Vísir - 25.11.1975, Blaðsíða 9

cTMenningarmál
VÍSIR
Þriöjudagur 25. nóvember 1975.
Fyrsta
Una saga danska
Þórarinn Helgason
Helgafell. 1975
Þórarinn Helgason hefur
skrifað skáldsögðu af heima-
slóðum sinum, um þann mann
erlendan, sem Islendingar
grunuðu fyrstan að vilja ásælast
landið. Stóðu nokkur rök að þvi,
vegna þess að maðurinn var Uni
Garðarsson, Svavarssonar,
þess er hafði vetursetu á Húsa-
vik norður. Gleymdi þó ekki
þrátt fyrir útsýn til Kinnarfjalla
og fjörugt ástalif Náttfara,
samanber skráðar heimildir að
norðan, að sigla umhverfis land-
ið og helga sér það þannig án
elds og kvigu. Náttfari varð
eftir og olli þvi að landnám i
Náttfaravikum er nú 1103 ára,
timaskekkju, sem einhverntima
getur orðið til illinda, þegar
Þingeyingar hafa orðið öll vor
ráð i hendi sér.
Kvemiaíar liel'ur viöa
oröiö til vandræöa
En kvennafar hefur viða orðið
til vandræða, og timaskekkjur
af þess völdum eru alkunnar,
jarlsefni íslands
eins og þegar biskupsfrú ein á
Hólum þurftiekki að ganga með
nema i par mánuði eða svo.
Garðar yfirgaf hólma sinn og
átti ekki afturkvæmt, en Uni
sonur hans, kominn af sam-
skandinaviskri móður, flæktist i
kvennamál við hirð Haralds
hárfagra og átti tvo vonda kosti,
annað tveggja að lúta konungs-
sverði eða sigla til íslands i
trausti þess að Island allt væri
réttnefnd föðurleifð hans. Fer
ég hér i einu og öllu eftir skáld-
sögu Þórarins, sem er maður
trúverðugur, og samánburöi við
Landnámu ekkert frekar að
treysta, enda skrifuð af höfð-
ingjum, sem voru fyrst og
fremst að rekja ættir sinar,
stendur einhvers staðar.
L ni kom út I Unaósi
Ivrir austan
Uni kom út i Unaósi fyrir
austan og freistaði að gera höfð-
ingja handgengna sér. Skömmu
siðar var þvi slúðrað upp til Is-
lands, að hann væri útsendari
hins hárfagra konungs og ætti
að leggja landið undir hann, en
hljóta jarlstign yfir þvi að laun-
um. Undu þá höfðingjar aust-
firzkir andliti sinu upp i hrúts-
horn og hröktu Una suður i
Álftafjörð en siðan hraktist
hann undan föðurlandsþóttan-
um, sem að visu átti, sam-
kvæmt ákveðnum kenningum,
ekki að vera til á þessum tima,
suður fyrir Vatnajökul i beitar-
lendur Leiðólfs kappa á Leið-
ólfsstöðum.
Þáttur um samskipti Una
danska og Leiðólfs var sýndur á
þjóðhátið á Kirkjubæjarklaustri
sumarið 1974, saminn af Gunn-
ari M. Magnúss. Var byggt þar
á sömu heimildum Landnámu
og i þeirri skáldsögu, sem hér er
til umræðu. Fór I þættinum
mjög á sömu lund og I skáldsög-
unni, að Uni danski var drepinn,
hvort sem það stafaði af yfir-
gangi hans við konur eða
þénustu við sjónarmið Haralds
hárfagra.
01' heiöarlegur meö
tillili til heimilda
Sagan af Una danska er um
margt hentugur efniviður i
skáldsögu, einkum þegar kemur
að samskiptum Una og Leiðölfs-
dóttur. Hins vegar krefst skáld-
saga annarra sanninda en
þeirra, sem felast i heimildum
Landnámu, og má það helzt að
sögu ÞórarinsHelgasonar finna,
að hann hafi verið of heiðarleg-
ur með tilliti til heimilda. Leið-
ólfsdóttir þýðir Una danska
hálffrosinn upp úr Skaftá, en
dóninn geldur henni með barni.
Veit nú enginn lengur með
sönnu, hvort Uni danski vildi
burt af landinu til að losna frá
frekara barnsfaðernisvafstri,
eða af þvi að hann sá aö tsland
fengist seint afhent undir kóng
og jarl. Af pólitiskum manni að
vera virðist hann hafa eytt tima
sinum illa, bæði við að detta i ár
og ofan á hið veikara kyn. Sem
kvennagull var hann óvenju
hætt kominn áður en tókust ástir
með honum og Leiðólfsdóttur.
