Vísir - 08.11.1975, Blaðsíða 4

4
VÍSIR. Laugardagur 8. nóvember 1975.
takmarkalaust vald, en sýnast
þó ekki þurfa að taka tillit til
þjóðarhags.” Hér talar athafna-
maðurinn Skúli Pálsson, sem
alþjóð þekkir, sem fiskiræktar-
bónda á Laxalóni við Grafar-
holtslæk. Maður, sem hefur átt
undir högg að sækja með at-
vinnurekstur sinn og staðið i
hörðum ritdeilum við forystu-
menn veiðimála. Hann heldur
fast á máli sinu, vill fá viður-
kenningu á þvi sem hann telur
sig hafa gert vel og að þjóðin
geti notið þess.
Flestir eiga sér
tvo heima
— En sennilegt er að flestir
slikir menn eigi sér tvo heima.
— Heim hinna miklu umsvifa og
svo annan, þar sem heimilið er
athvarf þegar dagsins önn
linnir. Um þetta segir Skúli:
„Þrátt fyrir þá erfiðleika sem
ég hef áður nefnt i smbandi við
minn atvinnurekstur er ég mjög
hamingjusamur maður. Við hlið
mér stendur elskuleg kona,
Svava Skaftadóttir, sem búið
hefur f jölskyldunni ágætt
heimili. Synir okkar þrir, nú all-
ir uppkomnir, eru prýðismenn.
Sá yngsti hefur látið i ljósi
áhuga á þvi að feta sömu slóð og
ég á atvinnusviðinu og þess
vegna farið utan og aflað sér
viötækrar þekkingar, sem án
efa getur orðið þjóðinni hagnýt,
ef hann gerir þessa hugmynd
sina að veruleika. Að loknu
námi vann hann hér heima eitt
ár en hvarf svo úr landi aftur og
kvaðst mundi hugsa sig tvisvar
um áður en hann legði út i von-
litla baráttu við þröngsýn
afturhaldsöfl. Hann er nú yfir-
maður stöðvarinnar þar sem
hann áður var nemandi. Það er
fullkomið alvörumál, ef sér-
þekking islenskra manna nýtist
ekki hér heima vegna annar-
legra sjónarmiða valdhafanna.
— Tómstundir minar eru ekki
margar, þvi starf mitt er
umsvifamikið ekki sist vegna
þess a að ég verð sifellt að eiga i
erjum eigi ég að fá fram komið
máli minu hvað snertir sjálf-
sagða fyrirgreiðslu. Verði
stundarhlé, þá er ég heimakær
maður. Á heimili minu nýt ég
hvildar og öryggis og þannig
var það með syni mina meðan
þeir voru á æsku og unglings ár-
um. Heimilið var þeim athvarf
sem ég vona aö aldrei hafi
brugðist, a.m.k. ekki móðernið.
Enda held ég að hamingja konu
minnar hafi verið mest þegar
hún sá þá vaxa til manns. Hún'
var hinn sterki innviður
heimilisins — og ég hefði fyrir
löngu lagt árár i bát og gefist
upþ, ef hún hefði ekki jafnan
rétt mér sina hlýju og styrku
hönd þegar syrti i álinn.
Ég hef átt þess kost að gerast
meðeigandi og framkvæmdaað-
iliaðsterku fiskræktarfyrirtæki
á erlendri grund. En ég hef
aldrei viljað gefa upp þá von, að
þeir klósigar, sem hindrað hafa
eðlilegan gang þessara mála
hljóti að hverfa og framundan
bfði betri og hagstæðari timar.
Þ.M
Það er erfift
Skúli Pálsson, fiskirækt-
arbóndi að Laxalóni við
Grafarlæk.
Hann er fæddur að Kirkjubóli
i Korpudal 8. október 1906, sonur
hjónanna Skúlinu Stefánsdóttur
og Páls Rósmundssonar. Páll
var vestfirðingur i marga ætt-
liöi, en Skúlína úr Breiðafirði og
ólst að miklu leyti upp i Hrapps-
ey hjá Skúla Sivertsen. Páll var
bóndi á Kirkjubóli en stundaði
jafnframt sjó og var aflasæll og
atkvæðamikill skipstjóri. Hann
átti marga bræður og voru þeir
allir miklir sjófaramenn. Þau
hjón, Skúlina og Páll eignuðust
fjórtán börn en nokkur þeirra
dóu i æsku.
Hann vildi
komast áfram
Eins og þá var titt, fór Skúli
að vinna fyrir sér þegar eftir
fermingu. Atvinnulif var blóm-
legt á Vestfjörðum og þvi
engum vandkvæðum bundið að
fá verkefni við hæfii Flest voru
^þau þó bundin sjávarútvegi að
meira eða minna leyti þvi þorp-
in sem mynduðust við firðina
byggðu strax i upphafi tilveru
sina og framtið á útgerð.
1 Dýrafirði starfaði þá al-
þýðuskóli undir farsælli og ör-
uggri stjórn séra Sigtryggs
Guðlaugssonar, þangað leitaöi
vestfirsk æska þekkingar og
staðfestu. Einn i þeim hópi, var
Skúli Pálsson. Um tvitugsaldur
fór hann svo tif Reykjavikur og
hugðist freista gæfunnar þar.
