Lesbók Morgunblaðsins - 21.01.1945, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
27
uiu og eftir 1920. Iianu er hennar
túlkur. Flestir seru lifað hafa þessa
tíma hafa einhverntíma hrifist af
Jjóðuin hans fleiri eða færri, og
hann er án efa fleiri mönnum af
þeirri kvnslóð hjartfólgnari cn
nokkurt annað skáid. Skýring þess
er sú að hann er sannast skáld
þess umbrotatíma sem staðið hefur
yfir í þjóðlífinu um skeið. Þjóðin
finnur hvernig hann brýtur af sjcr
í skáldskap viðjar samsvarandi
þeim sem hún er sjálf að brjóta af
sjer í háttum. Það er eitt fyrir sig,
að hann leggur á hylluna hið sjer-
staka skrúðmál, ljóðmálið, sem frá
upphafi fylgir íslenskunni, hirðir
hvergi uni einstrengingslcgan regl-
ing í formi, ber fram tilfinninga-
J.jóðið í einföldustu orðum óbund-
ius máls, jafnvel mælts máls, sem
er hjerumbil óþekt aðferð nema
hjá ákveðnum hagyrðingum 19.
aldár, — ])ó þannig, að hann þreins-
ar hið mælta mál af sora hversdags-
iegrár rökvillu og tilhneigingu til
ruddaskapar. En með því að ská-
ganga hið hefðbundna ljóðmál og
taka upp sljett og algengt mælfc
mál, tekst honum í scnn að gera
kvæðin bcinskeytari í tjáningu cn
ella mundi og ljá þeim náttúrlegan
upplestrareiginleik, sem ekki er fvr-
ir hendi í kveðskap þar sem mál-
skrúð og bragsmíð er látið sitja í
fyrirrúmi. Maður tekur ekki eftir
að ]láð sje mál á þessum kvæðum,
tilfinningin cr nakin, eiginleikar
þeirra leita beint gegnum eyrað
til hjartans, ef svo mætti segja;
þegar maður les þau heyrir maður
þau, en ekki eins og tónlist, heldur
talandi rödd, heita og dimrna, stund
um að visu ofsafengna, en einnig
rólega og kyrra, með d.iTnbli, —
eins og í hinu fyrsta kvæði. Sestu
hjerna hjá mjer:
Eips og hanu fprðast hefð Ijóð-
malsips losar hann eipnig um ipni-
haldshefð k-kfieiekfáf gtefp‘4 i is-
Ijóðakveðgjíap, ef he>44»
sýnist svo opnar hann allar stíflur,
hleypir öllum kröftum himins og
jarðar á stað, notar fortissimó sem
er áður óþekt í íslenskum ljóða-
kveðskap. Hann segir það sem áður
var vant að þegja um í Ijóði, þó
allir hugsuðu það, kallar það sem
menn áður hvísluðu. En jafnVel
ofsafengnustu kvæði hans verða
nldrei nuldaleg fremur en nátt-
úrufyrirbrigðin sjálf, því þótt hann
brjóti óhræddur mörg lög, brýtur
hann ekki lögmál fagurfrœðilegrar
háttvísi.
Það eru í Ijóðuni hans tvær aud-
stæður, sem báðar eiga rót sína í
tímn eins og vorum og tilheyra
okkur sjálfum, tilheyra öllum mönn
um á ölium tímabilum þegar ör-
vænting upplausnarinnar og von
hins nýa lieims togast á um völd
yfir sálum manna: anuarsvegar
gleðisveinninn scm slævir þjáning
sína með heimslystum, hinsvegar
spámaðurinn, vandlætarinn, seni
liirtir þjóð sína um leið og hann
boðar betri heim. t öllum verkum
hans eru ]>essar tvær andstæður
ríkjandi. 'fmist er liann við skál
og hefur stefnumót við fagra mey
eða dregur sig út úr heimsglaumn-
,um til fjalla, eða í einhverja ein-
veru sem jafngildir fjöllum, bregð-
,ur sjer síðan niður á láglendið
til að formæla harðstjórun) og telja,
um fyrir lýðnum. I gervi gleði-
Rveinsins yrkir liann í fullkomnu
andófi við allar borgaralegar dygð-
ir, þar á meðal hjónabund og hóf-
semi:
Og heldur vil jeg dansa emp daus
í vijtri gleðj
en dragast út í leikinn. ,7eg syng þó
aðrir kveði,
og hirði hvorki um sakrament, \
vsálmabók tlje prest.
Fyrir gleði eina nótt læt .jeg gæfu
mína uð veði.
QilðjsrUö er þejrra sem elska jifið
Um miðnætti þá hvíli jeg á mjúkum
liljubeði.
Á morgun er jeg týndur.... Það
er best.
En þegar minst varir liefur haim
dregið yfir sig spámannskuílinn og
sténdur undir frelsisstyttu höfuð-
borgarinnafc, þulur bærugrár, bleik-
ur á vanga, reiðir upp stafinn reiði-
lega og mælir við borgina skjálf-
andi röddu af djúpri sorg, —
greirtilega kominn í bcinan karl-
]egg af spátnannimim Jeremía:
Hvort hafa lög þín leyft það kyn-
slóð ungri
að leggja nokkurn vöxt í þína
smæð?
1 kjöHurum þínum kveljast menn
af hungri, 1
en kafna í spiki á næstu hæð.
Víst hcfur fals og Farísea kenning
fjötrað þinn hug og eðli þínu spilt.
Brjóst þitt er kalt, í brotum öll þín
menuing
og börn þín hrjáð og áttavilt.
IIví vilt þú lengur samviskuna
svæfa ?
Er sál þín kjarklaus og innantóm?
Á kirkjum þínum krossar háir
gnæfa,
eu kristni þín -r- er fals og hjóm.
í kvæði um næturkyrðina yrkir
hinn sami einmana vitringur undir
ferhendulagi ómars Kajams:
En sá sem tign og töfra líísins fann
og treystir á það Ijós, sem vernm*
hann,
mun ganga út og góðum fræum sá,
en gleyma því, hver syngur hann í
hann.
Hann bendir þeim sem vyrsins vekli
þrá
og vilja qlt í fegra ljósi sjá.
Hann leiðir þá um lifsjiis fjq]l og
dal
uus logmu heigi pkiu.-=■ og frelsar
þá.