Ilolsöm l'rásögn
Aö vangaveltum slepptum, þá
er vert að geta þess, að Þórar-
inn skrifar sögu sina ágætlega.
Frásögn hans er hófsöm og still-
inn hnökralftill. A þremur stöð-
um notar hann málshætti, sem
eru varasamir i skáldsögum, og
kannski enn hættulegri i sögu
eins og þessari, þar sem ekki
verður sagt um þá alla, að þeir
hafi verið notaðir á þeim tima,
þegar Uni danski vildi vinna
föðurleifö sina en féll fyrir
vopnum manns, sem kaus að
ráða fyrir iangi döttur sinnar.
og telja sauði i stað þess að
virða heimþrá manns, sem
kjörinn hafði verið af illum ör-
lögum til að sækjast fyrstur
allra til forráða i voru landi.
Sesselíu
Stjoinandiiin, Rut Magnusson.
segja um söngva Ravels, og það
ber stilkennd kórsins lofsvert
vitni hversu vel honum tókst að
ná fram þeim ólika kórhljómi
sem fram kemur i þessum
tveim verkum. Annars sömdu
impressionistar litið fyrir kór.
Ravel meðhöndlar kórinn á
ákaflega frumlegan og persónu-
legan hátt — hann leitar eftir
blæ hinna mismunandi radd-
sviða, gengur út frá litbrigðum
mannsraddarinnar og velur sér
hljóma i samræmi við það.
Matyas Seiber var ungverji
sem settist að i Englandi og var
eitt ágætasta tónskáld þariend-
is. Hann var mjög fjölhæfur tón-
listamaður og mikill kunnáttu-
maður. Hann var einnig frábær
kennari og meðal nemenda hans
var Fjölnir Stefánsson. Útsetn-
l.josm.: JI.M
ingar hans á júgóslavneskum
þjóðlögum eru prýðilega gerðar
og áheyrilegar. En þarna fannst
mér flutningur Hljómeykis
nokkuö dauflegur. Að visu var
hreint sungið og viða vel, en hin
óliku lög runnu of mikið saman,
ekki tókst að má hinum
upprunalega blæ sem i þessum
lögum býr.
Seinast á efnisskránni var svo
lofgjörð Benjamins Brittens til
heilagrar Sesselju við ljóð enska
skáldsins Auden, sem hér valdi
og orti fy.rir mörgum árum.
Ljóðið er mjög fallegt svo og
tónlist Brittens sem jafnan er
áheyrilegur og góður hand-
verksmaður, en ekki alltaf ýkja
djúptækur. Flutningur Hljóm-
eykis var góður, raddvefurinn
skýr og greinilegur, framburður
góður og kórhljómur faliegur.
BOKMENNTIR
Dagur heilagrar
IIIjomoyki á ælingu.
Hljómeyki er kammerkór
sem töluvert hefur látið i sér
heyra að undanförnu undir
forystu Rutar Magnússon.
Flytjendur eru 10 að tölu, vant
söngfólk með samstilltar radd-
ir.
Ég hef grun um að siðast
liðinn laugardagur hafi verið
dagur heilagrar Sesselju, —
sem er verndardýrlingur tón-
listar og músikanta. Efnis-
skráin var lika helguð henni.
Verk Purcells er ákaflega
fallegt, eins og flest annað sem
eftir hann liggur. Einkum er
einsöngsþáttur altraddarinnar
eftirminnilegur — „ground” eða
tilbrigði við siendurtekinr.
bassa. óðinn til heilagrar
Sesselju flutti Hljómeyki ákaf-
lega smekklega. Sama var að
eftir Indriða
G. Þorsteinsson
Þriöju Há skóla tónleikar
laugardaginn 22, nóvember i
l'élagsstolnuii stúdenta.
Él nisskrá:
Purccll: Óður á degi heilagrar
Sesselju
Kavel: Þrir söngvar.
Matyas Seiber: Júgóslavnesk
þjóðlög
Britten: liymn to St. Ueeilia
Flytjendur:
111 jómeyki
Mig minnir að það
hafi verið i fyrra, að
Háskólinn hóf að halda
reglulega tónleika. Nú i
vetur eru ráðgerðir 12
tónleikar annan hvern
laugardag i Félags-
stofnun stúdenta. Þetta
er mjög lofsvert og
þarft framtak.
Umsjón:
Atli Heimir
Sveinsson
TÓNLIST