Hann vildi „komast áfram”
eins og þá var sagt um þá er
framgjarnir voru. Ekki vildi
hann sætta sig við aö vera
vinnuhjú annarra um langa
framtið fremur takast á við
eitthvert verkefni, sem gæti
skapað honum eigin starfsvett-
vang og jafnframt orðið alþjóð
til hagsbóta. Þess vegna er það,
að árið 1933 stofnar hann Veið-
arfæragerð Islands. Þetta var
fyrirtæki, sem þó siðar leystist
upp, mun hafa átt stærstan þátt
i þvf að islensk útgerð átti
möguleika á veiðarfærum i
seinni heimsstyrjöldinni.
Frá frystihúsi
i fiskirækt
En það er á fleiri sviðum at-
vinnumála, sem Skúli hefur
komið við sögu. I rúman áratug
var hann framkvæmdastjóri viö
frystihús og átti þátt i að stofna
tvö fiskiðjuver á Vestfjörðum,
tsfell á Flateyri og tsver á Súg-
andafirði. Af þessu má sjá að
athafnaþörf mannsins hefur
verið mikil og hann ekki kosið
sér auðveldustu viðfangsefnin
til úrlausnar, þvi á þessum ár-
um var oft erfitt að fást við
rekstur sökum fjárskorts.
Þegar þetta er sagt er þó ótalinn
starfsvettvangurinn þar sem
Skúli hefur veriö atkvæðamest-
ur, en jafnframt oftast átt undir
högg að sækja alla þá fyrir-
greiðslu sem hann hefur þurft
að leita eftir hjá opinberum að-
ilum.
Árið 1939 fer hann utan og
dvelur um skeið i Danmörku til
þess að kynna sér fiskirækt.
Hann hafði lengi talið sig eygja
þá möguleika að á þvi sviði
gætu islendingar látið að sér
kveða. Eftir dvölina i Dan-
mörku kemst hann að þeirri
niöurstöðu, að hér sé um að
að
standa langa œvi í
baróttu við valdið
Ymsir menn, sem sifellt standa í sviðsljósi ^
vettvangi þjóðmála og atvinnulífs, eru oft lítt
þekktir af almenningi að öðru en umsvifum
sinna athafna og fólk er furðu fáfrótt um
margt annað sem þó varpar Ijósi á persónu
leika þeirra og gefur gleggri hugmynd um
manninn á bak við starfið. Ekki er þó ólíklegt
að margir hafi löngun til að fá nokkra vit-
neskju um það fólk, konur„ og karla, sem
standa i fararbroddi á hinum fjölmörgu at-
hafnasviðum þjóðlífsins.
ræða atvinnugrein, sem haft
geti mikla þýðingu fyrir islenskt
efnahagslif sé henni gaumur
gefinn og til rekstursiris stofnað
af þekkingu. Sá fiskur sem þá
var mest ræktaður i Danmörku
og reyndar um alla Evrópu var
regnbogasilungur. Skúli fær nú
leyfi til innflutnings, land við
Grafarholtslæk, setur þar upp
fiskiræktarstöð og byggir sér
heimili| sem hann gefur nafnið
Laxalón. Þarna hefur hann svo
átt heima og haft sinn atvinnu-
rekstur i aldarfjórðung.
Kálið var ekki sopio,
þótt í ausuna væri komið
Eftir að hafa sett upp stöðina,
byggt fiskeldistjarnir og annað
sem starfsemin útheimti hyggst
hann hefja framleiðslu á regn-
bogasilungi og þá fyrst og
fremst með útflutning fyrir aug-
um. — „En hér var ekki sopið
kálið þótt i ausuna væri komið,”
segir Skúli. „Yfirstjórn fiski-
ræktar i landinu er fengin i
hendur manni, sem fær em-
bættisheitið veiðimálastjóri.
Þessi maður hefur af einhverj-
um, mér óskiljanlegum orsök-
um, verið mjög andsnúinn fyrir-
tæki minu. Sú saga verður ekki
rakin hér, en hún er i flestum at-
Þorsteinn
Matthíasson
rœðir við
Skúla
ó Laxalóni
riðum heldur ófögur. Ráðamenn
hafa haldið þannig á málum, að
komið hefur verið i veg fyrir út-
flutning, sem gefið hefði þjóð-
inni milljónatekjur i erlendum
gjaldeyri, auk þess sem
fjárhagslegt tjón mitt og ýmiss
konar önnur óþægindi og erfið-
leikar, sem þessi málsmeðferð
hefur valdið, verður varla i töl-
um talin. A sama tima og þau
tiðindi gerast, að regnboga-
silingurinn frá uppeldisstöðinni
er sagður vera hættulega sýkt-
ur, án þess að reynt sé að færa
nokkur rök fyrir þeirri staðhæf-
ingu, hef ég án nokkurra at-
hugasemda frá þeim sömu aðil-
um ræktað lax og silung og sent
frá stöð minni eldisseiði i flestar
umtalsverðar veiðiár á landinu.
Nýlega hef ég keypt aðstöðu
til fiskiræktar austur i Olfusi, —
en það er ennþá sama sagan. —
Þótt nú hafi farið fram nákvæm
rannsókn framkvæmd af
erlendum fiskiræktarsérfræð-
ingi og fyrir liggi vottorð um
það, að engir sjúkdómar séu
finnanlegir i fiskstofni minum,
fæ ég ekki leyfi til að flytja stöð-
ina austur.
Það er bæði erfitt og sorglegt
að standa þannig langa ævi i
baráttu við þá aöila i þjóöfélag-
inu, sem virðast hafa þvi nær