Tíminn - 25.10.1966, Blaðsíða 7

ÞRflMipíAGUR 25. október 1966
PiNGFRtTTIR
TÍMINN
PiNGFRETTÍR
KIKISFRAMLOG TIL HAFNA-
GERDA VERDUR AÐ HÆKKA
Gísli Guðmuudsson mælti í gær
fyrir fmnrearpi, er liann flytur
ásamt Joni Skattasyni, Halldóri
E~ Sigurðssyni, Sigurvin Einars-
syni, Bimi Pálssyni og Ágiisti
Þorvaldssyni um ríkisframlag til
hafnargerða og lendingarbóta.
Með fjyimvarpi þessu er enn á
ný gerð tilraun til að fá ríkis-
framlagið til hafna hækkað, en
lemgur verður ekki hjá því kom-
izt að viðurkenna, að ákvæði
hafnalaga um ríkisframlag til
hafnargerða eru úrelt orðin. í
framsöguræðu sinni sagSK Gísli
Guðmundsson m.a.:
„Sam'kv. gildandi lögum eru hér
á landi 1!1S nafngreindar hafnir,
eða lendingarbótarstaðir, sem eiga
rétt til ríkisframlaga og ríkis-
ábyrgðaí Á þriðjungi þessara
hafna eða hafnarstaða eða því sem
næ-st, hafa- rannar Trtlar eða engar
framkvæmdir átt sér stað, þótt
lögfestar séu og ekki líklegt, að
þær eigi sér stað' í náinni framtíð
a.m.k. ekki í stórum stíl En á
öðrum sffiðum hafa átt sér stað
framkvæmdir me’iri eðavminni Rík
isframlagfð, sem greiða ber að lög
um með nánar tateknum skilyrð-
um, er að jafnaði 40% af fram-
kvæmðakostnaði, og jafnframt er
heimilt a'ðfeæita ríkisábyrgð fyrir
lánum hafnarsjóðs^allt aðd50%
Við leggjum til, að ríkisframlag
ið verði hækkað úr 40% upp í
50—60 eða 70%. Við leggjum til,
að höfnunum sé skipti jwjá flofcka
A, B og C-fíokk. í A-flokki greiðir
ríkið 50%. I B-flokki 60% og í
C flokki 70% af hafnargerðarkostn
aðinum með það fyrir augum, að
hafnarsjóðir eða sveitarfélög hafi
sem jafnasta fjárhagslega aðstöðu
til að koma upp undirstöðumann-
virkjum hafnargerðar. Er þá gert
ráð fyrir að ábyrgðarheimildin
breytist í samræmi við þetta, eins
og eðlilegt er. Við leggjum til í
öðru lagi, að gerðar verði með
lögum ráðstafanir til þess, að
greiddar verði að fullu á næstu
þremur árum þær skuldir, sem
ríkið er í nú við einstaka hafnar-
sjóði, en þær munu nú eða um
næstu áramót nerna um 55 millj.
kr. eftir því, sem upplýst hefur
verið og eru til orðnar vegna þess,
að ríkissjóður hefur orðið á eftir
með greiðslur á sínum hluta kostn
aðarins.
f 3ja lagi viljum við binda það í
lögum, að ríkissjóður greiði eft-
Úr ræðu
irleiðis að fullu sinn hluta af fram
kvæmdakostnaðinum ár hvert á
hverjum stað, þannig, að hafnirn
ar fái jafnóðum það, sem ber úr
ríkissjóði og ekki myndist nýr
skuldahali. Gert er ráð fyrir, að
samin verði sérstök framkvæmda
áætlun um hafnargerð til tveggja
ára í senn og um fjármagnsþörf
vegna framkvæmdanna. Um form
frv. og efni að öðru leyti leyfi
ég mér að vísa til grg. á þskj 31.
Það er í samræmi við löngu yfir
lýstan vilja Alþ að hækka rikis-
framlagið til hafnargerða, þótt
dregizt hafi um of að gera það.
Það er ein aðalundirstaða lands
byggðar, að viðhlítandi hafnir
séu á mörgum stöðum og dreifðar
um strandlengjuna. Slíkt hafnar-
kerfi á ströndinni er ásarnt* vita-
kerfinu skilyrði þess, að hægt sé
að nýta fiskimiðin kringum land-
ið og halda uppi sómasamlegum
flutningum á sjó með þeim hætti,
sem tækni nútímans krefst, og ger
ir mögulegt. I-Iafnarstaðirnir við
firði og víkur þessa eylands, eru
liinir náttúrlegu byggðakjarnar,
sem myndazt hafa á 19. og 20. öld,
en undirstaða hvers og eins þess-
ara byggðakjarna er höfnin
Við flm. þessa frv. höldum því
fram, sem Alþ. hefur raunar viður
kennt fyrir löngu, að það sé bæjar
og sveitarfélögum eða hafnarsjóð
um þeirra yfirleitt eða flestum
ofviða að greiða 60% af kostnaði
við nauðsynleg hafnarmannvirki,
hver á sínum stað Fyrir allmörg-
um árum voru tvær hafnir á Suð-
vesturlandi gerðar að landshöfn.
