum mál-
fræðingi, Carl Wilhelm
Schiitz, menntaskólakennara í
Bielefeld í Þýzkalandi, sem
var snjall tónlistarmaður. Frá
þeim er merkur ættbogi kom-
inn. Hún varð rúmlega áttræð,
og hann lifði hana um sex
ár. Hún hefur verið kölluð
Jóhanna fagra. Ef þeir vilja
gera niðjatal Briemsættarinn
ar í dag, þá er ekkert til fyrir
stöðu, með þýzku ættgrein
ina, því að það er allt tii. Það
var ætíð samband þar á milli.
Þú sérð, að það koma ævintýri
út úr ættfræðinni. En mér
finnst þetta allt vera ævintýri,
þegar maður er farinn að
sökkva sér niður í þetta og sér.
hvernig hreyfingarnar á fólk-
inu leiða allar til þess, sem er.
Mér dettur t. d- eitt í hug, þótt
það snerti ekki beint Dalasýlsu
og þó dálítið. Fyrir svo sem
180 árum er piltur í Hólaskóla
austan af Fljótsdalshéraði, Ó1
afur Eiríksson. Hann var við
nám á Hólum og hefði máske
helzt átt að ílendast þar í sveit
eða halda heim austur. En
það kemur strax fram í hon-
um í skólanum, að hann hugs
ar heldur til að fara vestur á
vigðist hann að Hjaltastað ná-
lægt sínum átthögum. En
hann virðist ekki hafa unáfi þar
og hugsað enn vestur á bóginn,
segir lausu brauðinu kemst
vestur í Dali, þó ekki ráðinn,
en kemst í að gegna þar presta
ast flytzt hann að Tröllatungu
í Strandasýslu og var þar síð-
ustu árin. Allt hans kyn kom
með honum vestur á land. Hann
hafði viðurnefni, kallaður Ól-
afur „mehe.“ og það kom til
af þvi, að þegar hann skrifaði
bréf til stjómardeildarinnar eða
kannsellísins í Kaupmanna-
höfn, þá undirritaði hann bréf
in ætíð“ Ólafur Eiríksson, M. E.
HE,“ en þessi skammstöfun
tíðkaðist og þýddi „með eigin
hendi.“ En þeir dönsku skildu
það ekki og héldu það væri
ættarnafn, og þannig festist
það við hann. Sonur hans varð
prestur í Dalasýslu, fyrst að
stoðarprestur á Ballará, síðan
prestur á Stað á Reykjanesi.
Sonur hans, Ari, verður bóndi
á Reykhólum. Sonardóttir séra
Jóns giftist Magnúsi Magnús-
syni í Skógum í Þorskafirð'i
Þeirra sonur var Jochum, fað-
ir séra Matthíasar. Mér t'innst
þetta vera talsvert áhrifamik-
ið. Hefði ekki verið þessi
ókyrrð í séra Ólafi Eiríkssyni
að komast vestur á bóginn, þá
hefðum við aldrei eignazt þenn
an Matthías.
— Hvað er að frétta af öðr
um ritum, sem þú hefur verið
að semja og búa undir prentun,
fslenzkum samtíðarmönnum og
Merkum íslendingum?
— Við erum tveir, sem höf
um verið að safna efni í fs-
lenzka samtíðarmenn og setja
það rit saman. Eg er ákaflega
ánægður með samstarfsmann
minn, Pétur Haraldsson, hann
er ungur og glöggur braðdug
legur maður og má eflaust mik
ils af honum vænta. Fyrra
bindi ritsins er komið út, og
við erum að ljúka við hið síð
ara, erum að tína saman í við
bæti. Það gekk afar erfiðlega
að fá upplýsingar eða svar-
bréf frá mörgum, sem við send
um bréf eða spurningaeyðublað
Dalamenn, opna úr siðari hluta lokabindis. Dalamenn í Vesturheimi.
bóginn. Stúdentar frá Hólum
gerðust prestar, og hann fær
vonarbréf fyrir Breiðabólsstað
í Húnavatnssýslu. Hann fékk
ekki það prestakall. heldur
kalli um tíma, aðstoðarprestur
en loks fær hann Saurbæjar
þing í Dalasýslu, svo þá var
hann búinn að koma fótum
fyrir sig vestur á landi. Síð-
Rætt við séra Jón Guðnason fyrrv. skjalavörð
um Strandamenn, Dalamenn og nokkra aðra
í fyrra bindinu urðum við að
taka niður fjórða hvern mann,
af því að hann svaraði ekki,
urðum sjálfir að vinna það
upp, jþar sem það var hægt, en
suma gátum við ekki ráðið við
að afla nauðsynlegra upplýs-
inga um. Það er byrjað að
setja síðara bindið. Nú, um
Merka íslendinga er það að
segja, að í hgust kemur út
fimmta bindifi í nýja flokknum
Framhald á bls. 15