En það þýðir það, að ríkið lætur
gera hafnarmannvirkin og legg
ur fram framkvæmdafé, en ekki
hlutaðeigandi _ sveitarfélag eða
sveitarfélög. Á síðasta þingi var
svo bætt við þriðju landshöfninni,
en hafnarsjóður sá, sem þar átti
hlut að máli, skuldaði þá ríkissjóði
nálega 14V2 milljón kr. í vöxtum
og afborgunum, sem ríkið hafði
orðið að greiða fyrir hafnarsjóð-
inn. En mjög víða er svipaða
sögu að segja, sem von er.
Ég ætla ekki að rekja það hér
sem gerzt hefur, í sambandi við
ríkisábyrgðasjóð á þessu sviði, í
seinni tíð. En það er í meginatrið-
um það, að samið hefur verið við
sveitarstjórnirnar um að minnka
Guðmundssonar í gær
Gísli Guðmundsson
vanskilaskuldir hafnarsjóðanna,
vegna ógreiddra vaxta og afborg-
ana með því að gefa út ný skulda
bréf, sveitarfélögin gæfu út ný
skuldabréf jafnframt því, sem eitt
hvað var að fullu afskrifað. Síðan
mun hafa verið reynt að ná af
hlutaðeigandi sveitarfélögum
meira eða minna af því, sem þau
eiga að fá af jöfnunarsjóðsfé til
almennra þarfa upp í þessar af-
borganir. En þó að þetta hafi ver-
ið gert, hefur auðvitað ekki verið
hægt að breyta þeirri bláköldu
staðreynd, sem hér er undirrótin,
að sveitarfélögin hafa ekki bol-
magn til að greiða 60% af kostn
aðinum, a.m.k. ekki meðan hafn-
irnar standa enn ófullgerðar og
ekki farnar að bera nema að litlu
leyti þann árangur, sem vænta
má síðar í sambandi við eflingu
atvinnulífs á þessum stöðum Ég
hef veitt því athygli, og vil vekja
athygli á því hér, í hv. d., að á ár-
inu 1965 hefur samkv. gögnum,
sem við þm höfum nýlega fengið
í hendur hefur ríkisábyrgðarsjóð
ur orðið að greiða vexti og af-
borganir fyrir þrjátíu hafnir
á þessu ári, þ.e.a.s árinu 1965,
og er þá ekki sú höfnin meðtalin,
sem nú er orðin landshöfn Hér
er um nettógreiðslur ríkisábyrgða-
sjóðs að ræða, þe.a.s. ekki með-
talið það, sem lagt hefur verið
út til bráðabirgða og endur-
greitt síðar á árinu á einhvern
hátt Þetta eru nokkuð misjafnar
upphæðir, sú hæsta hátt á 3. millj.
fyrir eina höfn, aðrar nokkur
hundruð þúsundir eða nokkrir
tugir þús. og sums staðar minna.
í reikningum standa svo upphæð-
ir frá eldri árum, sem þessir og
aðrir hafnarsjóðir hafa ekki get-
að greitt af tekjum sínum. Ef þetta
frv verður að lögum hækkar fram
lag ríkissj., en ríkisábyrgðalánin
lækka Komist ríkisframlaga-
hækkunin i framkvæmd, og einn-
ig það, sem gert er ráð fyrir í,
þessu frv., að ríkissjóður standi
í skilum er meiri von um að hafn
arsjóðirnir geti þá einnig endur-
greitt vexti og afborganir af ríkis;
ábyrgðalánum, sem eins og ég
sagði, yrðu lægri en fyrr, og kæm-
ist hjá að stofna til vanskila-
skulda við ríkisábyrgðasjóð eða
þyrfti a.m.k. minna að gera af
því heldur en nú er, og verið hef-
ur
Ég vil svo segja það að lofcum,
að ef það reynist rétt, sem nýlega
hefur verið gefið í skyn hér á
hinu háa Alþ, að hæstv. ríkisstj.
muni gera upp sinn hug að því er
hafnarl. varðar, áður en þessu
þingi lýkur, viljum við vænta þess,
flm. að samstarf geti tekizt um
framgang þessa máls sem hér ligg
ur fyrir í einu eða öðru fonmi,
sem telja má viðunandi. JJn svo
sem kunnugt er, höfum við flutt
þetta mál eða svipað mál oft áður
á undanförnum þingum.
Samþykkt þessa frv. mundi að
líkindum hafa í för með sér nokk-
ur viðbótarútgjöld fyrir ríkissjóð
vegna hækkunar ríkisframlagsins.
Þau viðbótarútgjöld eru þó minni
en í fljótu bragði virðist, af því
að þau mundu jafnframt létta á
ríkisábyrgðarsjóði, eins og ég hef
áður vikið að. Við, sem eigum sæti
hér á hinu háa Alþ., verðum að
minnast þess við afgreiðslu þessa
máls og minnumst þess vonandi,
að uppbygging hafnanna, með til-
liti til krafna nútíðar og framtíðar,
er lífsnauðsyn fyrir landið í heild,
og einstakar byggðir þess“.
Kauplagsví sitalan
og veröhækkanir
Vísitöluuppbót á kaup er aðeins rúm 60% af hækk-
uninni á verðlagi lífsnauðsynja
Einar Olgeirsson hélt langa fram
söguræðu á Alþingi í gær fyrir
frumvarpi sínu um stofnun nýrrar
verðalagsnefndar, 7 manna, er
skulu ákveða hámarksverð á
vöru og verðmæti og koma í veg
fyrir vöxt dýrtíðar.
Sigurvin Einarssos benti á, að
FRAMLEIÐNILAN TIL FYRIRTÆKJA
FITT BR ÝNASTA NAUDSYNJAMÁLIÐ
Frumvarp Framsóknarmanna til 1. umræðu í efri deild
Helgi Bergs mælti í gær fyrir
frumvarpi Framsóknarmanna í
efri deild um stofnun fram-
leiðnilánadeildar við Framkvæmda
sjóð íslands. Fjallar frumvarp
ið um öflun fjármagns til lána
sérstaklega til framleiðniaiikning-
ar í fyrirtækjum, sem uppfylla
tiltekin skilyrði. Efni frumvarps-
ins hefur áður verið birt í blað-
Helgi Bergs sagði, að fram-
leiðsluaukning þjóðarinnar á und
anförnum árum, ætti ekki nema
að nokkru Ieyti rót að rekja til
framleiðniaukningar og fólksfjölg
unar og sú framleiðniaukning,
sem orðið hefði, væri á mjög tak-
mörkuðum sviðum. Orsakir fram
leiðsluaukningarinnar væru hin
óvenjulegu aflabrögð 'og ■ lenging
vinnudags almennings. Helgi vitn
aði til ýmissa aðila, um nauðsyn
þess, að efla framleiðni i atvinnu
rekstrinum, m.a. nýjasta vitnis-
burðarins, skýrslu Efnahagsstofn
unarinnar til Hagráðs. Ilelgi
minnti á þær takmörkuðu aðgerð-
ir, sem gerðar hefðu verið í þessa
átt, og taldi þær með öllu ófull-
naegjandi Hér yrði að koma til
öflug og varanleg sjóðsmyndun og
fjármagnið. sem til þessara hluta
yrði varið, myndi nýtast bezt, ef
slík lánastofnun næði yfir allar
atvinnugreinar landsmanna. I-Iér
væri í raun Um mál málanna að
ræða, því að dýrtíðin legðist með
vaxandi þunga á allan rekstur og
fyrirtæki landsmanna og nauðsyn
aðgerða væri riú meiri en nokkru
sinni fyrr. Fyrirtækin yrði að efla
I með bættum vinnubrögðum og
tækni til að mæta þeim búsiflum,
sem dýrtíðin veldur, að öðrum
kosti geta þau ekki greítt það
kaup, sem fólkið verður að fá.
þess gætti oft í umræðum um þessi
mál, að gengið væri út frá því
sem vísu, að launþegar fengju
verðhækkanir bættar upp með
hækkun kauplagsvísitölu skv. lög
unum um verðtryggingu launa.
Þar væri um mikinn misskiilning
að ræða. Það sýndi reynslas.
Vísitala vöru- og þjónustu væri
bezti mælikvarðinn á þróun verð-
lagsins. Frá sept. 1964 til sept.
1966, hefði vísitala vöru og þjón-
ustu hækkað um 24,2%, en laun
aðeins hækkað á sama tíma um
15,25% skv. lögunum um verð
tryggingu launa, eða aðeins um
rúm 60% af hækkuninni á verði
lífsnauðsynja.
Jafnvel þótt miðað væri við vís
tölu framfærslukostnaðar, sen
gæfi þó ranga mynd, eins og húsj
leiguliðnum, sköttum, fjölskyldi
bótum og fl. væri varið í þeirr:
vísitölu, hafa launin ekki hækkat
til jafns við verðlagið. Vísitalí
framfærslukostnaðar hefði hækk
að um 21.4% á umræddu tímabil
en kaupið um 15.25% skv. kaup
lagsvísitölunni.